ღირსი ნიკოდიმოს მთაწმინდელი

წმინდა მღვდელმთავარი მაკარი კორინთელი

სწავლანი იმის შესახებ,

რომ განუწყვეტლად უნდა ვეზიარებოდეთ

ქრისტეს წმინდა საიდუმლოს

(ნაწ. 1)

შინაარსი

წინასიტყვაობა

თავი 1

მართლმადიდებელი ქრისტიანი ხშირად

უნდა ეზიარებოდეს იესო ქრისტეს ხორცსა და სისხლს

თავი 2

იმის შესახებ, თუ რამდენად სასარგებლო

და მაცხოვნებელია ხშირი ზიარება

თავი 3

იმის შესახებ, რომ, თუ ადამიანი ზიარებას

აყოვნებს, ამით დიდად ვნებს საკუთარ თავს

პასუხები განუწყვეტელი ზიარების

მოწინააღმდეგეთა შესიტყვებებზე

ეპილოგი

ღირსი ნიკოდიმოს მთაწმინდელი

წმ. მღვდელმთავარი მაკარი კორინთელი

შენიშვნები

წინასიტყვაობა

წინამდებარე წიგნი ორი დიდი წმინდანის – ათონელი ბერის – ნიკოდიმოსისა და კორინთელი მიტროპოლიტის – მაკარის ერთობლივი შრომის ნაყოფია. ისინი XVIII საუკუნის მიწურულსა და XIX საუკუნის დამდეგს მოღვაწეობდნენ საბერძნეთში. ღირსი ნიკოდიმოს მთაწმინდელი ყველა მორწმუნისთვის საყვარელი წიგნის – "უხილავი ბრძოლის" ავტორია. მღვდელმთავარ მაკარიზე ძალიან ცოტა რამაა ჩვენთვის ცნობილი. ამ ორი ადამიანის ღრმა სიმდაბლის მაჩვენებელია ის ფაქტი, რომ მართლმადიდებელ სამყაროში ერთ-ერთმა ყველაზე განთქმულმა ნაშრომმა თავის დიდებას არ აზიარა ის ადამიანები, ვისი წყალობითაც იგი ქვეყანას მოევლინა. საუბარია „ფილოკალიაზე". ამ კრებულისთვის მასალის მოძიება, მისი შედგენა და გამოცემა სწორედ წმინდა ნიკოდიმოსმა და მაკარიმ იდვეს თავს. მათვე გამოაქვეყნეს ბერძენთათვის „ფილოკალიაზე" არანაკლებ ცნობილი წიგნი – „ევერგეტინოსი".

„სწავლანი განუწყვეტელი ზიარების შესახებ" აგრეთვე დიდი მოვლენა იყო საბერძნეთის ეკლესიის ცხოვრებაში. იმისათვის, რომ კარგად ჩავწვდეთ საქმის ვითარებას, ორიოდე სიტყვით იმ ისტორიულ კონტექსტსაც უნდა შევეხოთ, რომელშიც ამ წიგნს თავისდაუნებურად უმთავრესი როლის შესრულება მოუწია.

1453 წლის კონსტანტინოპოლის დაცემის შემდეგ საბერძნეთის ეკლესიაში საუკუნეების მანძილზე იგრძნობოდა სულიერი ცხოვრების დაკნინება. და, აი, XVIII ს-ის მეორე ნახევრიდან ეკლესიის სულიერ სამყაროში შესამჩნევი გამოცოცხლება დაიწყო. ამის გამოხატულება იყო, პირველ რიგში, წმინდა მამათა მრავალრიცხოვანი თხზულებების გამოცემა, ფილოსოფიურ-საღვთისმეტყველო პოლემიკა დასავლურ განმანათლებლურ იდეებთან დაკავშირებით, და, აგრეთვე, ბრძოლა იმისათვის, რომ წმინდა მამათა გადმოცემები განხორციელებულიყო საეკლესიო პრაქტიკაში.

წმინდა მამათა თხზულებების გამომცემლები, დასავლური იდეების მოწინააღმდეგენი და ეკლესიის სიწმინდისთვის მებრძოლნი – ეს ერთი და იგივე ადამიანები იყვნენ: ერთად მოღვაწე და ერთნაირად მოაზროვნე. მოწინააღმდეგეებმა მათ დაცინვით მეტსახელად „კოლივადები" შეარქვეს, ვინაიდან ისინი მტკიცე უარს ამბობდნენ კვირა დღეებში მიცვალებულთა მოხსენიებასა და კოლიოს კურთხევაზე. მაგრამ ახლა, ორასი წლის შემდეგ, როდესაც კოლივადური მოძრაობის პირველი წარმომადგენლები – მაკარი კორინთელი, ნიკოდიმოს მთაწმინდელი და ათანასე პარიელი წმინდანთა დასში შერაცხეს, ეს მეტსახელი უნებურად მათს განსადიდებლად აჟღერდა.

კამათი კოლიოს თაობაზე კიდევ უფრო გამძაფრდა მას შემდეგ, რაც ათონის მთის წმინდა ანას სკიტის ბერებმა გადაწყვიტეს, ტიპიკონით დაწესებული შაბათის პანაშვიდი კვირა დღეებში შეესრულებინათ. ტიპიკონის ამგვარი დარღვევის საბაბი გახდა 1754 წელს დაწყებული სკიტის ახალი ტაძრის მშენებლობა. ამ ტაძრისთვის მრავალი შემოწირულობა მოდიოდა საბერძნეთის ყოველი კუთხიდან; შემოწირულობებს სახელებიც მოჰყვებოდა, რომლებიც შაბათის მიცვალებულთა წირვებში უნდა მოეხსენიებინათ. ამის გამო წირვა საკმაოდ გახანგრძლივდა. შაბათი დღე კი სხვა დღეებისგან იმითაც გამოირჩეოდა, რომ ეს იყო ერთადერთი "ბაზრობის" დღე – როდესაც ბერებს თავიანთი ხელსაქმე გასაყიდად მიჰქონდათ ათონის დედაქალაქ კარიესში. ახლა კი ბერები ვეღარ ასწრებდნენ ბაზრობაზე წასვლას და, სწორედ ამიტომ, გადაწყვიტეს, მიცვალებულთა პანაშვიდი კვირაობით გადაეხადათ. ამ გადაწყვეტილებამ პროტესტი აღუძრა მათ, ვისაც „კოლივადებს" უწოდებდნენ. „პანაშვიდი, – ამბობდნენ ისინი, – სადღესასწაულო ელფერს უკარგავს კვირა დღეს, რომელიც ქრისტიანთათვის მომავალი საუკუნის სიმბოლოა".

სამოცი წლის მანძილზე მიმდინარეობდა კამათი კოლიოს თაობაზე. კოლივადებმა დაითმინეს სასტიკი დევნა: ისინი მოსწყვიტეს ათონის წმინდა მთას, მათ ჩამოართვეს სამღვდელო ხარისხი. და, აი, ამ გაცხარებული კამათის დროს გამოიცა წიგნი – „სწავლანი განუწყვეტელი ზიარების შესახებ", რამაც კიდევ უფრო გაამძაფრა დაპირისპირება ორ მხარეს შორის.

დღეს კოლივადები ყველას მიერ ტრადიციონალისტებად და ევროპული სულის წინააღმდეგ მებრძოლებად არიან აღიარებული. ხოლო მათი მოწინააღმდეგეების საქციელი აღიქმება, როგორც მცდელობა იმისა, რომ ეკლესიის სწავლება დროის მოთხოვნილებებს დაექვემდებაროს და მხოლოდ ის საეკლესიო გადმოცემები იქნას ხელშეუხებლად დაცული, რომლებიც არ არღვევენ ადამიანის მშვიდ ცხოვრებას.

თანამედროვე ათონელი ბერები თავიანთ თავს კოლივადების მემკვიდრეებს უწოდებენ; თუმცა კი იმ დროს, როდესაც კოლივადები მოღვაწეობდნენ, ერთი შეხედვით ისე ჩანდა, თითქოს გამარჯვება მათი მოწინააღმდეგეების მხარეს იყო. ახლა ათონის მთაზე არათუ წელიწადში, არამედ კვირაში რამდენჯერმე ეზიარებიან.

ვფიქრობთ, კეთილმორწმუნე მკითხველი წინამდებარე ნაშრომში წმინდა მამების სულს შენიშნავს, „ფილოკალიის" სულს, რომლისთვისაც ესოდენ უცხოა ევროპული კაცთაყვანისცემა. აქაც, ამ ნაშრომშიც, ისევე როგორც კოლივადების სხვა სწავლებებში, აზრის შეუმცდარობის მთავარ კრიტერიუმად საეკლესიო გადმოცემებთან და წმინდა მამათა სწავლებებთან მისი შეთანხმებულობა ითვლება. ხალხურ გადმოცემებს კი, რომლებმაც ასე უხვად შემოაღწია ეკლესიის ცხოვრებაში, კოლივადები, მამათა სწავლებებზე დაყრდნობით, ქრისტიანის უმთავრესი მიზნის – ცხონების ხელისშემშლელად მიიჩნევენ.

როდესაც ადამიანის ერთადერთ სარგებელად და სიკეთედ ცხონება გვევლინება, მაშინ ყველა სხვა ტრადიციისა და სიკეთის მიმზიდველობა იფანტება და ქრება, როგორც ცთუნება.

მღვდელმონაზონი სვიმეონი (გაგატიკი)[1]

თავი 1

 მართლმადიდებელი ქრისტიანი ხშირად უნდა  ეზიარებოდეს

 იესო ქრისტეს ხორცსა და სისხლს

ყველა მართლმადიდებელ ქრისტიანს ნაბრძანები აქვს, ხშირად ეზიაროს. ამას გვიბრძანებენ: 1. უფალ იესო ქრისტეს მცნებები; 2. საქმე მოციქულთა, მოციქულთა და წმინდა კრებათა კანონები, წმინდა და ღმერთშემოსილი მამები; 3. წმინდა ლიტურგიის წეს-განგება, მღვდელმსახურება და თვით ლოცვის სიტყვები; 4. საკუთრივ წმინდა ზიარება.

უფალმა იესო ქრისტემ, ვიდრე ზიარების საიდუმლოს მოგვცემდა, გვამცნო: „...პური, რომელი მე მივსცე, ხორცი ჩემი არს, რომელსა მე მივსცემ ცხოვრებისათვის სოფლისა" (იოანე 6, 51); ანუ: საზრდელი, რომელიც მინდა მოგცეთ – ეს ჩემი ხორცია, რომელსაც ვაძლევ განსაცხოველებლად მთელს მსოფლიოს. ეს ნიშნავს, რომ საღმრთო ზიარება მორწმუნეთა სულიერი და ქრისტესმიერი ცხოვრების აუცილებელი შემადგენელი ნაწილია; ხოლო სულიერი და ქრისტესმიერი ცხოვრება არასოდეს არ უნდა განელდეს, არ უნდა შეწყდეს (როგორც ამას მოციქული გვიბრძანებს: „სულსა ნუ დაივიწყებთ" (თესალ. 5,19)), იგი მუდმივი და განუწყვეტელი უნდა იყოს, რათა ცოცხლები უკვე საკუთარი თავისთვის კი აღარ ცოცხლობდნენ, არამედ მათთვის მომკვდრისა და აღდგომილისათვის (იმავე მოციქულის სიტყვისაებრ (2 კორ. 5,15)); სხვანაირად რომ ვთქვათ, მორწმუნეებმა თავიანთი პირადი, ხორციელი ცხოვრებით კი აღარ უნდა იცხოვრონ, არამედ იესო ქრისტეს ცხოვრებით – რომელიც მოკვდა და აღდგა ჩვენთვის, ანუ ქრისტესმიერი ცხოვრებით; ხოლო თუკი ქრისტესმიერი ცხოვრება მუდმივი და განუწყვეტელია, აქედან უეჭველად გამომდინარეობს, რომ მუდმივი და განუწყვეტელი უნდა იყოს ისიც, რაც მის განუყოფელ ნაწილს შეადგენს – ანუ საღმრთო ზიარება.

და კიდევ, სხვა ადგილას, მაცხოვარი ბრძანებს: „ამინ, ამინ გეტყვი თქუენ: უკუეთუ არა სჭამოთ ხორცი ძისა კაცისაჲ და სუათ სისხლი მისი, არა გაქუნდეს ცხოვრებაჲ თავთა შორის თქუენთა" (იოანე 6,53). ამ სიტყვებიდან ნათლად ჩანს, რომ ქრისტიანისთვის საღმრთო ზიარება იმდენადვე აუცილებელია, რამდენადაც აუცილებელია წმინდა ნათლისღება, რამეთუ ის ორმაგი ბრძანება, რომელიც ნათლისღებასთან დაკავშირებით წარმოთქვა იესო ქრისტემ, წარმოთქვა ზიარებასთან დაკავშირებითაც. ნათლისღების შესახებ მან თქვა: „ამინ, ამინ გეტყვი შენ: უკუეთუ ვინმე არა იშვეს წყლისაგან და სულისა, ვერ ხელ-ეწიფების შესვლად სასუფეველსა ღმრთისასა" (იოანე 3,5); ხოლო ზიარების შესახებ თქვა: „ამინ, ამინ გეტყვი თქუენ: უკუეთუ არა სჭამოთ ხორცი ძისა კაცისაჲ და სუათ სისხლი მისი, არა გაქუნდეს ცხოვრებაჲ თავთა შორის თქუენთა". მაშასადამე, როგორც ნათლისღების გარეშე შეუძლებელია სულიერი ცხოვრება და ცათა სასუფეველის დამკვიდრება, ასევე შეუძლებელია სულიერი ცხოვრება საღმრთო ზიარების გარეშე; ხოლო რაკი ეს ორი საიდუმლო ერთმანეთისგან იმით განსხვავდება, რომ ნათლისღება მხოლოდ ერთხელ აღესრულება, ზიარება კი მუდმივად და ყოველდღიურად, აქედან გამომდინარე, თავისუფლად შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ საღმრთო ზიარება შეიცავს ორ აუცილებელ პირობას; პირველი: ის უნდა აღესრულებოდეს; და მეორე: უნდა აღესრულებოდეს განუწყვეტლივ.

ამასთან, როდესაც იესო ქრისტე თავის მოწაფეებს ზიარების საიდუმლოს აძლევდა, მას რჩევის სახით არ უთქვამს: „ვისაც სურს, ჭამოს ჩემი ხორცი და ვისაც სურს, სვას ჩემი სისხლიო", – როგორც, მაგალითად, თქვა: „რომელსა ჰნებავს შემოდგომად ჩემდა..." (მათე 16, 24), ან: „უკუეთუ გნებავს, რაჲთა სრულ იყო..." (მათე 19, 21); არამედ ბრძანების სახით თქვა: „მიიღეთ და ჭამეთ, ესე არს ხორცი ჩემი"; და – „სუთ ამისგანი ყოველთა, ესე არს სისხლი ჩემი" (მათე 26, 26-28); ანუ: თქვენ აუცილებლად უნდა სჭამოთ ჩემი ხორცი და აუცილებლად უნდა სვათ ჩემი სისხლიო; აგრეთვე თქვა: „ამას ჰყოფდით მოსახსენებელად ჩემდა" (ლუკა 22, 19); ესე იგი – ეს უნდა გააკეთოთ არა ერთხელ, ორჯერ ან სამჯერ, არამედ ყოველდღიურად (როგორც ამას ღვთაებრივი ოქროპირი განმარტავს), რათა იხსენიებდეთ ჩემს ვნებებს, ჩემს სიკვდილს და ჩემ მიერ კაცობრიობის გამოხსნის საიდუმლოს.

იესო ქრისტეს ეს სიტყვები ნათლად წარმოგვიდგენს ზიარების საიდუმლოს ორ აუცილებელ მხარეს: პირველი მიუთითებს ბრძანების ვალდებულებაზე, რომელიც ჩანს ამ სიტყვებში, ხოლო მეორე – სიხშირეზე, რომელსაც გამოხატავს სიტყვა „ჰყოფდით"; აქედან გამომდინარე, ჩვენ გვევალება არა მხოლოდ ზიარება, არამედ განუწყვეტელი ზიარება.

მაშ ასე, ახლა ყველასთვის ცხადი გახდა, რომ მართლმადიდებელ ქრისტიანს, თუნდაც მაღალ ხარისხში მყოფს, არავითარი უფლება არა აქვს, უგულებელყოს მაცხოვრის ეს ბრძანება, არამედ თითოეული ჩვენგანი ვალდებულია შეასრულოს და დაიცვას იგი, როგორც სამეუფო მცნება და დადგენილება.

ღვთაებრივი მოციქულები თავიანთი ქადაგების დასაწყისშივე გულმოდგინედ ასრულებდნენ ამ მცნებას. როგორც კი ხელსაყრელი შემთხვევა მიეცემოდათ, ისინი მორწმუნეებთან ერთად საიდუმლო ადგილას იკრიბებოდნენ (ისე, რომ იუდეველებს არ მიეგნოთ), დამოძღვრავდნენ ქრისტიანებს, ლოცულობდნენ; შემდეგ აღასრულებდნენ წმინდა მსხვერპლშეწირვას და ყველანი ეზიარებოდნენ. ამას გვიდასტურებს მოციქული ლუკა „საქმე მოციქულთაში". იგი ამბობს, რომ სული წმიდის მოფენის დღეს სამი ათასმა ადამიანმა ირწმუნა ქრისტე და ნათელ-იღო; ისინი არ შორდებოდნენ მოციქულებს, რათა სულიერი სარგებელი მიეღოთ მათი ქადაგებებისგან, ელოცათ მათთან ერთად, ზიარებულიყვნენ წმინდა საიდუმლოს და განწმენდილიყვნენ და განმტკიცებულიყვნენ ქრისტიანულ სარწმუნოებაში:„და იყვნენ განკრძალულ მოძღურებასა მას მოციქულთასა და ზიარებასა და განტეხასა პურისასა და ლოცვასა" (საქმე 2, 42).

მაცხოვრის ეს მეტად მნიშვნელოვანი გადმოცემა დროთა განმავლობაში დავიწყებისთვის რომ არ მიეცათ ქრისტიანებს, მოციქულებმა თავიანთ კანონებში – კერძოდ, 8-ე და 9-ე კანონში – შეიტანეს ის, რასაც თვითონვე აკეთებდნენ, და მკაცრი სასჯელი და განკვეთა დააწესეს მათთვის, ვინც წირვის დროს წმინდა საიდუმლოს არ ეზიარებოდა.

„თუ ეპისკოპოსი, ხუცესი ან დიაკონი, ან სხვა სამღვდელო დასისაგანი წმინდა მსხვერპლის შეწირვის დროს არ ეზიარება, უნდა თქვას მიზეზი. თუ სწორი იქნება მიზეზი, შენდობა მიეცეს, თუ არ იტყვის, თავი უნდა დაანებოს მღვდლობას, რომ არ გახდეს ერისთვის ვნების მიზეზი და შემწირველში არ აღძრას ეჭვი"[2].

„ყველა მორწმუნე, რომელიც შედის ეკლესიაში, ისმენს წიგნის კითხვას, მაგრამ არ ელოდება ლოცვასა და წმინდა ზიარებას, როგორც უწესობის მოქმედი, უნდა დაისაჯოს უზიარებლობით"[3].

ამ კანონის განმარტებისას ბალსამონი აღნიშნავს: „კანონის განჩინება ძალზე მკაცრია, რამეთუ იგი განკვეთს მათ, ვინც ეკლესიაში მოდის, მაგრამ ბოლომდე არ რჩება და არ ეზიარება". ამის მსგავსად, სხვა კანონებიც გვიბრძანებენ, რომ ყველანი მზად ვიყოთ ზიარებისთვის და ღირსეულად ვეზიარებოდეთ.

ამ მხრივ ანტიოქიის კრება კვალდაკვალ მიჰყვება მოციქულებს; პირველ რიგში, ის ადასტურებს მოციქულთა ზემომოყვანილ კანონს, შემდეგ კი ბრძანებს:

„ყველა, ვინც შევა ღვთის ეკლესიაში, მოისმენს საღვთო წიგნებს, მაგრამ არ ეზიარება ერის საერთო ლოცვას, ან თავს აარიდებს წმინდა მადლობის ზიარებას [ევქარისტიას] უწესობის გამო, უნდა განიდევნოს ეკლესიიდან, სანამ არ აღიარებს [თავის შეცდომას], არ უჩვენებს სინანულის ნაყოფს და არ შეევედრება. ამგვარად მიიღებენ ისინი შენდობას"[4].

ახლა ხომ ხედავთ, ძმანო, რომ ყველა ქრისტიანი უცილობელ განკვეთას ექვემდებარება? და რომ ქრისტიანი ხშირად უნდა ეზიაროს? რომ იგი ვალდებულია ეზიაროს ყოველ წირვაზე, რათა არ განიკვეთოს [უზიარებლობის შემთხვევაში] წმინდა მოციქულებისა და წმინდა კრებების მიერ?

თუ ყურადღებით მივადევნებთ თვალს საღმრთო ლიტურგიის მსვლელობას, უეჭველად შევნიშნავთ, რომ ის თავიდან ბოლომდე მიზნად ისახავს ეკლესიაში შეკრებილ მორწმუნეთა ზიარებას და ამასვე მიუთითებს მთელი თავისი მსვლელობის მანძილზე, – რასაც ცხადყოფს მღვდელმსახურების დროს წარმოთქმული მრავალი სიტყვა, მღვდლის საიდუმლო ლოცვები, ასამაღლებლები და, საერთოდ, მთელი მღვდელმოქმედება და წესი ლიტურგიისა. მოვიყვანთ რამდენიმე მაგალითს.

ლოცვა მორწმუნეთა 2: „მოეც მათ ყოვლადვე, შიშით და სიყვარულით მსახურთა შენთა, უბრალოდ და დაუსჯელად მოღებად წმიდათა შენთა საიდუმლოთა".

ლოცვა, რომელიც მოსდევს მსხვერპლშეწირვას: „რაYთა ექმნეს მიმღებელთა განსაფრთხობელად სულისა, მისატევებელად ცოდვათა". ანუ: რათა ეს წმინდა ძღვენი მორწმუნე მაზიარებლებს ექმნეს სულის განსაწმენდელად და ცოდვათა მისატევებელად.

ზიარებისწინა ლოცვა: „და ღირს მყვენ ჩვენ მტკიცითა ხელითა შენითა მოცემად ჩვენდა უხრწნელი ხორცი შენი და პატიოსანი სისხლი შენი და ჩვენ მიერ ყოველსა ერსა შენსა". ანუ: გაგვხადე ღირსი, უფალო, შენი მტკიცე ხელიდან მო ვიღოთ წმინდა ხორცი და პატიოსანი სისხლი შენი და შემდეგ გადავცეთ შენს მორწმუნე ერს.

ზემოთქმულ მიზანს ემსახურება აგრეთვე მღვდლის ასამაღლებელი, რომლის წარმოთქმისას იგი მაცხოვრის პირით მოუწოდებს ხალხს: „მიიღეთ და ჭამეთ, ესე არს ხორცი ჩემი..." და – „სუთ ამისგანი ყოველთა, ესე არს სისხლი ჩემი..." და იმ დროსაც, როდესაც მღვდელი ბარძიმით ხელში საკურთხევლიდან ამბიონზე გამოდის, იგი საღმრთო ზიარებისკენ მოუწოდებს მორწმუნეებს და ხმამაღლა ღაღადებს: „შიშითა ღმრთისაჲთა, სარწმუნოებით და სიყვარულით მოვედით"; ანუ: მოდით ღმრთის შიშით, სარწმუნოებითა და სიყვარულით, და ეზიარეთ ღვთაებრივ საიდუმლოს.

ზიარების შემდეგ მღვდელიც და ხალხიც მადლობას აღუვლენენ ღმერთს ამ დიდი მადლის მიღებისათვის; ხალხი ამბობს: „აღივსენ პირი ჩემი ქებითა შენითა, უფალო, რაჲთა უგალობდე დიდებასა შენსა; რამეთუ ღირს მყუენ ჩუენ ზიარებად წმიდათა შენთა საღმრთოთა, უკვდავთა და ცხოველსმყოფელთა საიდუმლოთა"; ეს ნიშნავს: „ჰოჲ, უფალო, დაე ჩვენი პირი შენდამი ქებით აღივსოს, რამეთუ ღირსი გაგვხადე ვზიარებოდით შენს წმინდა და უკვდავ საიდუმლოს"; მღვდელი კი ამბობს: „აღემართენით მიმღებელნი საღმრთოთა, წმიდათა, უხრწნელთა, უკუდავთა, ზეცისა ცხოველთა საშინელთა ქრისტეს საიდუმლოთა, ღირსებით ვმადლობდეთ უფალსა"; ხოლო ეს ნიშნავს: „ძმებო, რაკი ყველანი სუფთა სინდისით ვეზიარეთ წმინდა და განმაცხოველებელ საიდუმლოს, მოდით, ერთად შევწიროთ ღმერთს მადლობა".

თუ კარგად დავფიქრდებით, იმასაც შევნიშნავთ, რომ „ქერუბიმთას" საგალობელიც, რომელსაც ხალხი გალობს, ზიარებისთვის მზადებას წარმოადგენს, რამეთუ მასში ნათქვამია: „მოდით, ჩვენ, ყველამ, ვინც საიდუმლოდ მივემსგავსენით მრავალთვალ ქერუბიმებს და სამწმინდა საგალობელს შევსწირავთ ცხოველსმყოფელ სამებას, განვიწმინდოთ გონება ამსოფლიური ზრუნვისა და შფოთისაგან, რამეთუ საკუთარ სულში უნდა შევიწყნაროთ და უნდა ვეზიაროთ ყოველთა მეუფეს, რომელსაც ანგელოზთა წესნი უხილავად გარს ახვევიან".

ზემოთქმულ მიზანს ემსახურება უფლის ლოცვაც, რომელიც მსხვერპლშეწირვის შემდეგ იკითხება, რამეთუ ამ ლოცვაში ქრისტიანები შესთხოვენ ღმერთს პურს არსობისას, პური არსობისა კი უმთავრესად წმინდა ზიარებას ნიშნავს.

და თვით ეს სიტყვებიც – Koinonia (ზიარება) და Sunaxiz (კრება), რომელსაც უმეტეს შემთხვევაში „ლიტურგიის" მნიშვნელობით ხმარობენ, გარკვეულწილად ხშირი ზიარების აუცილებლობაზე მიანიშნებს. „Koinonia" და „Sunaxiz " ხომ იმას ნიშნავს, რომ ქრისტეს ხორცსა და სისხლთან ზიარების მეშვეობით ყველა მორწმუნე შეიკრიბება და ერთიანდება ქრისტეში, ქმნის მასთან ერთად ერთ სხეულსა და ერთ სულს.

მაშ ასე, ყოველივე ამის საფუძველზე მე შეგთხოვთ, ძმანო, ღმრთის შიშითა და საკუთარი სინდისის მიყურადებით მიპასუხოთ შეკითხვაზე: განა ცხადზე უცხადესი არ არის, რომ ის ქრისტიანები, რომლებიც ლიტურგიაზე მოდიან, მოვალენი არიან ხშირად ეზიარონ? განა ვალად არ აწევთ მათ ამის გაკეთება, რათა წარმოჩნდეს ლიტურგია, როგორც ზიარება [Koinonia], კრება [Sunaxiz] და ტრაპეზი, და რათა ქრისტიანები იმის უარისმყოფელნი და გარდამაქცეველნი არ აღმოჩნდნენ, რისიც სწამთ და რასაც აღიარებენ? ხოლო თუკი ამას არ აკეთებენ – ანუ არ ეზიარებიან, როგორც ეს თვით მათგან შევიტყვეთ, მაშინ ვშიშობ, ვშიშობ, რომ სწორედ გარდამაქცეველნი არიან ისინი. ამიტომაც მე უკვე აღარ ვიცი, აქვს თუ არა ამ ხალხს რაიმე წესი, კანონი, და მართებულია თუ არა ის, რომ მათ მღვდელი მოუწოდებდეს? უადგილო ხომ არ არის ამ შემთხვევაში მისი მოწოდება, ან წირვის სხვა სიტყვები, ან, საერთოდ, მთელი მღვდელმოქმედება და წესი ლიტურგიისა? რამეთუ ყველა, როგორც ერთი, განზე დგება, და ქრისტიანთაგან არავინ მოიძებნება ისეთი, ვინც ლიტურგიის წეს-განგებასა და მღვდლის, ან, უკეთ რომ ვთქვათ, ღმრთის მოწოდებას დამორჩილდებოდა და ზიარებას მიიღებდა. არა, თითოეული მათგანი ცარიელი ხელებით შორდება სიწმინდეს, ახლოსაც კი არ ეკარება მას.

ამიტომაც ღვთაებრივი ოქროპირი, რომელიც წმინდა კრებებსა და მოციქულთა კანონებს ეყრდნობა, ამასთან ერთად კი საღმრთო ლიტურგიის მღვდელმოქმედებასაც მიაპყრობს გონების თვალს და ხედავს, რომ მთელი ეს მღვდელმოქმედება მორწმუნეთა ზიარებას ისახავს მიზნად, განაჩინებს შემდეგს: ის, ვინც წირვაზე მოდის და არ ეზიარება, თვით ტაძარში შემოსვლის ღირსიც კი არ არის.

„მე ვხედავ, – ამბობს იგი, – რომ ქრისტეს ხორცსა და სისხლს ბევრი მორწმუნე ისე, სხვათაშორის ეზიარება, როგორც მოუხერხდებათ: უფრო მეტად წეს-ჩვეულებისა და კანონის გამო, ვიდრე გონივრული განსჯის საფუძვლზე. რამეთუ დადგება თუ არა დიდმარხვა, ყველანი – ღირსეულებიც და უღირსებიც – მოდიან და ეზიარებიან. ასევე იქცევიან ისინი ღმრთის განცხადების დღესაც, თუგინდ ჯერ ზიარების უფლება არ ჰქონდეთ.

მაგრამ არც ღმრთის განცხადება, არც დიდმარხვა ზიარების ღირსად არ ხდის ადამიანებს; ზიარების ღირსად მათ ხდის სიწმინდე და სიწრფელე სულისა. თუ სულის სიწმინდე გაქვს, შეგიძლია ყოველთვის ეზიარო [როცა ლიტურგიას ესწრები], ხოლო ამის გარეშე კი – არასოდეს, რამეთუ ამბობს [პავლე]: "რავდენ გზისცა ამას ჰყოფდეთ, სიკვდილსა უფლისასა მიუთხრობდით" (I კორ. 11, 26); ანუ: მოიხსენებდეთ თქვენს საკუთარ გამოხსნასა და იმ წყალობას, რომელიც ღმერთმა თქვენზე გარდამოავლინა.

დაფიქრდი, რამხელა გულმოდგინება ჰქონდათ იმათ, ვინც ძველი აღთქმის მსხვერპლშეწირვიდან ჭამდა. რას აღარ აკეთებდნენ ისინი! რა ღონეს აღარ ხმარობდნენ! განუწყვეტლივ განიწმინდავდნენ თავს. შენ კი იმ მსხვერპლს მიეახლები, რომლის წინაშე ანგელოზებიც კი ძრწიან, და მხოლოდ შიგადაშიგ განწმენდას სჯერდები. როგორღა აპირებ ქრისტეს სამსჯავროზე წარდგომას, თუკი იმდენად გაკადნიერებულხარ, რომ შეგინებული ხელებითა და ბაგეებით მიიღებ წმინდა საიდუმლოს?

ვხედავ, რომ ამ მხრივ დიდი არეულობა სუფევს; რამეთუ სხვა დროს თქვენ არ ეზიარებით, თუმცა კი ხშირად განწმენდილებიც ხართ; ხოლო დადგება თუ არა პასექის დღესასწაული, თუნდაც რაიმე ბოროტება გქონდეთ ჩადენილი, მაინც კადნიერდებით, რომ ეზიაროთ. ჰოი, უხეირო ზნე-ჩვეულება! ჰოი, ბოროტი ცრურწმენა!

ამაოდ აღესრულება ყოველდღიურად ლიტურგია, ამაოდ ვდგავართ საკურთხეველში – საზიარებლად არავინ მოდის. ამას იმიტომ კი არ ვამბობ, რომ ისე, სხვათაშორის ეზიაროთ, როგორც მოგიხერხდებათ, არამედ რათა ზიარების ღირსად ჰყოთ საკუთარი თავი.

ჰოი, კაცო! არა ხარ ზიარების ღირსი? მაშინ არც იმის ღირსი ხარ, რომ ლიტურგიის ლოცვებს უსმენდე. გესმის დიაკონის ხმა? იგი დგას და ღაღადებს: „თქვენ, ვინც მონანულთა რიცხვს ეკუთვნით, ევედრეთ ღმერთს, რათა შეგინდოთ"; ის, ვინც არ ეზიარება, ჯერ კიდევ მონანულთა რიცხვს ეკუთვნის. მაშ ასე, რაღას დგახარ? თუ მონანულთა რიცხვში ხარ, მაშინ, ცხადია, შენი ზიარება არ შეიძლება; ხოლო ვინც არ ეზიარება, ის მონანულთა რიცხვშია. ვისთვის ხმობს დიაკონი: „ვისაც ლოცვა არ შეგიძლიათ, განვედით!" შენ კი თავხედურად დგახარ! თუ მონანულთა რიცხვს არ ეკუთვნი, არამედ იმათ რიცხვში ხარ, ვისაც ზიარების უფლება აქვს, მაშინ რატომ არ ზრუნავ იმისთვის, რომ ეზიარო? ან იქნებ ღვთის დიდ წყალობად არ მიიჩნევ ზიარებას, არაფრად აგდებ მას?

დაფიქრდი, გევედრები! აქ სამეუფო ტრაპეზია, ანგელოზები მსახურებენ ამ ტრაპეზს. თვითონ მეფეც აქ იმყოფება, შენ კი დოყლაპიასავით დგახარ! შენი სულის შესამოსელი ჭუჭყიანია, ნუთუ არ გაწუხებს ეს? მაგრამ იქნებ სუფთაა? თუ ასეა, მაშინ დაჯექი და მიირთვი ამ ტრაპეზიდან. ყოველი ლიტურგიის დროს ქრისტე მოდის და ნახულობს, ვინ ზის ტრაპეზზე; ყველას ესაუბრება და ყველას თავ-თავისი სინდისის მიხედვით ეკითხება: „მეგობარო, როგორ დგახარ აქ [ეკლესიაში] საქორწინო შესამოსელის გარეშე?" განა ამას ეკითხება: „რატომ დაჯექი ტრაპეზზე?" არა, სანამ დაჯდებოდეს, მანამდე ეუბნება, რომ აქ შემოსვლის ღირსიც კი არ არის. მას ხომ არ უთქვამს: „რატომ დაჯექი?" არამედ:L „როგორ შემოხვედი?"

და აი ახლაც ამასვე გვეკითხება ქრისტე ყველას, ვინც თავხედურად და უსირცხვილოდ ვდგავართ ტაძარში. რამეთუ ის, ვინც წმინდა საიდუმლოს არ ეზიარება, სწორედ რომ უსირცხვილოდ და თავხედურად დგას. ამიტომაც [დიაკვნები] პირველ რიგში ცოდვაში მყოფ ქრისტიანებს უშვებენ გარეთ.

როდესაც ტრაპეზზე ბატონი შემოდის, იქ მას არ უნდა დახვდნენ ის მონები, რომელთაც რაიმე დანაშაული ჩაიდინეს. ისინი უნდა გაიქცნენ და დაემალონ ბატონის მზერას. უეჭველია, იგივე უნდა მოხდეს აქაც – როცა ლიტურგია აღესრულება და სამეუფო ტარიგი, კრავი მსხვერპლად შეიწირვის.

როცა გაიგებ ხმას: „ვილოცოთ ყველამ ერთობით", და დაინახავ, რომ იღება საკურთხევლის კარი, მაშინ უწყოდე, რომ იხსნება ზეცა და იქიდან ანგელოზები გადმოდიან. ამ დროს კი როგორც მოუნათლავი აღარავინ უნდა დარჩეს ტაძარში, ასევე აღარავინ უნდა დარჩეს არაწმინდა და მწიკვლევანი.

მითხარი, ვინმე რომ ტრაპეზზე ყოფილიყო მიწვეული, მისულიყო იქ, ხელები დაებანა, სუფრას მისჯდომოდა და საჭმელად გამზადებულიყო, მაგრამ მერე პირი აღარაფრისთვის დაეკარებინა, ნუთუ ამით არ გაანაწყენებდა იმას, ვინც იგი ტრაპეზზე მიიწვია? განა უმჯობესი არ იქნებოდა, საერთოდ არ მისულიყო? ასევე შენც: მოხვედი ტრაპეზზე, იგალობე სხვებთან ერთად, აღიარე, რომ ღირსეული ხარ (რაკი უღირსებთან ერთად არ გახვედი), ამის შემდეგ კი, მითხარი, როგორღა შეგიძლია იდგე წირვაზე და ამ ტრაპეზისგან არ ეზიარო?

შენ ამბობ: „ღირსი არა ვარ"; მაშინ არც იმის ღირსი ხარ, რომ ლოცვაში მონაწილეობდე, რადგან სული წმიდა მარტო წინადაგებულზე კი არ გადმოდის, არამედ ამ საგალობლებზეც. ნუთუ არ გინახავს მონები, არ შეგიმჩნევია, როგორ ასუფთავებენ ისინი თავდაპირველად სატრაპეზოს, ალაგებენ სახლს, და მხოლოდ ამის შემდეგ მიართმევენ სადილს თავიანთ ბატონს. ეს ჩვენთან ლოცვებისა და დიაკვნის ასამაღლებლების საშუალებით ხდება. ჩვენ თითქოსდა ღრუბლით ვრეცხავთ ეკლესიას, რამეთუ იგი სრულიად სუფთა უნდა იყოს საიდუმლოს მორთმევის დროს, არ უნდა იპოვებოდეს მასში არავითარი ბიწი, არავითარი მანკიერება. უწმინდური თვალი არ არის ღირსი, უყურებდეს ამ სანახაობას; შეგინებული ყური – ისმენდეს ამ საგალობლებს, რამეთუ ამას გვიბრძანებს სჯული: თუნდაც პირუტყვი რომ მიახლოებოდა სინას მთას, იგი მაშინვე ქვებით უნდა ჩაექოლათ. მთის ძირში ყოფნის ღირსიც კი არავინ იყო კაცთაგან. თუმცა შემდეგში მიუახლოვდნენ კიდეც და ის ადგილიც იხილეს, სადაც ღმერთი იყო. უნდა მიახლოებოდნენ და ეხილათ შემდეგში, ხოლო როცა იქ ღმერთი იმყოფებოდა, უნდა გაშორებოდნენ იმ ადგილს".

ასევე შენც, ქრისტიანო, თუ იმის ღირსი არა ხარ, რომ ლიტურგიის დასასრულს ტრაპეზს მიუახლოვდე და ღმერთი იხილო, მაშინ კათაკმევლებთან ერთად გაეცალე აქაურობას, ვინაიდან, – აგრძელებს ოქროპირი, – „შენ არაფრით ხარ მათზე აღმატებული. ერთი და იგივე ხომ არ არის: არასდროს არ ეზიარო [როცა მოუნათლავი ხარ], და [როცა მონათლული ხარ] მას შემდეგ, რაც ეზიარები, აღმოჩნდეს, რომ შეგიცოდავს და არ ყოფილხარ ზიარების ღირსი?

მინდოდა კიდევ უფრო მეტი და კიდევ უფრო საშინელი რამ მეთქვა თქვენთვის, მაგრამ გონებრივად რომ არ გადაგტვირთოთ, ზემოთქმულს დავჯერდები. ის ხომ, ვინც ამით გონს არ მოეგება, არც ამაზე მეტით მოეგება გონს.

მაშ ასე, იმისათვის, რომ ჩვენმა სიტყვებმა უმეტესი სასჯელი არ მოაწიოს თქვენზე, მე შეგთხოვთ არა იმას, რომ არ მოხვიდეთ, არამედ – რათა ლიტურგიაზე დასწრებისა და ზიარების ღირსად გამოაჩინოთ თავი.

მითხარი, რომელიმე მეფეს რომ ებრძანებინა: „ვინც რაიმე ბოროტებას ჩაიდენს, დაე ჩემს ტრაპეზს ნუ მოეახლება"; განა ყველანაირ ძალას არ მიმართავდი, რომ ბოროტებისგან თავი დაგეზღვია და მეფესთან ყოფნის პატივს არ მოკლებოდი? [ხოლო როდესაც მღვდელი საზიარებლად მოგვიწოდებს,] ამ დროს იესო ქრისტე გვიხმობს ზეცაში – დიდი და საკვირველი მეუფის ტრაპეზზე. ჩვენ კი უარს ვამბობთ, ვაყოვნებთ, არ ვჩქარობთ, არ მივისწრაფვით მისკენ; და ამის შემდეგ როგორღა გვაქვს ცხონების იმედი? იმას ხომ ვერ ვიტყვით, ავადმყოფობა ან ბუნება გვიშლის ხელსო; არა, არამედ ჩვენი უღირსება ჩვენივე უდებების ბრალია"[5].

გესმის, ძმაო, რას ამბობს ეკლესიის ეს დიდი მოძღვარი? – რომ ის, ვისაც არაფერი უშლის ხელს მოემზადოს ზიარებისთვის, მაგრამ არ მოემზადება, ლიტურგიაზე დასწრების ღირსიც კი არ არის?

რა პასუხს აძლევ ამაზე? ალბათ იტყვი: რაკი ასეა, საერთოდ აღარ მოვალ ლიტურგიაზე.

არა, ძმაო ჩემო, არა, ამის უფლებაც არა გაქვს, ვინაიდან ასეთ შემთხვევაში განკვეთით გემუქრება მეხუთე მსოფლიო კრება; იგი ამბობს:

„თუ ვინმე ეპისკოპოსი, მღვდელი, დიაკონი ან სამღვდელოების სხვა წარმომადგენელი, ან ერისკაცი, რომელსაც არ აიძულებდეს რაიმე გაჭირვება ან მარცხიანი საქმე, მრავალი დღის განმავლობაში დააკლდეს ეკლესიას, ქალაქში ტრიალებდეს სამ კვირას და ამ სამი შვიდეულის (კვირის) განმავლობაში არ მივიდეს ეკლესიაში, თუ ეკლესიის მსახური იყოს, განიკვეთოს, ხოლო თუ ერისკაცი იყოს, ზიარების უფლება არ მიეცეს"[6].

ამასვე განაწესებს სარდიკიის წმინდა ადგილობრივი კრების 11-ე კანონი.

მაშ ასე, საყვარელო, შენ განკვეთით გემუქრება საეკლესიო კრება, თუკი ერთდროულად ორივეს არ ასრულებ. ანუ: არ დადიხარ ლიტურგიაზე და, რამდენადაც შეგიძლია, არ ცდილობ მოემზადო საზიარებლად; უფლება არ გეძლევა, ან ერთი დაარღვიო ან მეორე, ვინაიდან, თუკი ამას არ არღვევ, ეს ნიშნავს, რომ ხელშეუხებლად იცავ ყველა საიდუმლო მღვდელმოქმედებას და არ ღალატობ იმ წესს, რომელიც ეკლესიამ მიიღო თვით მაცხოვრისაგან, მოციქულებისაგან, კრებებისაგან და წმინდანებისაგან. ეს წესი კი შემდეგში მდგომარეობს: წმინდა პური უნდა დანაწილდეს ყოველ ლიტურგიაზე და ის მორწმუნეები, რომელთაც ხელს არაფერი უშლით, უნდა მოვიდნენ საზიარებლად.

როგორც სვიმეონ თესალონიკელი აღნიშნავს, „საღმრთო ლიტურგია – ეს არის მსახურება, რომლის მიზანია თვით იესო ქრისტეს წმინდა ხორცისა და სისხლის მღვდელმოქმედება და მისი მიცემა ყოველი მორწმუნისათვის; და ამიტომ, როგორც ასეთი, ის მიზნად ისახავს მხოლოდ და მხოლოდ ზიარებას".

წმინდა ნიკოლაოს კავასილა, დირაქიელი ეპისკოპოსი, წერს: „ღვთისმსახურების საქმე – ესაა საღმრთო ძღვენის გარდაქცევა ღვთაებრივ ხორცად და სისხლად"[7].

ბრძენი იობი, რომელსაც წმინდა ფოტი თავის „ბიბლიოთეკაში" მოიხსენიებს, წიგნში – „საიდუმლოს შესახებ" გვამცნობს: „მთელი საღმრთო მსახურების აზრი სიწმინდის ზიარებაშია, რამეთუ მისი [ლიტურგიის] მიზანი, დანიშნულება და საქმე ცხოველმყოფელი და საშინელი საიდუმლოს ზიარებაა".

გაბრიელ ფილადელფიელი თავის წიგნში – „საიდუმლოს შესახებ" ამბობს, რომ საღმრთო ლიტურგია აღესრულება სამი მიზეზის გამო: 1. ღმრთის სადიდებელად და საქებელად და მისი სიკვდილისა და მკვდრეთით აღდგომის მოსახსენიებელად, როგორც ეს მაცხოვარმა თვითონვე ბრძანა: „ამას ჰყოფდით მოსახსენებელად ჩემდა"; 2. მართლმადიდებლობით აღსრულებულ კეთილკრძალულ ქრისტიანთა სულების განსაწმენდელად და განსასვენებელად; 3. ცოცხალთათვის. ასე რომ, როდესაც ღვთის სადიდებელად და საქებელად და მისი სიკვდილისა და მკვდრეთით აღდგომის მოსახსენიებელად საღმრთო ლიტურგია აღესრულება, ამ დროს სარწმუნოებით დაძინებულ ჩვენს ძმებს, რამდენადაც ეს შესაძლებელია, ღმერთი განსვენებასა და განწმენდას ანიჭებს.

იმ ცოცხლებს კი, რომლებიც ლიტურგიაზე საღმრთო საიდუმლოს არ ეზიარებიან, გაუგებარია, როგორ მიანიჭებს ღმერთი განწმენდას. წმინდა კავასილა ამბობს, რომ არ მიანიჭებს. და აი, ისევ მას მოუსმინე: „თუ ადამიანები მომზადებულები არიან ზიარებისთვის, ხოლო ყოველთა განმწმენდელი და ყველაფრის აღმასრულებელი უფალი მუდამ მზადაა მათს განსაწმენდად და უყვარს საკუთარი თავის მათთვის მიცემა, მაშინ რა შეიძლება წინ აღუდგეს ზიარებას? რა თქმა უნდა, არაფერი. მაგრამ შესაძლოა ვინმემ იკითხოს: „თუ ცოცხალი ადამიანი თავის სულში იმ სიკეთეებს ფლობს, რომელზეც თქვენ ისაუბრეთ, მაგრამ წმინდა საიდუმლოს არ მიეახლება, ნუთუ, ამისდა მიუხედავად, აღსრულებული ლიტურგიის მადლი არ განწმენდს მას?" ამ შეკითხვას ასე ვუპასუხებთ: განწმენდას ყველა ვერ მიიღებს, არამედ მხოლოდ ის, ვინც ფიზიკურად ვერ შეძლო მოსვლა – მაგალითად, მიცვალებულთა სულები... ხოლო ვისაც შეუძლია მიეახლოს ტრაპეზს, რათა განიწმინდოს მისგან, მაგრამ არ მიეახლება, ასეთი ადამიანის განწმენდა სრულიად შეუძლებელია – არა მხოლოდ იმიტომ, რომ არ მიეახლება, არამედ იმის გამო, რომ შეუძლია მიეახლოს, მაგრამ არ აკეთებს ამას". ანუ: არაფერი უშლის ხელს, მიეახლოს, მაგრამ უდებების გამო არ მიაეხლება.

ამასთან, იმ ქრისტიანებს, ვისაც არავითარი დაბრკოლება არა აქვს, მხოლოდ ის კი არ ავალდებულებს განუწყვეტელ ზიარებას, რაზეც აქამდე ვისაუბრეთ, არამედ საღმრთო ზიარება, თუ კარგად ჩავუკვირდებით, თავისთავად აღძრავს მორწმუნე ადამიანში იმის სურვილს, რომ გამუდმებულად განიცდიდეს მისით ტკბობას, რამეთუ ზიარება, მეტი რომ არაფერი ვთქვათ, ადამიანის სულის სიცოცხლის შემადგენელი ნაწილია. ვნახოთ რას ნიშნავს ეს.

სქოლასტიკოსი ღვთისმეტყველები შემადგენელ ნაწილად მიიჩნევენ საგანს, რომლის გარეშე შეუძლებელია არსებობდეს ის, რაც არსებობს. ასე მაგალითად: ადამიანის ფიზიკური სიცოცხლის შემადგენელ ნაწილს წარმოადგენს სუნთქვა, ვინაიდან სუნთქვის გარეშე შეუძლებელია არსებობა. ასევე სხეულის შემადგენლობისთვის აუცილებელია კვება. და აი, როგორც ხშირი სუნთქვა აუცილებელია სიცოცხლისთვის, ხოლო კვება – სხეულის ბუნების შემადგენლობისთვის, ასევე აუცილებელია ხშირი ზიარება სულის სიცოცხლისთვის და მისი არსის შემადგენლობისთვის; ან, უკეთ რომ ვთქვათ, გაცილებით და შეუდარებლად უფრო მეტად აუცილებელიც.

ახლა მოწმედ ბასილი დიდს მოვუხმოთ – ეკლესიის მართალი დოგმატების დამამტკიცებელს, ვნახოთ რას გვასწავლის ის: „მარადიული ცხოვრებისათვის აუცილებელია ქრისტეს ხორცისა და სისხლის ზიარება"[8]; და კიდევ: „რომელნი-ესე განვცხოველდით ნათლისღებითა, ჯერ-არს ჩუენდა, რაჲთა ვიზარდებოდით ზიარებითა საღმრთოჲსა საიდუმლოჲსათა; რამეთუ შემდგომად ნათლისღებისა მარადის გვიხმს ჩუენ მოღებად საზრდელი ცხოვრებისა საუკუნოჲსა, რომელი მოგუცა ძემან ღმრთისა ცხოველისამან"[9]; ხოლო ერთ-ერთი მანდილოსნის, კერძოდ, კესარია პატრიციას შეკითხვას ბასილი დიდი თავის წერილში ასე უპასუხებს: „ყოველდღიური ზიარება ქრისტეს წმინდა ხორცისა და სისხლისა კარგია და სასარგებლოა, რამეთუ თვით [უფალი] განცხადებულად ამბობს: „რომელი სჭამდეს ხორცსა ჩემსა და სუმიდეს სისხლსა ჩემსა, აქუნდეს ცხოვრებაჲ საუკუნოჲ" (იოანე 6, 54); ხოლო ვის ეპარება ეჭვი იმაში, რომ განუწყვეტელი ზიარება ცხოვრებისა – ესაა ცხოვრება მრავალფეროვანი?"[10]. ანუ: ცხოვრება მთელი სულიერი და ფიზიკური ძალებით და გრძნობებით ქრისტეში.

მონაზონი იობ აღმსარებელი ამბობს: „თუ წმინდა ზიარებას შეეხება საუბარი, ვიტყოდი, რომ პატიოსანი და მართალი ქრისტიანისთვის კარგია, და სამართლიანია, და ბუნებრივია, ხშირად განიწმინდებოდეს და მიეახლებოდეს ამ სიწმინდეს, და სწყუროდეს იგი უფრო მეტად, ვიდრე ადამიანს სუნთქვა სწყურია. ამიტომაც თითოეულ მორწმუნეს უფლება ეძლევა განუწყვეტლივ ეზიარებოდეს. ის კი არა, ღირსეულებს, თუ მოახერხებენ, შეუძლიათ ყოველდღე ეზიარონ".

კონსტანტინოპოლის პატრიარქი გენადი საკმაოდ გონივრულად აყალიბებს აზრს იმის შესახებ, თუ რამდენად აუცილებელია ქრისტიანისთვის წმინდა ზიარება. „საიდუმლო, – ამბობს იგი, – ახლაც შეეწევა თავის თანაზიარებს იმაში, რომ იცხოვრონ ქრისტეს მცნებებით. რასაც სხეულისთვის აკეთებს საიდუმლო თავისი ხილული ნაწილის მეშვეობით [ანუ პურისა და ღვინის მეშვეობით], იმასვე აკეთებს იგი სულისთვის – უხილავად და საიდუმლოდ; რამეთუ ხორცი ქრისტესი ასაზრდოებს და განამტკიცებს სულს – ისევე როგორც პური სხეულს. როგორც ნათლისღება განაცხოველებს ადამიანს და ცოდვისმიერი ყოფის სანაცვლოდ მადლისმიერ ყოფას მიანიჭებს, ასევე, როდესაც ჩვენ ზიარების საიდუმლოთი ვსაზრდოობთ, ვიმყოფებით მადლში და ვაღწევთ წარმატებებს. როგორც სხეულის ბუნებრივი სიმხურვალე შთანთქავს სხეულისთვისვე დამახასიათებელ სინოტივეს, თუკი მას საკვებს არ მივაწვდით (საჭმელითა და სასმელით სხეული კარგად ინარჩუნებს თავის შედგენილობას და დაიბრუნებს იმ სინოტივეს, რომელიც მისგან სიმხურვალემ განაგდო; ადამიანის სიცოცხლის შენარჩუნება სხვაგვარად შეუძლებელია), ასევე ბოროტების სიმხურვალე შიგნიდან გამოჭამს სულს, განაგდებს მისგან კეთილკრძალულებას, და სრულიად გაანადგურებდა კიდეც მას, ადამიანი იმ სულიერ საზრდოს რომ არ იღებდეს, რომელიც წინ აღუდგება გამხრწნელ ბოროტ ძალას და განაახლებს და ზრდის ჩვენში ღმრთის სულიერ ნიჭებს.

ხორცი ქრისტესი, რომელიც ერთი მხრივ გვასაზრდოებს თავისი ხორციელი ბუნებით, ხოლო მეორე მხრივ განგვწმენდს და განგვანათლებს თავისი სიწმინდითა და ღვთაებრივ ბუნებასთან შეერთებულობით, საკმაო რაოდენობით გვაწვდის სულიერ საზრდოს, და, ამგვარად, კარგად ვიკვებებით რა ამ საზრდოთი, კვლავ დავამკვიდრებთ ჩვენს სულში იმ სიჯანსაღესა და სისპეტაკეს, რომელიც დავკარგეთ სამოთხეში აკრძალული ნაყოფის მიღებით.

აუცილებელი იყო, რომ ხორციელი საზრდელის მიღებით დაკარგული ის პირველი სიჯანსაღე და სისპეტაკე კვლავ ხორციელი საზრდელის მეშვეობით მოგვეპოვებინა. მსგავსი უნდა განკურნებულიყო მსგავსით, საწინააღმდეგო კი – საწინააღმდეგოთი. ეს ორივე საზრდელი ხომ ხორციელია – ისიც, რომელმაც პირველად დაგვასნეულა, და ისიც, რომელიც ახლა სიჯანსაღესა და სულიერ სიცოცხლეს გვანიჭებს. ოღონდაც იმ პირველი საზრდელის მიღება ღმერთისგან გვქონდა აკრძალული, ამას კი თვითონვე გვაძლევს და ნებას გვრთავს, რომ მივიღოთ; ის საზრდელი მზაკვარმა დემონმა მოგვაწოდა, ამ საზრდელის მეშვეობით კი ძე ღმრთისა გვევლინება არა მხოლოდ მრჩეველად, არამედ მსახურადაც; ის საზრდელი უჩუმრად მოვიპარეთ, ამას კი ცხადად გვაწვდიან; იმ საზრდელში დანაშაულის შხამი იმალებოდა, ამაში კი აურაცხელი სიკეთეა დაუნჯებული"[11].

მაშ ასე, ძმანო, ზემომოყვანილის საფუძველზე კარგად გამოჩნდა, რომ მათთვის, ვისაც ხელისშემშლელი მიზეზი არ გააჩნია, ხშირი ზიარება აუცილებელია; აქედან გამომდინარე კი ეს ჩვენთვისაც აუცილებელია, რათა სიცოცხლე მკვიდრობდეს ჩვენში (სიცოცხლე – ეს არის იესო ქრისტე) და რათა სულიერი სიკვდილი არ გვეწიოს. ვინც ამ სულიერ საზრდელს ხშირად არ მიიღებს, ის, რასაკვირველია, კვდება; თუმცა გარეგნულად ისე ჩანს, თითქოს კვლავაც ცოცხლობდეს, მაგრამ სულიერად იგი მკვდარია, რამეთუ განეშორა ჭეშმარიტ სულიერ სიცოცხლეს, რომელსაც გვაძლევს წმინდა ზიარება.

როდესაც ჩვილი იბადება, იგი ტირის და მთელი გულმოდგინებით ითხოვს რძეს; ხოლო თუკი მადა არა აქვს და არ ჭამს, ეს იმას ნიშნავს, რომ ის ავადაა და სიკვდილის საშიშროების წინაშე დგას. ასეთივე გულმოდგინებით უნდა გვინდოდეს ჩვენც სულიერი საზრდელის – წმინდა ზიარების მიღება, რათა განვცხოველდეთ; ხოლო თუკი არ გვინდა, ეს იმას ნიშნავს, რომ სულიერი სიკვდილის საშიშროების წინაშე ვდგავართ.

ამიტომაც ამბობს ღვთაებრივი ოქროპირი: "მაშ ასე, რაკი ასეთი პატივისა და სიყვარულის ღირსი გავხდით, ნუ მივეცემით უდებებას. განა ვერ ხედავთ, როგორი ხალისით მიისწრაფიან ჩვილები დედის ძუძუსკენ? როგორი გულმოდგინებით ჩასჭიდებენ ძუძუს თავიანთ ბაგეებს? ასეთივე გულმოდგინებით მოვეახლოთ ჩვენც ამ ტრაპეზს – ამ სულიერ სძეს, და უფრო მეტი გულმოდგინებითაც. ჩავეჭიდოთ სული წმიდის მადლს, როგორც ჩვილები დედის პერანგს, და ეს იყოს ჩვენი ერთადერთი მწუხარება – თუკი ამ საზრდელს ვერ ვეზიარებით"[12].

თავი 2

იმის შესახებ, თუ რამდენად სასარგებლო

 და მაცხოვნებელია ხშირი ზიარება

იმ დრომდეც, ვიდრე ქრისტიანი ეზიარება, იმ დროსაც, როცა ეზიარება, და მას შემდეგაც, რაც ეზიარება, ის დიდ სარგებელს იღებს საღმრთო საიდუმლოსგან – სულიერადაც და ხორციელადაც. ვიდრე ადამიანი ეზიარებოდეს, იგი ვალდებულია ჯეროვნად მოემზადოს საამისოდ: ამბობს აღსარებას მოძღვართან, ცდილობს გამოსწორდეს, მისი გული შემუსვრილი და ლმობიერია, ყურადღებით ადევნებს თვალს საკუთარ სულიერ ცხოვრებას და, რამდენადაც ძალა შესწევს, განაგდებს ცოდვილ აზრებს და თავს იკავებს ყოველგვარი ბოროტებისგან; ამასთან ერთად, ის აძლიერებს ლოცვას, მარხვასა და მღვიძარებას, ხდება უფრო მეტად კეთილკრძალული, და კიდევ სხვა მრავალ სიკეთეს სჩადის. მან ხომ საშინელი მეუფე უნდა შეიწყნაროს საკუთარ სულში, და კარგად ხვდება, რომ მომზადების საზომის მიხედვით მიიღებს მადლს წმინდა ზიარებისგან. ცხადია, რაც უფრო ხშირია ასეთი მზადება, მით მეტ სარგებელს იღებს ადამიანი.

ხოლო როდესაც ქრისტიანი ეზიარება, ვინ შეძლებს გონების თვალით დაინახოს ის მადლი და წყალობა, რომელსაც იგი წმინდა ზიარებისაგან ღებულობს? ან როგორ გამოთქვას ეს ჩვენმა უძლურმა ენამ? არა, სჯობს ისევ ეკლესიის ღვათებრივ მოძღვრებს მოვუხმოთ, დაე მათი მჭევრმეტყველი და ღვთივსულიერი ბაგეებიდან შევიტყოთ ყველაფერი თანმიმდევრობით.

გრიგორი ღვთისმეტყველი ამბობს: „ქრისტეს წმიდათაწმიდა ხორცი, კეთილსინდისიერად მიღებული, მებრძოლთათვის იარაღად იქცევა, ღვთისაგან განშორებულებს კვლავ ღვთისკენ შემოაბრუნებს, უძლურებს განაძლიერებს, ჯანმრთელებს სიხარულს ჰგვრის, სნეულებს კურნებას ანიჭებს, სხეულს სიმრთელეს უნარჩუნებს, მისი წყალობით ჩვენ ადვილად გამოვსწორდებით, შრომასა და მწუხარებაში მოთმინებას გვმატებს, სიყვარულში – მხურვალებას, ცოდნაში – სინატიფეს, მორჩილებაში – მზადყოფნას, მადლის მოქმედებასთან მიმართებაში – მიღების უნარს. ხოლო არაკეთილსინდისიერად მიღებული – საწინააღმდეგო შედეგებს იძლევა", ვინაიდან ასეთ შემთხვევაში ქრისტიანზე იესო ქრისტეს ყოვლადპატიოსანი სისხლი არ აღიბეჭდება, როგორც ამას თვითონვე აღნიშნავს გრიგორი ღვთისმეტყველი: „მას შემდეგ კრავი დაიკვლება და პატიოსანი სისხლით აღიბეჭდება საქმე და სიტყვა, ანუ ჩვევა და ქმედება – ჩვენი კარიბჭის ბურჯები (კარიბჭეში ვგულისხმობ გონების მოძრაობასა და ზრახვას); კარიბჭისა, რომელიც ადვილად იღება და იხურება ჭვრეტის შედეგად"[13]. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ადვილად იღება ჭვრეტისათვის და შემდეგ კვლავ იხურება მაღალი და მიუწვდომელი საგნების ჭვრეტის შედეგად.

ღირსი ეფრემ ასური წერს: „დავეშუროთ, ძმანო, მდუმარებას, მარხვას, ლოცვას, ცრემლებს, საეკლესიო შეკრებებზე დასწრებას, ხელსაქმეს, წმინდა მამებთან საუბარს, ღმრთისადმი მორჩილებას, საღმრთო წერილის მოსმენას, – რათა არ განხმეს ჩვენი გონების წყარო; ყველაზე მეტად კი იმისთვის ვიღვაწოთ, რომ ღირსეულად ვეზიაროთ წმინდა საიდუმლოს და ამით საკუთარი სულიდან აღმოვფხვრათ ურწმუნოების აზრები და ყოველგვარი არაწმინდება, ხოლო ჩვენში დამკვიდრებულმა იესო ქრისტემ გაგვათავისუფლოს ბოროტისაგან".

ღვთაებრივი კირილე ალექსანდიელი გვამცნობს, რომ საღმრთო ზიარება უფლებას არ აძლევს სულიერ ქურდებს – ეშმაკებს, გრძნობების მეშვეობით შემოიჭრან ჩვენს სულში: „[სულის] სრულყოფილი სახლის კარად გაიაზრე ჩვენი გრძნობები, რომლის მეშვეობითაც ყველა ადამიანის გულში შედის ყველა საგნის გამოსახულება და ჩნდება განუზომლად ბევრი სურვილი. წინასწარმეტყველი იოველი კი ჩვენს გრძნობებს სარკმლებს უწოდებს: „სარკუმელთა მიერ შევიდენ, ვითარცა მპარავნი" (იოან. 2,7); რამეთუ მათზე იესო ქრისტეს სისხლი არ იყო აღბეჭდილი. და კვლავ ამბობს წმინდა წერილი: როდესაც კრავს დაკლავენ, „მოიღონ სისხლისა მისგან, და სცხონ ორთავე წყრთილთა და ზღურბლთა კარისასა სახლსა შინა" (გამოსლ. 12,7). ამით კი იმას მიანიშნებს, რომ ქრისტეს წმიდათაწმიდა სისხლის მეოხებით კარგადაა დაცული და მოზღუდვილი ეს ჩვენი მიწიერი ტაძარი – ანუ სხეული; მისივე მეოხებით ჩვენ ვთავისუფლდებით ძველისძველი ურჩობისმიერი სიკვდილისაგან, რამეთუ განვიცდით ტკბობას ცხოვრებასთან ზიარებით; ამავე დროს კი ქრისტეს სისხლის ცხებით ჩვენ განვაგდებთ მტერს, წარმწყმედელს".

და კიდევ, სხვა ადგილას, ღვთაებრივი კირილე ამბობს, რომ ზიარება განგვწმენდს ყოველგვარი სულიერი მანკიერებისაგან და დანერგავს ჩვენში მზადყოფნასა და მოშურნეობას სიკეთისადმი: „ქრისტეს პატიოსანი სისხლი მარტოოდენ ხრწნილებისაგან როდი გვათავისუფლებს; იგი აღმოფხვრის ჩვენში დაბუდებულ ყოველგვარ არაწმინდებას და საშუალებას არ გვაძლევს გულგრილებასა და უდებებას მივცეთ თავი, არამედ სულიერ სიმხურვალეს აღაგზნებს ჩვენში".

წმინდა თეოდორე სტუდიელი საუცხოოდ გადმოგვცემს, თუ რამხელა სარგებელს იღებს თითოეული ჩვენგანი ხშირი ზიარებისგან: „ფრიად შემძლებელ არიან ცრემლნი და სინანული, – ამბობს იგი, – და პირველ ყოველთასა საღმრთოთა საიდუმლოთა ზიარებაჲ, რომლისათვის, არა უწყი თუ ვითარ, გხედვიდე რა უდებებით, ფრიად განვკრთები; რამეთუ უკუეთუ მოიწიოს კვირიაკე, ნუ უკუე და ვეზიარენით ვინმე, ხოლო უკუეთუ სხვასა დღესა არნ კრებაჲ ჟამის წირვისაჲ, არავინ მოუხდის ზიარებად, დაღაცათუ მონასტერსა შინა მარადღე ჯერ-იყო, რომელსამცა ენება, ზიარებაჲ; ხოლო აწ კნინღა და არავინ არს, რომელიმცა ეზიარა.

ამას რაჲ ვიტყვი, არათუ ლიტონად და გარეწარად მნებავს ზიარებაჲ თქუენი, ნუ იყოფინ! რამეთუ წერილ არს, ვითარმედ: „გამო-ღა-იცადენ კაცმან თავი თვისი და ესრეთ პურისა მისგანი ჭამენ და სასუმელისა მისგანი სუნ, ხოლო რომელი არა ღირსად ჭამდეს და სუმიდეს, დასასჯელად თავისა თვისისა ჭამს და სუამს, რამეთუ არა გამოიკითხნა ხორცნი უფლისანი" (1 კორ. 11, 28-29). არამედ ამას ვიტყვი, რაჲთა სურვილითა ზიარებისაჲთა, რაოდენ ძალ-გვედვას, განვიწმიდნეთ თავნი ჩუენნი და ესრეთ ღირს ვიქმნეთ მსხვერპლსა მას წმიდასა, რამეთუ ცხოვრებისა ზიარება არს პირველ თქმული ესე საიდუმლოჲ, ვითარცა იტყვის უფალი, ვითარმედ: „მე ვარ პური ცხოველი, რომელი ზეცით გარდამოვხედ: უკუეთუ ვინმე ჭამდეს ამის პურისაგან, არა მოკუდეს, არამედ ცხონდეს უკუნისამდე"; და ვითარმედ: „პური, რომელი მე მივსცე, ხორცი ჩემი არს, რომელსა მე მივსცემ ცხოვრებისათვის სოფლისა" (იოანე 6, 51); და კუალად: „რომელი ჭამდეს ხორცსა ჩემსა და სუმიდეს სისხლსა ჩემსა, იგი ჩემ თანა დადგრომილ არს და მე მის თანა" (იოანე 6, 56).

იხილეა ნიჭი ყოვლად გამოუთქმელი და მიუწდომელი? რამეთუ არა ხოლო თუ ჩუენთვის განკაცნა ოდენ და მოკუდა, არამედ თავიცა თვისი საზრდელად წინა დამიგო ჩუენ. რაჲმცა იყო სწორ ამის სიყუარულისა, რომელსა ვერცა გონებაჲ მისწუთების და ვერცა ენაჲ გამოიტყვის? ანუ რაჲმცა იყო უფროჲს წმიდისა მის საიდუმლოჲსა საცხოვრებელ და საწადელ სულისა? ეგრეთვე სასუმელი და საჭმელი ზოგადი და მსოფლიოჲ და წარმავალი უკუეთუ დღითი დღე არა ვინ მიიღოს, არა თავს-იდებს, არამედ საძნაურადცა უჩნს და დიდად მწუხარე არნ; ვინაჲთგან უკუე არა ზოგადი პური, არამედ პური ცხოვრებისაჲ, და სასუმელი არა მსოფლიოჲ, არამედ სასუმელი უკვდავებისაჲ წინა გვიძს, და უკუეთუ ჩუენ გარეწარად შევრაცხოთ, ვითარ არა იყოს საქმე ესე პირუტყუებისა და სიცოფისა დიდისა? არამედ დაღაცათუ იქმნა საქმე ესე, ამიერითგან ვეკრძალნეთ, ვინაჲთგან გვიცნობიეს ნიჭისა ამის ძალი, და რაოდენცა ძალ-გვედვას, განვიწმედდეთ თავთა თვისთა და ვეზიარებოდეთ ცხოველსმყოფელთა ამათ წმიდათა საიდუმლოთა; დაღაცათუ უცალო იყუნეთ და შექცეულ ხელთსაქმარსა, რაჟამს დაჰრეკონ, დაუტევეთ ხელთსაქმარი იგი და მრავლითა გულსმოდგინებითა მოუხედით ნიჭსა მას განმწმედელსა; და ესე დიდად შემწე გვეყოს ჩუენ, რაჟამს განმზადებისათვის ზიარებისა სიწმიდით დავიმარხვიდეთ თავთა თვისთა. ხოლო რაჟამს არა გუაქუნდეს ზრუნვაჲ, ვითარმედ ვეზიარებით, ვითარ არა წარვიტყუენნეთ ვნებათაგან? ხოლო გუეყავნ ჩუენ ესე საგზალ ცხოვრებისა საუკუნოჲსა"[14].

ასე რომ, ძმანო, თუ ყურად ვიღებთ იმას, რასაც ღვთაებრივი მოძღვრები გვიბრძანებენ და ხშირად ვეზიარებით, მარტო ღმრთის მადლი კი არ მოგვეცემა შემწედ ამ მსწრაფლწარმავალ ცხოვრებაში, არამედ ჩვენი შემწენი იქნებიან ღმრთის ანგელოზები და თვით მათი, ანგელოზთა მეუფეც, ხოლო დემონები შორს აღმოჩნდებიან ჩვენგან, – როგორც ამას ღვთაებრივი ოქროპირი გვასწავლის:

„ესრეთ წარვიდოდით ტაბლისა მისგან, ვითარცა ლომნი, რომელთა სცვივინ ცეცხლი; ესრეთ საშინელ ვიყვნეთ ეშმაკისა და ანგელოზთა მისთა, და დავივიწყებდეთ თავთა ჩუენთა და ვიხსენებდეთ სიყუარულსა მას, რომელი ქმნა მან ჩუენ ზედა... აწ უკუე ესე სისხლი, ძმანო, ხატსა მას სამეუფოსა კეთილად გამოსახავს და განაბრწყინვებს ჩუენ შორის; ესე პატიოსნებასა მას სულისასა და მთავრობასა დაშრეტად და დაჭნობად არა უტევებს, არამედ რწყავს მას ზედაჲსზედა და ზრდის... ესე სისხლი საიდუმლოჲსაჲ იოტებს ეშმაკთა და შორს-ჰყოფს ჩუენგან და მოუწოდს ანგელოზთა ჩუენდა და მეუფესა მას ანგელოზთასა, რამეთუ სადა იხილონ სისხლი იგი სამეუფოჲ, ივლტიან ეშმაკნი და მიისწრაფიან მუნ ანგელოზნი... ესე არს ცხოვრებაჲ სულთა ჩუენთაჲ. ამით განიბანების სული, ამით შეიმკვების, ამით გამოიხურვების, ესე ცეცხლისა უბრწყინვალეს-ჰყოფს გონებასა ჩუენსა, ესე ოქროჲსა უწმიდეს-ჰყოფს სულსა... და რომელნი ამის სისხლისაგან ეზიარებოდიან, იგინი ანგელოზთა თანა და მთავარანგელოზთა და ძალთა ზეცისათა მდგომარე არიან... და შეუმოსიეს სამოსელი იგი სამეუფოჲ და საჭურველი იგი სულიერი. და რად ესრეთ ვიტყვი, რამეთუ თავადი იგი მეუფე ყოველთაჲ შეუმოსიეს"[15].

ხედავ თუ არა, ჩემო კეთილო ძმაო, რა საოცარი ნიჭებით გაჯილდოვებს ხშირი ზიარება, როგორ განანათლებს იგი აზრს, გონებას, განწმენდს სულის თითოეულ ძალას? ხოლო თუ ხორციელი ვნებების მოკვდინებაც გინდა, ამასაც ხშირი ზიარების მეშვეობით შეძლებ. აი ისევ კირილე ალექსანდრიელს მოუსმინე:

„გჯეროდეს, რომ წმინდა ზიარება არა მხოლოდ სიკვდილისგან გიხსნის, არამედ სნეულებებისგანაც გათავისუფლებს. რამეთუ როდესაც ქრისტე ჩვენში შემოდის, იგი მიაძინებს სხეულის ბუნებრივ მღელვარებას და აცხოველებს კრძალვას ღვთისადმი, ხოლო ვნებებს სპობს".

ამგვარად, ხშირი ზიარების გარეშე ჩვენ ვერ შევძლებთ გავთავისუფლდეთ ვნებებისაგან და მივეახლოთ უვნებლობის მწვერვალს, – ისევე როგორც ისრაიტელები ვერ შეძლებდნენ ეგვიპტის მონობისაგან გათავისუფლებას, თუ არ მოისურვებდნენ პასექის ჭამას.

ეგვიპტე ვნებების მონობაში ყოფნის სიმბოლოა; და თუკი ჩვენ განუწყვეტლივ (თუნდაც ყოველდღე) არ ვეზიარებით ქრისტეს პატიოსან ხორცსა და სისხლს, ვერ შევძლებთ, გონიერი ფარაონელების მონობას დავაღწიოთ თავი. სწორედ ამას ამბობს ღვთაებრივი კირილე ალექსანდრიელი:

„რაც ისრაელმა ერმა ეგვიპტის მონობაში ყოფნის დროს აღასრულა [კრავის დაკვლა და პასექის ჭამა], მოასწავებს იმას, რომ ადამიანის სული სხვაგვარად ვერ გათავისუფლდება ეშმაკის ტირანიისაგან, თუ არა ქრისტესთან ზიარებით. თვითონვე ამბობს ქრისტე: "უკუეთუ ძემან განგათავისუფლნეს, ჭეშმარიტად თავისუფალ იყვნეთ" (იოანე 8, 36). და იგივე წმინდა მამა ამბობს: "კრავის მსხვერპლად შეწირვით ისრაიტელებმა ქრისტეს პირველსახე გამოხატეს, ვინაიდან სხვაგვარად გათავისუფლება მათ ვერ შეძლეს", – ეს იმიტომ, რომ თავისუფლების მოპოვება მხოლოდ ქრისტეს მიერაა შესაძლებელი.

მაშ ასე, თუ ეგვიპტიდან, ანუ ცოდვის სიბნელიდან გაქცევა გვსურს, და მდევარ ფარაონს – ანუ გონიერ ტირანს გვინდა დავაღწიოთ თავი (როგორც გრიგორი ღვთისმეტყველი აღნიშნავს), და თუ გვსურს დავიმკვიდროთ ჩვენი გულის აღთქმული ქვეყანა, მაშინ ისევე როგორც ისრაელ ერს ისუ ნავე წინამძღვრობდა, ჩვენც უნდა გვიწინამძღვროს ხშირი ზიარების მეშვეობით იესუ ქრისტემ. ამით ჩვენ დავამარცხებთ ქანანელებსა და უცხო ტომებს (ანუ ხორციელ ვნებებს), დავამარცხებთ გაბაონელებს (მაცთურ აზრებს) და დავემკვიდრებით იერუსალიმში, – იერუსალიმი კი საღმრთო მშვიდობას აღნიშნავს (საერო მშვიდობისაგან, ამსოფლიური მშვიდობისაგან განსხვავებით); იესო ქრისტემ ხომ თვითონვე გვამცნო: "მშვიდობასა ჩემსა მიგცემ თქუენ, არა ვითარ სოფელმან მისცის, მე მიგცემ თქუენ" (იოანე 14, 27); ანუ: "მოწაფენო ჩემნო, გაძლევთ ჩემს მშვიდობას – საღმრთოს და წმინდას; არა ისეთს, როგორიც ამქვეყნიური, საერო მშვიდობაა, ბოროტებას რომ ისახავს ხშირად მიზნად".

თუ ამ საღმრთო მშვიდობას დავიმარხავთ, მაშინ ჩვენს გულში სული წმიდა დაიმკვიდრებს, ანუ მივიღებთ სული წმიდის ბეჭედს – ისევე როგორც მაცხოვრის ბრძანებით იერუსალიმში დარჩენილმა მოციქულებმა მეერგასე დღეს სრულყოფილება და სული წმიდის მადლი მიიღეს. მშვიდობა ხომ – ეს ის ნიჭია, რომელიც საკუთარ თავში ყველა დანარჩენ ღვთაებრივ ნიჭს ფლობს. მასში ღმერთი ცოცხლობს. და წინასწარმეტყველმა ილიამაც მშვიდად მობერილ ნიავში იხილა ღმერთი: არა ძლიერად მოვარდნილ ქარიშხალში, არა ცეცხლში, არა ძვრაში, არამედ ნიავში – მასში იხილა ღმერთი.

თუმცაღა მშვიდობას ვერავინ მოიპოვებს, თუ ჯერ სხვა სათნოებების მოპოვებას არ შეეცდება, სათნოებები კი მხოლოდ მცნებების შესრულებით მოიპოვება; მცნებების სრულყოფილად შესრულება, თავის მხრივ, სიყვარულს მოითხოვს, ხოლო სიყვარულის მოპოვება საღმრთო ზიარების მეშვეობითაა შესაძლებელი. მაშ ასე, როგორც ვხედავთ, ზიარების გარეშე ყოველგვარი შრომა ამაოა.

ხშირად ადამიანები საკუთარ თავში რაღაც სათნოებებს მიაკვლევენ ხოლმე და იმედი აქვთ, რომ ამ სათნოებების წყალობით ხშირი ზიარების გარეშეც იოლად მოიპოვებენ ცხონებას. მაგრამ ეს თითქმის შეუძლებელია: ისინი ხომ ღვთის ნებას ეწინააღმდეგებიან, არ სურთ დამორჩილდნენ მას. ღვთის ნება კი ისაა, რომ ხშირად ვეზიარებოდეთ, ანუ, როგორც საეკლესიო კანონი მიგვითითებს, ყოველ ლიტურგიაზე, როდესაც შევიკრიბებით ტაძარში.

სწორედ ასეთ ადამიანებს ამხილებს ღმერთი წინასწარმეტყველ იერემიას პირით: "მე დამიტევეს, წყაროჲ წყლისა ცხოველისაჲ, და უთხარნეს თავთა მათთა ჯურღმულნი განხურეტილნი, რომელნი ვერ შემძლებელ არიან დაპყრობად წყლისა" (იერემია 2, 13); სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, მიატოვეს სათნოებებისა და სული წმიდის ნიჭების წყარო და საკუთარ თავში ამოთხარეს ჯურღმული, რომელიც ქვემოდანაა გახვრეტილი და არ ძალუძს წყლის დაკავება.

და აი, ისევ გვამხილებს ღმერთი წინასწარმეტყველ ესაიას პირით: "მე დღესა დღისაგან მეძიებენ და ცნობად გზათა ჩემთა გული უთქუამს, ვითარცა ერსა სიმართლისმოქმედსა და მსჯავრსა ღმრთისა მისისა არდამტევებელსა, მთხოენ მე მსჯავრსა მართალსა და მიახლებად ღმრთისა გული უთქვამს, მეტყველთა, ვითარმედ: ვიმარხეთ და არა იხილე, დავიმდაბლენით სულნი ჩუენნი და არა სცან. – რამეთუ დღეთა შინა მარხვათა თქუენთასა იპოებიან ნებანი თქუენნი და ყოველთა ხელისქუეშეთა თქუენთა დაჰქენჯნით, სასჯელთამი და ლალვათა იმარხავთ და ჰგუემთ თითთმწყლველობით მდაბალსა, რაჲსა იმარხავთ ჩემდად? რაჲთა დღეს სასმენელ იქმნეს ღაღადებისა მიერ ხმაჲ თქუენი? არა ესე მარხვაჲ გამოვირჩიე და დღე დამდაბლებისა კაცისა სულისა თვისისა, არცა მო-თუ-იდრიკო, ვითარცა გრკალი, ქედი შენი, და ძაძაჲ და ნაცარი დაირეცო, არცა ეგრეთ ეწოდოს მარხვაჲ შეწყნარებული და დღე სათნოჲ უფლისაჲ" (ესაია 58, 2-5).

სხვა სიტყვებით: – ისინი ყოველდღე მეძიებენ და სურთ შეიცნონ ჩემი განგებულების სიბრძნე, თითქოსდა სიმართლისმოქმედი ერი ყოფილიყოს და ჩემი ბრძანებების შემსრულებელი; ამბობენ: "უფალო, რატომ არ გინდა დაინახო, რომ ჩვენ ვიმარხეთ, რატომ არ გინდა გაიგო, რომ ამდენი ტანჯვა გადავიტანეთ?" და მიუგებს ღმერთი: "თქვენ იმარხავთ და შემდეგ კვლავ საკუთარ ბოროტ სურვილებს აღასრულებთ, ამიტომაც არ ვისმენ თქვენსას. ასეთი მარხვა, ასეთი გვემა მე არ მჭირდება. საწოლის ნაცვლად ძაძა რომ დაიფინოთ, არც ასეთ მარხვას მივიღებ თქვენგან".

არამედ მაშინ მიიღებს ღმერთი ჩვენს შრომას და სათნოებებიც ნაყოფს მაშინ გამოიღებენ, როდესაც ისინი ღვთის ნებასთან იქნებიან თანხმობაში. ღვთის ნება კი, როგორც ვთქვით, იმაში მდგომარეობს, რომ შევასრულოთ იესო ქრისტეს მცნება: "რომელი ჭამდეს ხორცსა ჩემსა და სუმიდეს სისხლსა ჩემსა, აქუნდეს ცხოვრებაჲ საუკუნოჲ" (იოანე 6, 54). ეს მხოლოდ მცნება კი არა – ყველა დანარჩენი მცნების თავია, მათი აღმასრულებელი ძალა და აუცილებელი შემადგენელი ნაწილი.

მაშ ასე, საყვარელო, თუ გინდა, რომ საკუთარ გულში აღანთო ღვთაებრივი ეროსის ცეცხლი და ქრისტესადმი სიყვარული მოიპოვო, მის კვლადაკვალ კი ყველა დანარჩენი სათნოება, ხშირად მიეახლე წმინდა ზიარებას, და მაშინ მიიღებ იმას, რასაც ესწრაფვი. განა შეიძლება, ქრისტეს სიყვარულით არ განიმსჭვალოს და ქრისტესთვისაც საყვარელი არ გახდეს ის ადამიანი, ვინც განუწყვეტლად ეზიარება მის წმიდათაწმიდა ხორცსა და სისხლს? ეს ბუნებრივად ხდება. და აი, მომისმინე, როგორ.

ზოგიერთები ვერ ხვდებიან, რატომ უყვართ მშობლებს თავიანთი შვილები და შვილებს – მშობლები. ვუპასუხებთ: არასოდეს არავის მოუძულებია საკუთარი თავი და საკუთარი სხეული. შვილებმა თავიანთი სხეული მშობლების სხეულისაგან მიიღეს; ისინი იკვებებიან დედის სისხლით – როგორც დაბადებამდე, ასევე დაბადების შემდეგ (რძე ხომ თავისი ბუნებით სხვა არაფერია, თუ არა თეთრ ფერად ქცეული სისხლი). ამიტომაც ვამბობ: ბუნების კანონია, რომ შვილებს უყვარდეთ თავიანთი მშობლები, ხოლო მშობლებს – შვილები; შვილები ხომ საკუთრივ მშობლების სხეულისაგან არიან ჩასახული. ასევე ის ადამიანები, რომლებიც ხშირად ეზიარებიან იესო ქრისტეს ხორცსა და სისხლს, ბუნებრივად აღანთებენ საკუთარ თავში მისწრაფებასა და სიყვარულს ქრისტესადმი: ერთი მხრივ იმიტომ, რომ ეს ცხოველმყოფელი და ცხოვრებისმომცემელი ხორცი და სისხლი იმდენადვე ძლიერად აღაგზნებს მაზიარებლის გულში სიყვარულს, – თუნდაც სრულიად უხეირო და უსულგულო მაზიარებლის, – რამდენადაც ხშირია მასთან მიახლება; ხოლო მეორე მხრივ იმის გამო, რომ ღმრთისადმი სიყვარული – ეს რაღაც უცხო საგანი კი არ არის ჩვენთვის, არამედ იგი თვით ჩვენსავე გულის სიღრმეშია დანერგილი და დამკვიდრებული იმ დროიდან, რაც გავჩნდით ხორციელად და განვცხოველდით სულიერად ნათლისღების მეშვეობით.

მიეცემათ თუ არა ხელსაყრელი შემთხვევა, ეს ბუნებრივი ნაპერწკლები იმავე წამს აღეგზნებიან და ცეცხლის ალად იქცევიან – როგორც ამას ღვთაებრივი ბასილი ამბობს: "ჩაისახება თუ არა ადამიანი, მასში ინერგება რაღაც შთამომავლობითი ლოგოსი, რომლისგანაც ბუნებრივად იშვება [ღმრთის] სიყვარულის უნარი. ამ ძალის (ანუ ლოგოსის) განმტკიცებას შეეწევა ღვთის მცნებების გულმოდგინედ შესრულება, კვებავს ღვთის შეცნობა და სრულყოფილების მწვერვალზე აჰყავს ღვთის მადლს. საჭიროა ისიც ვიცოდეთ, რომ სიყვარულის ღვაწლი ერთია, მაგრამ ის აღასრულებს და თავის თავში იტევს ყველა დანარჩენ მცნებას"[16].

მაშ ასე, ღვთისადმი სიყვარულის ამ ბუნებრივ ძალას განამტკიცებს, აღაორძინებს და სრულყოფს იესო ქრისტეს ხორცისა და სისხლის ხშირი ზიარება. ამიტომაც წერს წმინდა კვიპრიანე, რომ, როდესაც მოწამეები ტანჯვის ასპარეზზე უნდა გასულიყვნენ, პირველ რიგში წმინდა საიდუმლოს ეზიარებოდნენ ხოლმე, და, მისით განმტკიცებულები, ისე აღენთებოდნენ ღვთისადმი სიყვარულით, რომ შესაწირად გამზადებული კრავებივით გარბოდნენ წამების ადგილისკენ, და ქრისტეს ხორცისა და სისხლის სანაცვლოდ, რომელსაც ეზიარნენ, საკუთარ სისხლს ღვრიდნენ, საკუთარ ხორცს აძლევდნენ დასაგლეჯად.

კიდევ რა გინდოდა მიგეღო, ქრისტიანო, ამ სიკეთეზე უფრო მეტი და რა ვერ მიიღე წმინდა ზიარებისგან? ნუთუ არ გინდა, რომ ყოველი დღე დღესასწაული იყოს შენთვის? რომ ყოველთვის, როცა კი მოისურვებ, იზეიმო ბრწყინვალე აღდგომა, და ეს მწუხარებებით სავსე ცხოვრება გამოუთქმელ ნეტარებაში გაატარო? – განუწყვეტლივ მიეახლე წმინდა საიდუმლოს, ჯეროვნად მომზადებული, და მაშინ დატკბები იმით, რაც გსურს. ჭეშმარიტი პასექი და ჭეშმარიტი დღესასწაული ხომ ქრისტეა სულისთვის – ქრისტე, რომელიც საიდუმლოში მსხვერპლად შეიწირვის. ამას მოციქული გვიდასტურებს, მის კვალდაკვალ კი – ღვთაებრივი ოქროპირი.

"დიდმარხვა წელიწადში მხოლოდ ერთხელაა, – ამბობს იგი, – პასექი კი კვირაში სამჯერ და ხანდახან ოთხჯერაც; უფრო ზუსტად რომ ვთქვათ, იმდენჯერ, რამდენჯერაც მოვისურვებთ. რამეთუ პასექი – ეს მარხვა კი არ არის, არამედ – შესაწირავი და მსხვერპლი, რომელიც თან ახლავს ყოველ შეკრებას; ხოლო ამ სიტყვების ჭეშმარიტებაში რომ დარწმუნდე, პავლეს მოუსმინე: "ზატიკად ჩუენდა [ანუ პასექად ჩუენდა] ჩუენთვის დაიკლა ქრისტე" (I კორ. 5, 7). ასე რომ, ყოველთვის, როცა კი სუფთა სინდისით მიეახლები საიდუმლოს, შენ აღასრულებ პასექს. მაშინ კი არა, როცა მარხვას ინახავ, არამედ როცა ამ მსხვერპლს ეზიარები.

... კათაკმეველი ხომ პასექს არასოდეს აღასრულებს, თუმცა კი ყოველ წელიწადს მარხულობს: ეს იმიტომ, რომ შესაწირავს არ მიეახლება"; ანუ არ ეზიარება. და პირიქით: "როცა ადამიანი მარხვაზე არ არის, მაგრამ სუფთა სინდისით მიეახლება საიდუმლოს, სწორედ მაშინ აღასრულებს იგი პასექს – იქნება ეს დღეს, ხვალ, თუ ნებისმიერ დროს. რამეთუ მომზადება დროის გამოთვლის მიხედვით კი არ ფასდება, არამედ შეუბღალავი სინდისის მიხედვით"[17]. ანუ: ზიარებისთვის საუკეთესო მომზადება იმას კი არ ნიშნავს, რომ გამოვითვალოთ რვა, თხუთმეტი ან ორმოცი დღე და შემდეგ ვეზიაროთ, არამედ იმას, რომ შეუბღალავი სინდისით მივეახლოთ საიდუმლოს.

მაშ ასე, ის მორწმუნეები, რომლებიც აღდგომის მარხვას ინახავენ, მაგრამ აღდგომა დღეს არ ეზიარებიან, პასექს არ დღესასწაულობენ, – როგორც ეს ღვთაებრივი მოძღვრისგან შევიტყვეთ. თუ ადამიანი ყოველ დღესასწაულზე იესო ქრისტეს ხორცისა და სისხლის მისაღებად არ არის მზად, მაშინ ის რიგიანად ვერ იდღესასწაულებს ვერც კვირა დღეს, ვერც სხვა რომელიმე დღესასწაულს წლის მანძილზე, რამეთუ ასეთი ადამიანი საკუთარ თავში ვერ ჰპოვებს დღესასწაულის მიზეზსა და საბაბს – ტკბილ იესოს, ვერ ჰპოვებს იმ სულიერ სიხარულს, რომელსაც შობს საღმრთო ზიარება.

თავიანთ თავს აცთუნებენ ის მორწმუნეები, რომელთაც ჰგონიათ, რომ პასექი და დღესასწაული – ესაა მარტოოდენ მდიდრული ტრაპეზი, რაც შეიძლება ბევრი სანთელი, კეთილსურნელოვანი საკმეველი, ოქროსა და ვერცხლის სამკაულით მორთული ტაძარი. არა, ღმერთი ამას არ ითხოვს ჩვენგან, ეს არ არის პირველხარისხოვანი და გადამწყვეტი. აი, წინასწარმეტყველ მოსეს მოუსმინე, რომლის პირითაც ღმერთი გესაუბრება:

"რასა ითხოვს უფალი ღმერთი შენგან, არამედ რაჲთა გეშინოდის უფლისა ღუთისა შენისა, და ხვიდოდი ყოველთა გზათა მისთა, და შეიყვარო იგი, და მსახურებდე შენ უფალსა ღმერთსა შენსა ყოვლითა გონებითა შენითა და ყოვლითა გულითა შენითა, და დაიცუნე მცნებანი და სამართალნი უფლისა ღმრთისა შენისანი და მსჯავრნი მისნი" (2 სჯ. 10, 12-13).

ცხადია, ახალა იმაზე არა გვაქვს საუბარი, კარგია თუ არა კეთილკრძალულების გამო ეკლესიაში შესაწირავის მიტანა. ეს კარგია. ოღონდაც ამასთან ერთად და უპირველეს ყოვლისა ღვთის მცნებებისადმი მორჩილება გვმართებს, ეს უნდა შევწიროთ ძღვნად, და ეს მორჩილება ყველანაირ მსხვერპლსა და შესაწირავზე მაღლა უნდა დავაყენოთ, – როგორც ამბობს წინასწარმეტყველი დავითი: "მსხვერპლ ღმრთისა არს სული შემუსრვილი, გული შემუსრვილი და დამდაბლებული ღმერთმან არა შეურაცხყოს" (ფს. 50, 19).

და მოციქული პავლეც ებრაელთა მიმართ ეპისტოლეში ცოტა სხვა სახით ამასვე იმეორებს: „შესაწირავი და მსხუერპლი არა გთნდა, ხოლო ხორცნი დამამტკიცენ მე" (ებრ. 10, 5); ანუ: „უფალო, შენ არ ისურვე სხვა მსხვერპლი და შესაწირავი, შენი სურვილი მხოლოდ ისაა, რომ ღვთაებრივ საიდუმლოს მივეახლო და ამ წმინდა ტრაპეზიდან შენი ძის წმიდათაწმიდა ხორცს ვეზიარო, რომელიც ჩემთვის განამზადე, რამეთუ ასეთია ნება შენი". მოციქულს სურდა, მორჩილებისადმი შენი მზადყოფნა დაენახა, ამიტომაც თქვა: „ესერა მოვალ ყოფად ნებისა შენისა, ღმერთო" (ებრ. 10, 9); „და შჯული შენი შუა მუცელსა ჩემსა" (ფს. 39, 8); ანუ: „მე მოვდივარ, რათა მთელი მოსწრაფებით ვყო ნება შენი და მთელი გულით აღვასრულო სჯული შენი".

ასე რომ, თუ ცხონება გვინდა, როგორც ნამდვილი შვილები, ისე უნდა ვასრულებდეთ ღვთის ნებასა და მცნებებს – სიყვარულითა და ხალისით, და არა შიშით, როგორც მონები. შიში ხომ ძველი აღთქმის მცნებების შესრულებას ახლავს თან, სიყვარული კი – სახარების მცნებებისას. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ძველი აღთქმის სჯულის ქვეშ მყოფნი სჯულის დადგენილებებსა და მცნებებს შიშის გამო აღასრულებდნენ – რათა არ დასჯილიყვნენ და სატანჯველს არ მისცემოდნენ; ჩვენ კი, ქრისტიანები, რაკი სჯულის ქვეშ აღარ ვიმყოფებით, სახარების მცნებებს შიშის გამო კი არ უნდა ვასრულებდეთ, არამედ სიყვარულის გამო, ანუ – როგორც შვილები, ისე უნდა აღვასრულებდეთ ღვთის ნებას.

ღვთის ნება კი, მისი კეთილნებელობა, თავიდანვე იმაში მდგომარეობდა, რომ აღეშენებინა სხეული თავისი მხოლოდშობილი ძის – იესო ქრისტესთვის; ანუ მისი მხოლოდშობილი ძე განხორციელებულიყო და დაეთხია სისხლი გამოხსნისათვის სოფლისა, და ჩვენ, ქრისტიანები, განუწყვეტლად ვზიარებოდით მის ხორცსა და სისხლს, რათა ეშმაკის საცთურთ ამ ცხოვრებაშიც გავქცეოდით, და შემდეგშიც, როცა ჩვენი სული ხორცს გაეყრებოდა და მტრედის მსგავსად აღფრინდებოდა ზეცაში – მოხარული და თავისუფალი – მისთვის ჰაერის მცველებს არავითარი წინააღმდეგობა არ გაეწიათ.

სწორედ ამას ადასტურებს ღვთაებრივი ოქროპირი, როდესაც ამბობს: „გარდა ამისა, სხვამაც მიამბო, მავანისგან მოსმენილი კი არა, არამედ თავად გამხდარა ღირსი იმის დანახვისა და გაგებისა, თუ რა ელის ამ სოფლიდან განსასვლელად მომზადებულს, თუკი ის შეუბღალავი სინდისით ეზიარა წმინდა საიდუმლოს: უკანასკნელი ამოსუნთქვისთანავე თურმე ანგელოზები შემოეხვევიან გარს, წაუძღვებიან აქედან მიმავალს"[18].

ამიტომ შენც, ჩემო ძმაო, რაკი არ იცი, როდის დაგიდგება სიკვდილის ჟამი – დღეს, ხვალ თუ აი ახლა, ამავე წუთში, ყოველთვის მზად იყავი მის შესახვედრად – უხრწნელ საიდუმლოს ნაზიარები. თუ ღმერთი ინებებს და ერთხანს კიდევ დაყოვნდები ამქვეყანაზე, მაშინ, წმინდა ზიარების მადლით, შენი ცხოვრება სავსე იქნება სიხარულით, სიყვარულით, სიმშვიდითა და სხვა სათნოებებით. ხოლო თუკი ღმერთი შენს წაყვანას მოისურვებს, ასეთ შემთხვევაში, ისევ და ისევ ზიარების წყალობით, თავისუფლად გაივლი ეშმაკის საზვერეებს – ჰაერში რომ ეღობებიან ადამიანის სულს, და გამოუთქმელი სიხარულით დამკვიდრდები ზეციურ სავანეში. წმინდა ზიარება ხომ ტკბილ იესო ქრისტესთან გაერთიანებს – ყოვლადძლიერ მეუფესთან, და თუ იგი ყოველთვის შენში იქნება, ამქვეყნიურ ცხოვრებასაც ნეტარებაში გაატარებ და აღსრულების შემდეგაც ბოროტი სულები პირს იბრუნებენ შენგან: როგორც ელვას, ისე გაგექცევიან, ანგელოზები კი ზეცის კარიბჭეს გაგიღებენ და ზეიმით წარგადგენენ ყოვლადწმიდა სამების ტახტის წინაშე.

ო, რა დიადია ის ნეტარება, რომელსაც ქრისტიანები ხშირი ზიარების წყალობით განიცდიან – აქაც, ამ წუთისოფელშიც და იმქვეყნიურ ცხოვრებაშიც!

ნუთუ არ გინდა, ქრისტიანო, განიწმინდო ყოველდღიური, მცირე შეცოდებებისგან? შენ ხომ ადამიანური უძლურების გამო ხშირად სცოდავ თვალით, სასმენელით. მიეახლე წმინდა საიდუმლოს შიშითა და გულშემუსვრილებით, და განიწმინდები და აღიხოცება შენი ცოდვები. ამას წმინდა ანასტასი ანტიოქიელი დაგიდასტურებს. ის ამბობს:

„თუ ადამიანური უძლურების გამო მცირე შეცოდებებს ჩავდივართ, – მაგალითად, ან ენა გვაცთუნებს, ან სასმენელი, ან თვალი, ან პატივმოყვარეობა გვძლევს, ან სევდა, ან მრისხანება, ან კიდევ სხვა რამ ვნება, – აღუაროთ ღმერთს ჩვენი შეცოდებები და საკუთარი თავის ბრალობით წმინდა საიდუმლოს მივეახლოთ, და გვწამდეს, რომ ზიარება ყოველივე ამისგან განსაწმენდად აღესრულება".

ამას ადასტურებს ბევრი სხვა წმინდანიც. წმინდა კლემენტოსი წერს: „ქრისტეს პატიოსან ხორცსა და სისხლს რომ ვეზიარებით, მადლობა შევწიროთ ღმერთს, რომელმაც წმინდა საიდუმლოსთან მიახლების ღირსი გაგვხადა, და შევევედროთ, რომ ზიარება სასჯელად კი არ გვექცეს, არამედ მოსატევებელად ცოდვათა და ცხოვრებად საუკუნოდ".

ბასილი დიდი ამბობს: „და ღირს ყვენ დაუსჯელად მიღებად უხრწნელთა ამათ და ცხოველსმყოფელთა შენთა საიდუმლოთა მისატევებელად ცოდვათა"[19].

ღვთაებრივი ოქროპირი კი წერს: „რაYთა ექმნეს მიმღებელთა განსაფრთხობელად სულისა, მისატევებელად ცოდვათა"[20]; ანუ: რათა მაზიარებლებისთვის საიდუმლო სულის განწმენდისა და ცოდვათა მიტევების წყაროდ იქცეს.

ცოდვები, ცხადია, აღსარების თქმითა და ეპიტემიის შესრულებითაც მოგვეტევება, მაგრამ საბოლოოდ რომ გავთავისუფლდეთ მათგან, ამისთვის საღმრთო ზიარებაა აუცილებელი. როდესაც დამპალი ჭრილობის კურნებას შევუდგებით, თავდაპირველად მატლები უნდა მოვაშოროთ მას, შემდეგ დაჩირქებული ადგილები მოვაჭრათ, საბოლოო განკურნებისთვის კი მალამოს წასმა ხდება აუცილებელი, ვინაიდან თუ ჭრილობას მალამოს გარეშე დავტოვებთ, იგი კვლავ გამიზეზდება და განახლდება. ცოდვასთან მიმართებაშიც ასე წარმოიდგინე: აღსარება მატლებს აშორებს, ეპიტემია დამპალ ადგილებს კვეთს, საღმრთო ზიარება კი მალამოსავით ედება სულს და საბოლოოდ კურნავს ცოდვებისაგან. ხოლო ზიარების გარეშე დარჩენილი საბრალო ცოდვილი კვლავ თავის ძველ მდგომარეობას უბრუნდება „და იქმნის უკანაჲსკნელი კაცისაჲ მის უძვირეს პირველისა" (მათე 12, 45).

გესმის, ქრისტიანო, რამდენ სიკეთეს იღებ ხშირი ზიარებისგან? ყოველდღიური, მცირე შეცოდებებიც მოგეტევება, ჭრილობებიც გიშუშდება და სრულიად ჯანმრთელიც ხდები. რამ შეიძლება მოგვანიჭოს იმაზე დიდი ნეტარება, ვიდრე იმან, რომ ყოველთვის ვემზადებოდეთ ზიარებისთვის და მივეახლებოდეთ წმინდა სიდუმლოს, ამის წყალობით კი მუდამ თავისუფალი ვიყოთ ცოდვებისაგან? და რომ, მიწაზე მცხოვრებნი, ზეცაში მყოფ ანგელოზებს ვემსგავსებოდეთ სისპეტაკით? სხვა რომელი, რომელი ბედნიერება შეიძლება შეედაროს ამ ბედნიერებას?

უფრო მეტს გეტყვი: თუ ხშირად და ღირსეულად მიეახლები საიდუმლოს, თუ ხშირად ხდები იესო ქრისტეს ყოვლადდიდებული, ყოვლადუხრწნელი ხორცისა და სისხლის თანაზიარი, მაშინ ცხოველსმყოფელი ძალა და ქმედება ამ წმიდათაწმიდა ხორცისა და სისხლისა საყოველთაო აღდგომის დროს შენს ხორცსა და სისხლსაც განაცხოველებს და შენ აღსდგები უხრწნელი, ქრისტეს სხეულის მსგავსი სხეულით შემოსილი. ამას გვამცნობს მოციქული ფილიპელთა მიმართ ეპისტოლეში: „რომელმან გარდაცვალნეს ხორცნი ესე სიმდაბლისა ჩუენისანი, რაჲთა იყვნენ იგინი თანახატ ხორცთა მათ დიდებისა მისისათა" (ფილიპ. 3, 21).

მთელ ამ ენითუთქმელ დიდებასა და ნიჭებს, ამ დიდებულ, ზებუნებრივ სიკეთეებს, რომელზეც ზემოთ ვისაუბრეთ, ყოველი ქრისტიანი იღებს, თუკი იგი შეუბღალავი სინდისით მიეახლება ტკბილი იესოს ღვთაებრივ საიდუმლოს; და კიდევ მეტსაც იღებს, მაგრამ ძალიან რომ არ გაგვიგრძელდეს სიტყვა, სხვა სიკეთეებს აღარ შევეხებით.

და ბოლოს, ზიარების შემდეგ, როდესაც ქრისტიანი კარგად გაიაზრებს, თუ რა საშინელ ზეციურ საიდუმლოს ეზიარა, ის ცდილობს, არაფრით შეურაცხყოს ღვთაებრივი მადლი, ამიტომაც უფრო ყურადღებიანი ხდება საკუთარი თავის მიმართ: უფრთხის არაწმინდა აზრებს, შეიკრძალავს გულის-სიტყვებს, იწყებს უფრო მკაცრ, კეთილკრძალულ ცხოვრებას და, რამდენადაც ძალა შესწევს, გაურბის ბოროტებას; ხოლო როცა იმასაც გაიაზრებს, რომ რამდენიმე დღის შემდეგ ისევ უნდა ეზიაროს, კიდევ უფრო აძლიერებს ყურადღებას, მზადყოფნას მზადყოფნაზე ამატებს, თავშეკავებას – თავშეკავებაზე, მღვიძარებას – მღვიძარებაზე, შრომას – შრომაზე, და ასე, რამდენადაც შეუძლია, მოღვაწეობს; ის ხომ თითქოს ორმაგ შეზღუდვას განიცდის: ერთი მხრივ იმით, სულ ახლახან რომ ეზიარა, მეორე მხრივ კი იმით, მალე ისევ რომ უნდა ეზიაროს.

თავი 3

იმის შესახებ, რომ, თუ ადამიანი ზიარებას

აყოვნებს, ამით დიდად ვნებს

 საკუთარ თავს

ჩვენ მიერ ზემოთქმულის საპირისპირო შედეგებს ვღებულობთ იმ შემთხვევაში, როცა ქრისტიანი იშვიათად ეზიარება, ვინაიდან, თუ ადამიანი სამომავლოდ გადადებს ზიარებისთვის მზადებას და წმინდა საიდუმლოსთან მიახლებას, მისი ყურადღება მოდუნდება და იგი აღარ შეეცდება, გულმოდგინედ დაიცვას საუკთარი გონება ცოდვილი აზრებისაგან. გარდა ამისა, ამგვარი დაყოვნება ქრისტიანს უდებების მიზეზადაც ექცევა და სრულიად უნელდება კეთილკრძალულება და სიყვარული ღმრთისადმი. ზიარებებს შორის ხანგრძლივი შუალედი საშუალებას აძლევს მას, იცხოვროს უზრუნველად და უგულისყუროდ; მის სულს შიში არ ეკარება, გრძნობებს არაფერი ზღუდავს, მიმოხვრას არ ახლავს სიფრთხილე; საზრდელის მიღებაშიც სრულ თავისუფლებას აძლევს საკუთარ თავს; არც უქმმეტყველებას ერიდება, არც რაიმე უჯეროს დანახვას ან გაგებას; ასე რომ, ის მოგვაგონებს ლაგამამოუდებელ ცხენს, უფსკრულისკენ რომ მიექანება: ის დაინთქმის ყველანაირი ცოდვის უფსკრულში. და ეს ჭეშმარიტებაა. ვინც ზიარებას აყოვნებს, მას ნამდვილად ეწევა ყოველივე ზემოთქმული, როგროც ეს საკუთარი გამოცდილებითა და ყოვედღიური დაკვირვებით შევიტყვეთ.

განუზომლად მაკვირვებს იმ ქრისტიანების საქციელი, რომლებიც, თუმცა კი შეძლებისდაგვარად ღირსეულები არიან, ზიარებას მაინც არ ჩქარობენ. როგორ მიიღებენ ისინი იმ განწმენდასა და სულიერ სიხარულს, რომელზეც ზემოხსენებული კავასილა საუბრობს? რა დაშრეტს მათში ვნებების უმძაფრეს ცეცხლს, თუკი საიდუმლოს არ მიეახლებიან? – საიდუმლოს, რომელიც ღვთაებრივი კირილეს სიტყვისაებრ, ყველანაირ უძლურებას განაგდებს ჩვენგან, მიაძინებს სხეულის დაუოკებელ მღელვარებას და სპობს ვნებებს.

როგორ განიწმინდება მათი გონება, როგორ განათლდება აზრი, როგორ მოირწყვება და განიპოხება სულის თითოეული ძალა, თუკი ისინი არ ეზიარებიან იესო ქრისტეს ხორცსა და სისხლს – ამ ჭეშმარიტ სიწმინდეს, ჭეშმარიტ სილამაზეს, ჭეშმარიტ პატიოსნებასა და კეთილშობილებას სულისა, როგორც ეს ღვთაებრივმა ოქროპირმა გვაუწყა ზემოთ?

ან როგორ გაიქცევიან ეგვიპტიდან, როგორ დააღწევენ თავს მდევარი ფარაონის – მწარე ცოდვის მონობას, თუკი ისინი, გრიგორი ღვთისმეტყველის სიტყვისაებრ, ქრისტეს პატიოსანი სისხლით არ იქნებიან აღბეჭდილი? როგორ აღანთებენ საკუთარ გულში ღვთაებრივი სიყვარულის ცეცხლს, როგორ მოიპოვებენ საღმრთო მშვიდობას, სულიერ სიხარულს და კიდევ სული წმიდის სხვა ნიჭებს, თუკი მამის საყვარელი ძის, სული წმიდის ერთარსის – იესო ქრისტეს ხორცსა და სისხლს არ ეზიარებიან? ის ხომ, იესო ქრისტე, მოციქულის თქმით, ჭეშმარიტი მშვიდობაა ჩვენი, ჭეშმარიტი სიხარული, და წყარო ყოვლისა სიკეთისა?

მიკვირს, როგორ შეუძლიათ ჩვენი დროის ქრისტიანებს, იდღესასწაულონ კვირა დღე ან სხვა რომელიმე დღესასწაული წლის მანძილზე და განიცადონ ჭეშმარიტი სულიერი სიხარული, თუკი გამუდმებულად არ მიეახლებიან ღვთაებრივ საიდუმლოს – ყოველი დღესასწაულის მიზეზსა და საბაბს.

მაშ ასე, უეჭველია, რომ ის ქრისტიანები, რომლებიც განუწყვეტლივ არ ეზიარებიან, საკუთარ თავს ზეციურ, ღვთაებრივ სიკეთეებსაც აკლებენ და, გარდა ამისა, როგორც უკვე აღვნიშნეთ ზემოთ, ღვთის მცნებებისა და სამეუფო ბრძანებების, მოციქულებისა და კრებების დადგენილებებისა და წმინდა მამათა სწავლების გარდამაქცეველნიც ხდებიან; და ასეთი ადამიანები, მოციქულთა კანონებისა და ანტიოქიის საეკლესიო კრების თანახმად, განკვეთას იმსახურებენ, – ამაზეც საკმაოდ ვრცლად ვისაუბრეთ ზემოთ.

ამასთან ერთად, ეს ადამიანები თავიანთი დაყოვნებით უფლებას აძლევენ დემონს, მრავალი ცოდვა და მრავალი განსაცდელი მოაწიოს მათზე. ამას ღვთაებრივი კირილე ალექსანდრიელი დაგიდასტურებს: „ვინც საკუთარ თავს ეკლესიისა და ზიარებისაგან განაშორებს, ის ღმერთის მტერი და ეშმაკების მოყვარე ხდება", – ამბობს იგი.

და ღვთაებრივი ოქროპირიც აღნიშნავს: „რაჲთა არა მრავალჟამ განშორებული ზიარებისაგან შენისა სანადირო ვიქმნე გონიერისა მგელისა"[21]; ანუ: უფალო, მე იმიტომ მოვეახლები საიდუმლოს ასე ხშირად, რომ მეშინია, წმინდა ზიარებისაგან დიდი ხნით განშორებულს, მადლის საფარველი არ შემომეძარცვოს და გონიერმა მგელმა – ეშმაკმა არ ჩამიგდოს ხელში და არ მომაკვდინოს.

ეპისკოპოსი პალადი მოგვითხრობს, რომ აბბა მაკარი ეგვიპტელმა განკურნა ერთი მანდილოსანი, რომელიც ეშმაკის მანქანებით ყველას ცხენად ეჩვენებოდა, და შემდეგ ასეთი დარიგება მისცა: „არასოდეს განეშორო ქრისტეს საიდუმლოს, არამედ რაც შეიძლება ხშირად მიეახლე მას. ეს განსაცდელი სწორედ იმიტომ შეგემთხვა, რომ ხუთი კვირაა, არ ზიარებულხარ და ამით უფლება მიეცი ეშმაკს, გაბატონებულიყო შენზე".

ასევე, როდესაც ღვთაებრივმა ოქროპირმა თავისი ხელდასხმის დღეს ეშმაკეული განკურნა, ურჩია მას, ხშირად ევლო ეკლესიაში და ხშირად მიახლებოდა საღმრთო საიდუმლოს – ლოცვითა და მარხვით, რათა ეშმაკს კვლავ არ მოენადირებინა იგი. ამ ეპიზოდს წმინდა სვიმეონ მეტაფრასტი მოგვითხრობს იოანე ოქროპირის ცხოვრების აღწერაში:

„რამეთუ კაცი ვინმე ბოროტითა და არაწმიდითა სულითა საეშმაკოჲთა შეპყრობილი შორის ეკლესიისა წარმოდგა, პეროოდა და ენასა პირით უშუერად წარმოაგდებდა. ვინაჲცა ყოველნი მოქენე იქმნეს წმიდისა მის სულისა (ანუ – ევედრებოდნენ ღვთაებრივ ოქროპირს), რაჲთა ილოცოს განკურნებისათვის ვნებულისა მის. ხოლო მან მახლობელადრე მისლვაჲ ჰრქუა, და კაცთმოყვარემან კაცთმოყვარებით მიხედნა; ხელითა დაჰბეჭდა ნიში ჯუარისაჲ და დაჰრთო: – სახელი წმიდისა სამებისაჲ, – თქუა, – ბოროტსა ეშმაკსა განსვლად გიბრძანებს. და მყის სიტყუასა შედგომილ საქმე იხილვებოდა, რამეთუ წამსა თუალისასა იხსნა კაცი იგი ულხინებელისა მის ბოროტისაგან. ამისა შემდგომად აღადგინა იგი დიდმან და ასწავა არაგანშორებაჲ ეკლესიისაგან და ზიარებისაგან წმიდათა საიდუმლოთაჲსა თანა კრძალულებითურთ ლოცვისა და მარხვისაჲთ. ესე თუ ჰყო, – ჰრქუა, – არღარა იყო სანადირო მტერისა, არცა შესაპყრობელ მახეთა მისთა"[22].

გესმით, ძმანო, რამხელა გასაჭირში იგდებენ თავს ის ადამიანები, რომლებიც იშვიათად ეზიარებიან? გესმით, რომ ისინი ეშმაკეულებიც ხდებიან და უგუნურ პირუტყვებადაც იქცევიან, როგორც ძველ დროს ნაბუქოდონოსორი ხარად გადაიქცა? და სამართლიანადაც ისჯებიან ასეთი ადამიანები, რამეთუ განუწყვეტელი ზიარების წყალობით მათ შეუძლიათ მადლით ღმერთებად იქცნენ, მაგრამ რაკი ეს არ უნდათ და ზიარებას აყოვნებენ, ამის სანაცვლოდ თვით ადამიანის სახესაც კარგავენ, უგუნურ პირუტყვებს ემსგავსებიან და სატანის ხელმწიფების ქვეშ ექცევიან – როგორც მეფსალმუნე ამბობს: „რამეთუ აჰა ესერა რომელთა განიშორნეს თავნი თვისნი შენგან, იგინი წარწყმდენ" (ფს. 72, 27). ანუ: უფალო, აი ასე წარწყმდებიან ის ადამიანები, რომლებიც თავიანთ თავს შენი მადლისაგან განაშორებენ.

აღარაფერს ვამბობ უკვე იმის შესახებ, რომ ასეთ ადამიანებს ხშირად მოულოდნელი სიკვდილი ეწევათ ხოლმე და მოუმზადებლად გადიან ამქვეყნიდან, საღმრთო ზიარებისაგან განშორებულნი. რა ელით მათ, ამ საბრალო ადამიანებს? შეძლებენ კი, თავისუფლად გაიარონ ეშმაკის საზვერეები? ენითუთქმელი შიში და ძრწოლა ეუფლება ამ დროს სულს. ხშირი ზიარება კი მათ ყველაფერ ამას თავიდან აარიდებდა: როგორც ღვთაებრივი ოქროპირისგან გვეუწყა ზემოთ. შეიწყალე, ღმერთო, ასეთი ადამიანები!

მაშ ასე, ჩემნო ძმანო, რაკი ვხედავთ, რომ იშვიათი ზიარება ასეთი დიდი, გამოუთქმელი უბედურებების მომტანია, ხშირი ზიარება კი აქაც, ამ სოფელშიც, და გარდაცვალების შემდეგაც ასეთ მაღალ, ასეთ დიად, ზეციურ და ზებუნებრივ სიკეთეებს გვანიჭებს, – რაკი ვხედავთ ყოველივე ამას, რატომღა ვაყოვნებთ ზიარებას? რატომ არ ვემზადებით მთელი გულმოდგინებით საღმრთო საიდუმლოსთან მისაახლებლად – ყოველდღე თუ არა, ყოველ შაბათს, ყოველ კვირას და ყოველ დღესასწაულზე მაინც? გვმართებს, ძმანო, ხშირად და სიხარულით მივეახლებოდეთ წმინდა ტრაპეზს და ვეზიარებოდეთ ყოვლადტკბილ იესოს – ის ხომ სიცოცხლეა ჩვენი, ჩვენი სუნთქვა, ჩვენი არსებობა, იმედი და ხსნა; და თუ ხშირად ვეზიარებით, განუყრელად ვიქნებით მასთან შეერთებული ამქვეყნადაც და იმქვეყნადაც. ჩვენ კი პირიქით – დიდად მიხარული ვართ, თუ ზიარებას დავაყოვნებთ და იესო ქრისტეს განვეშორებით.

თუნდაც ერთი დღით რომ მოგვაკლოს ვინმემ ხორციელი საზრდელი, ვწუხვართ და ვშფოთავთ, და დიდ ბოროტებად მივიჩნევთ ამას; ხოლო სულიერ საზრდელს – საღმრთო საიდუმლოს რომ ვაკლდებით ერთი დღის, ორი დღის და მთელი თვეების მანძილზეც კი, ეს არაფრად მიგვაჩნია. ჰოი, დიდი განუსჯელობა, რომლითაც ჩვენი დროის ქრისტიანები დასნეულებულან და სულიერსა და ხორციელს შორის განსხვავებას ვეღარ ხედავენ! ხორციელს სიყვარულით შეიტკბობენ, სულიერს კი ზურგს აქცევენ.

მრავალი ღვთისმოყვარე ქრისტიანი ხარჯავს უამრავ ფულს, თავს იდებს არნახულ შრომას, არაფრად აგდებს იმ საფრთხეს, რომელიც ელის ზღვასა და ხმელზე მოგზაურობისას, – ოღონდაც წავიდეს იერუსალიმში და თაყვანი სცეს ქრისტეს ცხოველმყოფელ საფლავს და სხვა სიწმინდეებს; შემდეგ კი ამ ქრისტიანებს სიხარულით ევსებათ გული, როდესაც მათ პილიგრიმებად იხსენიებენ. სხვანი, გაიგებენ თუ არა, რომ სადღაც შორს, რომელიღაც მხარეში ამა თუ იმ წმინდანის ნაწილები განისვენებენ, მთელი გულმოდგინებით მიისწრაფიან იქითკენ, რათა თაყვანი სცენ სიწმინდეს, მადლი და კურთხევა მიიღონ მისგან.

 მაგრამ ყოვლადუხრწნელ საიდუმლოს რომ ეზიარონ და ღირსი გახდნენ არა ცხოველმყოფელი საფლავის, არა წმინდა ადგილების ან წმინდა ნაწილების, არამედ თვით ყოველთა მეუფის – წმიდათა წმიდას შეწყნარებისა, ამის სურვილი ან ძალიან მცირეოდენი გააჩნიათ, ან ეს საკითხი საერთოდ არ აღელვებთ. წმინდა ადგილების მოლოცვისთვის ფულსაც ხარჯავენ, ფეხითაც დიდ მანძილს გადიან და საფრთხეშიც იგდებენ თავს; ზიარებისთვის კი არც ფულის დახარჯვა გვჭირდება, არც შორი გზის გავლა, არც საფრთხეში თავის ჩაგდება: საკმარისია გულშემუსვრილებმა ვაღიაროთ ჩვენი ცოდვები, შევასრულოთ ეპიტემია, მოვემზადოთ, – და უკვე უფლება გვაქვს ქრისტეს ხორცისა და სისხლის თანაზიარი გავხდეთ. და, მიუხედავად იმისა, რომ ასე ადვილად შეგვიძლია საიდუმლოსთან მიახლება, მაინც უდებებას ვეძლევით და ყველანი ერთბაშად განზე ვდგებით.

ოჰ, ძმანო ჩემნო, ერთხელ მაინც რომ დაგვანახა სულიერი თვალებით, რამხელა სიკეთეს ვაკლებთ საკუთარ თავს განუწყვეტელ ზიარებაზე უარის თქმით, ყველაფერს ვიღონებდით, ყველანაირ ძალას ვიხმარდით და საზიარებლად მოვემზადებოდით – თუ შევძლებდით ყოველდღეც კი.

მაშ ასე, თუკი დღევანდელ დღემდე ამ მხრივ უდებებას ვეძლეოდით, ამიერიდან, მე შეგთხოვთ, შეგთხოვთ თქვენდამი ძმური სიყვარულით აღსავსე გულით: გამოვფხიზლდეთ უდებების მძიმე ძილისგან და მისი ადგილი გულმოდგინებასა და მოსწრაფებას დავუთმოთ. და თუ ვინმე სულიერი ძალაუფლების მქონე პირი შეეცდება ხელი შეგვიშალოს ამ ღვთივსათნო საქმეში, დაე ეს ნუ გაანელებს ჩვენი გადაწყვტილების სიმხურვალეს, ნუ წარგვიკვეთს სასოს! არა, არამედ დავემხოთ მის წინ, როგორც მეძავნი, და არა დავცხრეთ ამბორისყოფად ფერხთა მისთა; დაჟინებით ვრეკოთ კარზე და ვითხოვოთ ზიარების უფლება. და ალბათ სასულიერო პირთაგან არავინ მოიძებნება ისეთი გულქვა, უმოწყალო, რომ, ზიარებისადმი ჩვენი მხურვალე მისწრაფების მიუხედავად, კვლავ წინააღმდეგობა გაგვიწიოს. მე მჯერა, როგორი მკაცრი და ულმობელიც არ უნდა იყოს ეს ადამიანი, როგორც არ უნდა ეშინოდეს ამ მავნე ჩვეულების დარღვევის, მისი გული მაინც მოლბება და იგი ნებას დაგვრთავს, გავაკეთოთ ის, რასაც ვესწრაფვით.

შესიტყვება 1

არსებობენ კეთილკრძალული ადამიანები, რომლებიც ნაკლებად იცნობენ წმინდა წერილს. ასეთები, როგორც კი შეამჩნევენ, რომ რომელიმე მორწმუნე ხშირად ეზიარება, ეწინააღმდეგებიან მას და საყვედურობენ; ეუბნებიან: "ეს მხოლოდ მღვდლისთვის არის დასაშვები. თუ გინდა, რომ ხშირად ეზიარო, შენც გახდი მღვდელი".

ასეთ ადამიანებს ჩვენს პირად მოსაზრებებს კი არ მოვახვევთ თავს, არამედ წმინდა წერილის, წმინდა კრებებისა და ეკლესიის მოძღვრების გამონათქვამებით ვუპასუხებთ.

როგორც ვიცით, მღვდლის მოვალეობა ისაა, რომ მან დააგოს საღმრთო ძღვენი, რათა სული წმიდა გარდამოვიდეს ამ ძღვენზე და მოხდეს მისი განწმენდა. მღვდელი ამ დროს სული წმიდის იარაღია. მას ევალება აგრეთვე, უშუამდგომლოს ხალხს ღმრთის წინაშე და შეასრულოს სხვადასხვა მღვდელმოქმედება, რომლის შესრულება მხოლოდ სამღვდელო ხარისხში მყოფთათვის არის ნებადართული. მაგრამ როდესაც საიდუმლოსთან მიახლების დრო დგება და მღვდლები საზიარებლად იკრიბებიან, ისინი უკვე აღარაფრით განსხვავდებიან მონაზვნებისა და ერის ხალხისაგან. განსხვავება მხოლოდ იმაში მდგომარეობს, რომ ერის ხალხსა და მონაზვნებს მღვდლები კოვზით აზიარებენ საკურთხევლის გარეთ, თვითონ კი კოვზის გარეშე ეზიარებიან საკურთხეველში.

ეს რომ ჭეშმარიტებაა, და რომ ზიარების დროს მღვდლები ერის ხალხისგან არაფრით განსხვავდებიან, ამას ღვთაებრივი ოქროპირი დაგიმოწმებს. "ერთი ტაბლაჲ დაგებულ არს ყოველთადა, – ამბობს იგი, – ერთისა მამისა შვილნი ვართ ყოველნი, ერთისა ემბაზისაგან შობილ ვართ, ერთი სასუმელი ერთისა ბარძიმისაგან მოცემულ არს ჩუენდა"; ანუ: სისხლი ქრისტესი ეძლევა ყველას – მღვდლებსაც და ერის ხალხსაც; "რომელ-ესე ფრიადისა სიყუარულისა და ერთობისა სახე არს და ამისთვის ესრეთ განაწესა სახიერმან მან მამამან წყალობისამან, რაჲთა ყოვლითურთ შემაერთნეს წესითა მით სიყუარულისაჲთა"[23]. სხვა დროს იგი ამბობს: "ზოგიერთ საკითხში მღვდელი ერის ხალხისგან არაფრით განსხვავდება. როცა, მაგალითად, საზიარებლად მივდივართ, ყველას ერთი და იგივე რამ გვეძლევა. ძველ აღთქმაში ასე არ იყო: მღვდელს სხვა რამე ეძლეოდა, ხალხს – სხვა. სჯული ხალხს ნებას არ რთავდა, იგივე ეჭამა, რასაც მღვდელი ჭამდა. ახლა კი სულ სხვაგვარადაა საქმე: ყველას ერთი ხორცი ეძლევა და ბარძიმიც ერთია"[24]; ანუ: ახლა სახარების მადლის ქვეშ მყოფთათვის ერთი და იგივე ხორცი და ერთი და იგივე ბარძიმია გამზადებული წმინდა ტრაპეზზე.

სვიმეონ თესალონიკელი წერს: "საიდუმლოს ყველა მორწმუნე უნდა მიეახლოს. ეს მხოლოდ მღვდელმთავრის მსახურებაში კი არ შედის; არა, მღვდელმთავრის მსახურება იესო ქრისტეს ყოვლადწმინდა ხორცისა და სისხლის მღვდელმოქმედებაა და მისი მიცემა ხალხისთვის. სწორედ ესაა ზიარების დანიშნულება"[25].

წიგნში – "საიდუმლოს შესახებ" იობ ამარტოლი აღნიშნავს: "ლიტურგიის მთელ სრულყოფილებას, მიზანსა და საქმეს წარმოადგენს ცხოველსმყოფელი და საშინელი საიდუმლოს ზიარება. ამიტომ მას ჯერ მღვდლები იღებენ საკურთხეველში, შემდეგ კი მომზადებული ერი – საკურთხევლის გარეთ".

მღვდელმოწამე კლემენტოსიც ამასვე აღნიშნავს, რომ საღმრთო ძღვენს ჯერ მღვდელმსახურები მიეახლებიან, შემდეგ კი მთელი ერი, ანუ ხალხი: "დაე ეზიარონ ეპისკოპოსები, შემდეგ პრესვიტერები, დიაკვნები, იპოდიაკვნები, მკითხველები, მგალობლები და მოღვაწეები; მანდილოსნებიდან – დედათდიაკვნები, ქალწულები, ქვრივები; ამის შემდეგ ბავშვები, და ბოლოს უკვე მთელი ერი – წესრიგის დაცვით, შიშით, კრძალვით და უხმაუროდ".

ზემოხსენებული იობი იმასაც ამბობს, რომ ღირსეულებს ნება ეძლევათ ყოველდღე ეზიარონ – როგორც მღვდლებს, ასევე ერის ადამიანებს, ყოველგვარი განსხვავების გარეშე: კაცებს, ქალებს, მოხუცებს თუ ჩვილებს; მოკლედ რომ ვთქვათ – თითოეულ ქრისტიანს ასაკისა და ხარისხის გაუთვალისწინებლად.

ის მღვდლები კი, რომლებიც ბარძიმთან რწმენით მოსულ კეთილკრძალულ ქრისტიანებს არ აზიარებენ, როგორც მკვლელები, ისე განიკითხებიან ღვთის სამსჯავროზე. ამას მოწმობს წინასწარმეტყველი ოსე: "დამალეს მღდელთა გზაჲ [უფლისაჲ], მოაკუდინეს სიკიმაჲ, რამეთუ უსჯულოება ქმნეს" (ოსე 6.9); ანუ: მღვდლებმა არ გამოუცხადეს, დაუფარეს ხალხს ღმრთის გზა, ნება და მცნებები, მოკლეს სიკიმა და ქმნეს უსჯულოება ღმრთის ერში.

მაგრამ მე მიკვირს, მიკვირს და არ მინდა დავიჯერო, რომ არსებობენ ისეთი მღვდლები, რომლებიც ბარძიმთან მოსულ ქრისტიანებს უკანვე აბრუნებენ. ნუთუ ასეთები იმას მაინც არ ფიქრობენ, რომ ტყუიან და სიცრუეს ამბობენ, როდესაც ლიტურგიის ბოლოს ხმამაღლა მოუხმობენ ყველა მორწმუნეს: "შიშითა ღმრთისაჲთა, სარწმუნოებით და სიყვარულით მოვედით"; ანუ – მოეახლეთ საიდუმლოს და ეზიარეთ. ამის შემდეგ კი თვითონვე უარყოფენ თავიანთ სიტყვებს და საზიარებლად მოსულ მორწმუნეებს უკან აბრუნებენ. არ ვიცი, რა სახელი შეიძლება დაერქვას ამ უწესობას.

შესიტყვება 2

ზოგიერთები გვედავებიან და ამბობენ, რომ ზიარება მხოლოდ და მხოლოდ ორმოც დღეში ერთხელაა ნებადართული და არაფრით – ამაზე ხშირად.

საკუთარი აზრის დასამტკიცებლად ისინი ღვთაებრივი ოქროპირის ქვემომოყვანილ ტექსტს იშველიებენ:

"რისთვის არის დაწესებული ეს ორმოცდღიანი მარხვა? ძველ დროში ბევრი მორწმუნე განუკითხავად ეზიარებოდა, როგორც მოუხერხდებოდათ; განსაკუთრებით კი პირველ ხანებში, როდესაც ქრისტემ ზიარების საიდუმლო დააწესა. წმინდა მამებმა, რომლებმაც ცნეს, თუ რამხელა ზიანი მოაქვს ადამიანისთვის უგულისყურო ზიარებას, მოიწვიეს კრება და დაადგინეს ორმოცდღიანი მარხვა, ლოცვა, წმინდა წერილის მოსმენა, ეკლესიაში შეკრება; რათა ამ ხნის მანძილზე და ამ სათნოებების წყალობით განწმენდილები, და კიდევ მღვიძარებით, ცრემლებით, მოწყალებითა და აღსარებით განმტკიცებულები, ჩვენ, ყველანი, რამდენადაც ძალა შეგვწევს, სუფთა სინდისით მივეახლებოდეთ საიდუმლოს"[26].

ამ შესიტყვებას შემდეგნაირად ვუპასუხებთ. ის, ვინც თავისი საკუთარი აზრის დასაბუთებასა და დამტკიცებას ცდილობს, ჩვეულებრივ, წმინდა წერილის ან რომელიმე წმინდა მამის გამონათქვამებს იშველიებს, რათა ანკესზე გამობმული სატყუარა ყველასთვის თვალშისაცემი არ გახდეს. "ვინაიდან, – აღნიშნავს ღვთაებრივი ოქროპირი, – როდესაც სიცრუეს სურს, რომ მისი ირწმუნონ, ის უნდა ამოეფაროს ჭეშმარიტების საფარველს; წინააღმდეგ შემთხვევაში მას არ დაუჯერებენ"[27]. ასევე იქცევიან ეს კურთხეულებიც.

მაგრამ არ უნდა ამოვგლიჯოთ და გამოვაცალკევოთ საღმრთო წერილიდან რომელიმე გამონათქვამი და არ უნდა ვეცადოთ, რომ, რადაც არ უნდა დაგვიჯდეს, საკუთარი მიზნებისთვის გამოვიყენოთ იგი, რამეთუ კვლავ ამბობს ოქროპირი:

"არ არის მართებული, მხოლოდ ეს გამონათქვამი განვიხილოთ ცალკე, დამოუკიდებლად, არამედ უნდა დავაკვირდეთ, რა მოსდევს მას, რა არის მასში თქმული, ვის მიერ, ვის მიმართ, რისთვის, როდის ან როგორ. საკმარისი არაა იმის მტკიცება, რომ ასე წერია წმინდა წერილში; არც იმის უფლება მოუცია ჩვენთვის ვინმეს, დავაქუცმაცოთ და დავანაწევროთ ღვთივსულიერი წერილის სხეული, ამოვგლიჯოთ მისგან რომელიმე გამონათქვამი და ცალკე, გაშიშვლებულად განვიხილოთ იგი – მისთვის ჩვეულ გარემოცვას მოწყვეტილი; ამხელა ძალაუფლებას არ უნდა ვაძლევდეთ საკუთარ თავს, ვერ უნდა ვბედავდეთ, რომ შევრყვნათ და გადავასხვაფეროთ წმინდა წერილის სიტყვები, რამეთუ ამგვარად შემოვიდა ჩვენს ცხოვრებაში მრავალი დამახინჯებული დოგმატი, და ეს მოხდა ეშმაკის ზეგავლენით: მან დაარწმუნა დაუდევარი ადამიანები, დაექუცმაცებინათ წმინდა წერილის ტექსტი, ან მიემატებინათ რამე, ან გამოეკლოთ და ასე დაემახინჯებინათ ჭეშმარიტება"[28].

ასე რომ, ჩვენს მაცილობლებს არავითარი უფლება არა აქვთ, აღნიშნონ მხოლოდ ის, თუ რას წერს იოანე ოქროპირი წმინდა მამების მიერ დადგენილი ორმოცდღიანი მარხვის შესახებ; არამედ ისიც გამოსაკვლევია, რა უძღვის წინ მღვდელმთავრის ამ სიტყვებს, რა მოსდევს მას, რაზე საუბრობს ამავე წერილში ეს ღვთაებრივი მამა, ან რისთვის, ან ვისთვის საუბრობს.

ჩვენი მაცილობლები ამტკიცებენ, რომ ღვთაებრივი ოქროპირი საიდუმლოსთან მიახლებას მხოლოდ პასექით შემოსაზღვრავს. მაგრამ თუ ამის დასაბუთება უნდათ, მაშინ თვით ისინი, "ორმოცი დღის" დამცველები, თავიანთი შეხედულებისავე თანახმად, ან მხოლოდ ერთხელ უნდა ეზიარონ წელიწადში, ან კიდევ წლის მანძილზე ათი დიდმარხვა უნდა დააწესონ: ანუ იმდენი, რამდენჯერაც ეზიარებიან. ხოლო თუ პირველი არ მოსწონთ, მეორის შესრულებას კი, უბრალოდ, ვერ შეძლებენ, მაშინ დაე დადუმდნენ და სხვებს ნუღარ დაადანაშაულებენ, სხვებთან ერთად კი ნურც ღვთაებრივ ოქროპირს; ნუ წარმოგვიდგენენ მას არა მხოლოდ მოციქულების, მსოფლიო და ადგილობრივი კრებებისა და ღმერთშემოსილი მამების მოწინააღმდეგედ, – იმ მამების, რომლებიც განუწყვეტელ ზიარებას გვამცნებენ, – არამედ თვით საკუთარი თავის მოწინააღმდეგედაც; რამეთუ ის, ღვთაებრივი ოქროპირი, ყველაზე მეტი მოშურნეობით მოგვიწოდებს განუწყვეტელი ზიარებისკენ – როგორც სხვა საუბრებში, ასევე თვით ჩვენი მაცილობლების მიერ მოყვანილშიც:

"მაშ ასე, ამაზე ნუღარ შემედავები, არამედ ის დამიმტკიცე, რომ ქრისტემ ჩვენც გვიბრძანა ამის გაკეთება. მე კი პირიქით, საწინააღმდეგოს დაგიმტკიცებ: მას არათუ არ უბრძანებია მსგავსი რამ, არამედ საერთოდ გაგვათავისუფლა ამ ვალდებულებისაგან. მოუსმინე, რას ამბობს პავლე, – ხოლო როცა პავლეს ვახსენებ, ასეთ დროს თვით ქრისტეს ვგულისხმობ, რამეთუ სწორედ ქრისტე იყო ის, ვინც პავლეს სულს მართავდა. მაშ ასე, რას ამბობს პავლე? "დღეთა იზმნით და თთუეთა, ჟამთა და წელთა. მეშინის მე თქუენთვის, ნუუკუე ცუდად დავშუერ თქუენდა მიმართ" (გალატ. 4,10-11). და კვლავ ამბობს: "რამეთუ რავდენ გზისცა სჭამდეთ პურსა ამას და ჰსუმიდეთ სასუმელსა ამას, სიკუდილსა უფლისასა მიუთხრობდით" (I კორ. 11,26). ამ სიტყვებით – "რავდენ გზისცა" მოციქული ქრისტიანს უფლებას აძლევს, თვითონ განსაზღვროს, როდის მიეახლოს საიდუმლოს და ამგვარად საერთოდ ათავისუფლებს მას დროის გამოთვლის ვალდებულებისაგან. პასექი და დიდმარხვა ხომ ერთი და იგივე არ არის, არამედ სხვა არის პასექი, სხვა – დიდმარხვა. დიდმარხვა წელიწადში მხოლოდ ერთხელაა, პასექი კი – კვირაში სამჯერ და ხანდახან ოთხჯერაც; უფრო ზუსტად რომ ვთქვათ, იმდენჯერ, რამდენჯერაც მოვისურვებთ. რამეთუ პასექი – ეს მარხვა კი არ არის, არამედ შესაწირავი და მსხვერპლი, რომელიც თან ახლავს ყოველ შეკრებას [ანუ – წმინდა ლიტურგია და საღმრთო ზიარება, რომელიც მოსდევს ლიტურგიას]. ხოლო ამ სიტყვების ჭეშმარიტებაში რომ დარწმუნდე, პავლეს მოუსმინე: "ზატიკად [ანუ პასექად] ჩუენდა ჩუენთვის დაიკლა ქრისტე" (I კორ. 5,7) ასე რომ, ყოველთვის, როცა კი სუფთა სინდისით მიეახლები საიდუმლოს, შენ აღასრულებ პასექს. მაშინ კი არა, როცა მარხვას ინახავ, არამედ როცა ამ მსხვერპლს ეზიარები.

...კათაკმეველი ხომ პასექს არასოდეს აღასრულებს, თუმცა კი ყოველ წლიწადს მარხულობს. ეს იმიტომ, რომ შესაწირავს არ მიეახლება. ხოლო როცა ადამიანი მარხვაზე არ არის, მაგრამ სუფთა სინდისით მიეახლება საიდუმლოს, სწორედ მაშინ აღასრულებს იგი პასექს – იქნება ეს დღეს, ხვალ თუ ნებისმიერ დროს. რამეთუ მომზადება დროის გამოთვლის მიხედვით კი არ ფასდება, არამედ შეუბღალავი სინდისის მიხედვით. ჩვენ კი პირიქით ვაკეთებთ: გულის განწმენდა აზრადაც არ მოგვდის, ხოლო თუ შაბათ დღეს [ანუ დიდ შაბათს] საიდუმლოს მივეახლებით, უკვე გვგონია, რომ პასექი აღვასრულეთ, – თუნდაც მრავალი ცოდვით ვიყოთ დამძიმებული. მაგრამ არა, ეს ასე არ არის. პირიქით: შებღალული სინდისით თუ მიეახლები საიდუმლოს, თუგინდ ეს დიდ შაბათს მოხდეს, მაინც უზიარებელი დარჩები და ისე წახვალ, რომ პასექს ვერ აღასრულებ; ხოლო თუ ცოდვებისგან განიწმინდები, დღესაც რომ ეზიარო – ეს იქნება პასექის მთელი სიზუსტით აღსრულება. მაშ ასე, ამ სიზუსტესა და გულმოდგინებას დროის გამოთვლაში კი ნუ გამოვიჩენთ, არამედ საიდუმლოსთან მიახლებაში. და როგორც ახლა ხართ მზად, გაუძლოთ ყველაფერს, ოღონდ კი ჩვეულებას არ უღალატოთ, ასევე გმართებთ არად ჩააგდოთ ეს ჩვეულება და ყველაფერი მოითმინოთ, ყველაფერი გააკეთოთ იმისათვის, რომ საიდუმლოს ცოდვებით დამძიმებული არ მიეახლოთ.

...სირცხვილი ის კი არ არის, უკეთესობისკენ თუ შემოვბრუნდებით, არამედ ის, უაზროდ რომ დავიჟინებთ რაღაცას. სწორედ ამან დაღუპა იუდეველები. ისინი სულ ცდილობდნენ ძველი ჩვეულებები დაეცვათ და ბოლოს უსჯულოებამდე მივიდნენ"[29].

და კვლავ ამბობს: "ვიცი, რომ ზოგიერთები ამ წმინდა ტრაპეზს მხოლოდ დღესასწაულის გამო მოეახლებიან. მაგრამ ადრეც ბევრჯერ მაქვს თქვენთვის ნათქვამი: იმისათვის, რომ ეზიაროთ, დღესასწაულს კი არ უნდა უცდიდეთ, არამედ საკუთარ სინდისს უნდა განიწმენდდეთ და მხოლოდ ამის შემდეგ მიეახლებოდეთ საღმრთო ძღვენს. ვინც უღირსი და შეგინებულია, იმას დღესასწაულზეც არა აქვს საშინელ საიდუმლოსთან მიახლების უფლება; ხოლო გულწრფელი სინანულით განწმენდილსა და განბანილს დღესასწაულზეც შეუძლია ეზიაროს და სხვა ნებისმიერ დროსაც, – ყოველთვის შეუძლია დატკბეს ამ საღმრთო ნიჭით. მაგრამ ზოგიერთები, არ ვიცი რატომ, ამას არაფრად მიიჩნევენ და როგორც კი დღესასწაული დადგება, თითქოსდა მხოლოდ ამ დღით შეგულიანებულები, წმინდა საიდუმლოს მოეახლებიან, თუმცა კი აურაცხელი ცოდვა უმძიმებთ სინდისს, და, ასეთ მდგომარეობაში მყოფნი, არც კი უნდა უყურებდნენ საიდუმლოს"[30].

მაშ ასე, როგორც ვხედავთ, ღვთაებრივი ოქროპირი თავის აზრს საკმაოდ ნათლად გამოთქვამს იმ ადამიანების დასარწმუნებლად, ვისაც ჭეშმარიტების მოსმენა სწყურია, და, ამასთან ერთად, იგი "ორმოცდღიანელთა" ჩვეულებასაც წინასწარმეტყველურად უკუაგდებს.

რაც შეეხება წმინდა მამების მიერ ორმოცდღიანი მარხვის დაწესებას, რომელზეც იოანე ოქროპირი საუბრობს, ამ საკითხს ძალიან მარტივად ავუხსნით ყველას, ვინც ჩვენთან გასაუბრებას მოისურვებს. თუმცაღა მათთვის, ვინც ჯერ კიდევ ორჭოფობს, ახლაც ვიტყვით ორიოდ სიტყვას.

ასიელი ქრისტიანები ძველად პასექს იუდეველებთან ერთად დღესასწაულობდნენ, – იმ საბაბით, რომ ასე უანდერძეს მათ იოანე ღვთისმეტყველმა, მოციქულმა ფილიპემ და სხვებმა. და თუმცა ღვთაებრივ მამებს ხშირად გამოჰქონდათ ადგილობრივ კრებებზე ამის საწინააღმდეგო დადგენილებები, ქრისტიანები თავიანთ ჩვეულებას მაინც არ ღალატობდნენ. ასე გაგრძელდა მანამდე, ვიდრე პირველი მსოფლიო კრება არ იქნა მოწვეული. კრებამ სხვა საკითხებთან ერთად ეს საკითხიც განიხილა და საბოლოოდ დაადგინა, რომ ქრისტიანებს პასექი იუდეველებთან ერთად კი არ უნდა ედღესასწაულათ, არამედ გაზაფხულის ბუნიაობის შემდეგ პირველ კვირა დღეს, და რომ მათი, ქრისტიანების პასექი არ უნდა დამთხვეოდა იუდეველთა პასექს. მაგრამ, ამისდა მიუხედავად, ზოგიერთებმა მაინც ვერ დათმეს თავიანთი ბოროტი ჩვეულება; და სწორედ მათკენაა მიმართული ღვთაებრივი ოქროპირის ეს საუბარიც. იგი ამხელს ამ ხალხს იმაში, რომ ერთი უხეირო ჩვეულების გამო ისინი უგულებელყოფენ ამდენი წმინდა მამის ერთობლივ აზრს.

ამასთან ერთად, ოქროპირი ღირსეულ ქებას შეასხამს კრების წმინდა მამებს და მათ მიაწერს ორმოცდღიანი მარხვის დაწესებას; ამბობს, რომ ამ ღვთაებრივმა მამებმა ასიელი ქრისტიანების გონს მოსაყვანად დააწესეს მარხვა. თუმცაღა ყველამ კარგად ვიცით, რომ ორმოცდღიანი მარხვა წმინდა მოციქულების მიერაა დაწესებული. ამის შესახებ ისინი თავიანთ 69-ე კანონში საუბრობენ:

"თუ ეპისკოპოსმა, მღვდელმა, დიაკონმა, კერძოდიაკონმა, წიგნისმკითხველმა ან მგალობელმა წმინდა ორმოცი ან ოთხშაბათი და პარასკევი არ იმარხოს, განიკვეთოს, თუ ხორციელი უძლურებით არ იყოს შეპყრობილი. თუ ერისკაცი იყოს, უზიარებლობით დაისაჯოს".

ან იქნებ იმიტომ ამბობს ღვთაებრივი ოქროპირი, ორმოცდღიანი მარხვა კრების მამებმა დააწესესო, რომ მათ, ამ მამებმა, ორმოც დღეს ვნების შვიდეულიც დაუმატეს, როგორც ამას თვითონ ოქროპირი გვამცნობს სხვა საუბარში: "მამებმა იმისთვის გაზარდეს მარხვის სარბიელი, რომ სინანულის დრო გაეგრძელებინათ ჩვენთვის და საიდუმლოს განწმენდილები და განბანილები მივმთხვეოდით"[31].

ყველაზე სარწმუნო მიზეზი კი, რომლის გამოც ოქროპირი ორმოცდღიანი მარხვის დაწესებას მსოფლიო კრების მამებს მიაწერს, როგორც ჩანს, ეს უნდა იყოს: იმდროინდელი ქრისტიანები მთელი ორმოცი დღის მანძილზე კი არ მარხულობდნენ, არამედ ზოგიერთები მხოლოდ სამი კვირის მანძილზე, ზოგიერთები – ოთხი კვირის, და ასე – ყველა მხარეში სხვადასხვა ჩვეულება მკვიდრობდა, – როგორც ამას სოკრატე გადმოგვცემს თავის "ეკლესიის ისტორიაში". ამიტომაც კრების მამებმა ხელახლა წარმოთქვეს წმინდა მოციქულების მიერ დადგენილი ეს კანონი და ორმოცდღიანი მარხვის შენახვა ყველასთვის სავალდებულოდ გამოაცხადეს. და როდესაც ღვთაებრივი ოქროპირი აღნიშნავს – ორმოცდღიანი მარხვა პირველი მსოფლიო კრების მამებმა დააწესესო, ამ სიტყვებში იგი სწორედ მოციქულთა კანონის განახლებას გულისხმობს.

ხოლო რამდენადაც ზოგიერთები ღვთაებრივ ოქროპირს "ორმოცდღიანელთა" დამცველად მიიჩნევენ, ის კი, თვითონ, ობობას ქსელივით არღვევს მათს მოსაზრებებს, ამდენად, ჩვენ აქ დავდუმდებით და შემდგომ შესიტყვებაზე გადავალთ.

შესიტყვება 3

ზოგიერთები ჩვენს მაცილობელთაგან ამბობენ, რომ წმინდა მამები მხოლოდ იმ მიზნით მოგვიწოდებენ განუწყვეტელი ზიარებისკენ, რომ ეშინიათ, საერთოდ არ ჩამოვშორდეთ მას; ხოლო თუ ადამიანი შიშისა და მოკრძალების გამო იშვიათად ეზიარება, მაგრამ ეზიარება უღრმესი კრძალვით, ეს მას ღირსეულ ზიარებაში ეთვლება.

გვინდა ვთხოვოთ ამის წარმომთქმელთ: გაგვაგებინონ, საიდან შეიტყვეს ქრისტესა და წმინდანების ნება-სურვილი? ან რომელი მოწმობის საფუძველზე ამტკიცებენ ამას? იქნებ პავლეს მსგავსად ზეცაში აიჭრნენ და იქ მოისმინეს ყველაფერი? მაგრამ პავლეს ხომ ენით უთქმელი სიტყვები ესმა, რომელსაც ადამიანი ვერც კი გაიმეორებს, და მათ როგორ შეძლეს, რაც ესმათ, იმის გამეორება? ხოლო თუ ეს სხვა რამეა, მაშინ რატომ არ წერია არც ერთი წმინდა მამის თხზულებაში? ან იქნებ წერია და ჩვენ ვერ მივაგენით? ასეთ შემთხვევაში ვთხოვთ მიგვითითონ, სად წერია.

მაგრამ მათი შიში, როგორც წინასწარმეტყველი გვაუწყებს, არ არის ღვთისმიერი: "მუნ შეეშინა მათ შიში, სადა-იგი არა იყო შიში" (ფს. 52,5). შიში ხომ მორჩილების შესრულებას კი არ უნდა ახლდეს თან, არამედ მცნების დარღვევას; და ის კრძალვაც, რომელიც მათ გააჩნიათ, ჭეშმარიტი კრძალვა როდია, არამედ – რაღაც ხელოვნური და ფარისევლური. ჭეშმარიტი კეთილკრძალულება კი ისაა, როდესაც ადამიანი პატივს სცემს, არ უგულებელყოფს ღვთის სიტყვასა და მცნებებს. როგორც ჩანს, ჩვენი მაცილობლების მიზანი ის კი არ არის, რომ ზიარების მიმართ კეთილკრძალულებას მიაჩვიონ ქრისტიანები, არამედ პირიქით: მათ სურთ ჩაახშონ მორწმუნეებში ყოველგვარი ენთუზიაზმი და სრულიად ჩამოაშორონ ზიარებას – ანუ სულიერ დაღუპვამდე მიიყვანონ ისინი.

ამიტომაც, აი რას ეუბნება ღვთაებრივი კირილე ალექსანდრიელი ამ ვითომდა კეთილკრძალულ ადამიანებს: "თუ მარადიული ცხოვრების დამკვიდრება გვინდა, მაშინ ვილოცოთ, რომ ჩვენში უკვდავების მომნიჭებელი დაემკვიდროს და ნუ განვეშორებით კურთხევას [ანუ ზიარებას], როგორც ამას დაუდევრები სჩადიან. დაე ნუ გავებმებით მზაკვრობაში გამოწვრთნილი დემონის მახეში, რომელსაც იგი ამ მავნე კეთილკრძალულების სახით გვიმზადებს. [შენ ამბობ: "აი, პავლე წერს, რომ] ვინც უღირსად ჭამს ამ პურს და სვამს ამ ბარძიმს უფლისას, დასასჯელად თავისა თვისისა ჭამს და სვამს. მაშ ასე, მე გამოვცადე საკუთარი თავი და მივხვდი, რომ უღირსი ვარ". მე კი გიპასუხებ: "როდის იქნები ღირსეული? როდის შეძლებ, საკუთარი თავი ქრისტეს წინაშე დააყენო?" თუ სულ ასე შეშინდები შენი მცირე შეცოდებების გამო, მაშინ იცოდე, რომ ვერასოდეს დააღწევ თავს მათგან (მეფსალმუნეც ხომ ამბობს: "შეცოდებანი ვინ-მე გულისხმა-ყვნეს?") და ასე, უკუნისამდე მოაკლდები სიწმინდის თანაზიარებას.

ამიტომაც უფრო გონივრული ის იქნება და უფრო მეტ კეთილკრძალულებას მაშინ გამოიჩენ, თუ [ღვთის] კანონის შესაბამისად მოიქცევი. გჯეროდეს, რომ წმინდა ზიარება არა მხოლოდ სიკვდილისგან გიხსნის, არამედ სნეულებებისგანაც გათავისუფლებს [სულიერისგან და ფიზიკურისგან], რამეთუ როდესაც ქრისტე ჩვენში შემოდის, იგი მიაძინებს სხეულის ბუნებრივ მღელვარებას და აცხოველებს კრძალვას ღვთისადმი, ხოლო ვნებებს სპობს; იმ შეცოდებებს კი, რომლებსაც ჩავდივართ, აღარ გვითვლის შეცოდებებად, არამედ განგვკურნავს როგორც სნეულებს; შემუსვრილთ ბორკილებისგან გვათავისუფლებს, დაცემულთ აღგვადგენს – ვითარცა მწყემსი კეთილი, რომელმან სული თვისი დადვის ცხოვართათვის".

და კვლავ ამბობს: "ქრისტეს წმიდათაწმიდა ხორცი, როდესაც იგი ჩვენში შემოდის და ჩვენს სხეულს უერთდება, განაცხოველებს და უხრწნელებას ანიჭებს მას. ეს ხორცი თვით ცხოვრებაა [ანუ ღმერთია] თავისი ბუნებით, მასში მოქმედებს მთელი [ღვთაებრივი] ძალა, მასთან შერწყმულია სიტყვა და იგი სავსეა [ღვთაებრივი] ენერგიით, რომლის მეშვეობითაც ყველაფერი განცხოველდება და თავის მყოფობას ინარჩუნებს. ხოლო რაკი ეს ყველაფერი სწორედ ასეა და არა სხვაგვარად, მაშინ დაე იცოდეს ყველა ნათელღებულმა, ვინც ეკლესიაში მოსვლას და ზიარებას არ ჩქარობს და ვინც დიდი ხნით განეშორება საიდუმლოს, რომ მათი ამგვარი კეთილკრძალულება ხელოვნური და სულისთვის საზიანოა; დაე იცოდნენ, რომ თავიანთი უზიარებლობით ისინი საუკუნო ცხოვრებას კარგავენ, ვინაიდან თვითონვე ამბობენ უარს განცხოველებაზე. ეს უარი მათთვის მახედ და საცთურად იქცევა, თუმცა კი თვით ისინი კეთილკრძალულების ნაყოფად მიიჩნევენ მას. ამიტომაც ასეთმა ადამიანებმა მთელი თავიანთი ძალები და მოშურნეობა იქითკენ უნდა წარმართონ, რომ, ცოდვებისგან განწმენდილებმა, ღვთივსათნო ცხოვრებას მიჰყონ ხელი და სიყვარულითა და მოსწრაფებით ეზიარებოდნენ საღმრთო საიდუმლოს. აი, სწორედ ამ გზით დავამარცხებთ დემონის მზაკვრობას და ღვთაებრივი ბუნების თანაზიარი გავხდებით, იმქვეყნად კი მარადიულ ცხოვრებასა და უხრწნელებას დავიმკვიდრებთ"[32].

იოანე ზონარა ანტიოქიის კრების მე-2 კანონის[33] განმარტებისას აღნიშნავს: "თავის არიდებაში აქ მამებმა ის კი არ იგულისხმეს, რომ თითქოს ვინმეს სძულდეს საღმრთო ზიარება და იმიტომ არ უნდოდეს მასთან მიახლება; არა, აქ იგულისხმება ზიარებაზე უარის თქმა თითქოსდა კეთილკრძალულებისა და სიმდაბლის გამო. რადგანაც თუკი ვინმე იმ მიზეზით განეშორება ზიარებას, რომ სძულს იგი და არ კადრულობს მასთან მიახლებას, ასეთი ადამიანი ეკლესიიდან განდევნით [ანუ განკვეთით] კი არ დაისჯება, არამედ სრული მოკვეთითა და ანათემით".

როგორც ვხედავთ, ღვთაებრივი კირილესა და იოანე ზონარას მიერ აქ სრული სიცხადითაა მხილებული უდებებაში მყოფი ადამიანების მოჩვენებითი კეთილკრძალულება. ეს კეთილკრძალულება არც რაიმე სარგებელს გვაძლევბს და არც ცხონებას გვპირდება. იგი შობს სულიერ სიკვდილს და საბოლოოდ გვაკარგვინებს მარადიულ ცხოვრებას, რომელიც ხშირი ზიარებით მოიპოვება. ის ხომ, ვინც ჭეშმარიტად კეთილკრძალულია, არავითარ შემთხვევაში არ მისცემს თავს იმის უფლებას, უგულებელყოს მაცხოვრის სიტყვები, მოციქულების, კრებებისა და წმინდა მამების განწესებები; აზრითაც კი არ დაუშვებს ამას, ვინაიდან ძრწის იმ სასჯელის გახსენებაზე, რომელიც ურჩებს ელოდებათ. და სწორედ ასეთ, ჭეშმარიტად კეთილკრძალულ ადამიანებზე ამბობს სული წმიდა ესაია წინასწარმეტყველის პირით: "ვის ზედა მოვიხილო, არამედ ანუ მდაბალსა ზედა და მყუდროსა და მძრწოლარესა სიტყუათაგან ჩემთა" (ესაია 66,2).

გაგრძელება