წმ. მამათა სწავლებები ღვთის შიშისა და ღვთის სიყვარულის შესახებ

ყველა სათნოებისა და სიბრძნის დასაბამი ღვთის შიშია.

როდესაც სინათლე ბნელ სახლში შევა, განდევნის იქიდან სიბნელეს და სახლს გაანათებს. ასევე ღვთის შიში, ადამიანის გულში რომ შევა, განდევნის მის წყვდიადს, ხოლო მას ყველა სათნოებითა და სიბრძნით აავსებს.

შიში ღვთისა იმყოფება ადამიანში და იცავს მას იმ დრომდე, ვიდრე ის არ განეშორება მძიმე ტვირთს – სხეულს; მაშინ ღვთის შიში თავის აღზრდილს ჰყოფს წმინდანთა ნეტარების მემკვიდრედ, რომ მათთან ერთად გაიხაროს მარადიული სიხარულით, როგორც წმიდა წერილი გვაუწყებს: „შიშითა შენითა, უფალო, მიუდეგით, გუელმოდა და ვშევით სული მაცხოვარებისა შენისაჲ“ (ეს. 26,18).

წმ. ანტონი დიდი

ჭეშმარიტად, ისე არაფერი ღუპავს ადამიანს, როგორც ღვთის შიშის დაკარგვა, და, პირიქით, ისე არაფერი აცხოვნებს, როგორც ღმერთზე ფიქრი.

მოუთმენელია გეენია და მომავალი ტანჯვა, მაგრამ ათასი გეენიაც რომ წარმოვიდგინოთ, ვერაფერს გამოვსახავთ იმის სწორს, რომ გახდე ქრისტესგან მოძულებული და გაიგონო მისგან: „არა გიცნი თქუენ“ (მათ. 7,23).

წმ. იოანე ოქროპირი

გეშინოდეს ღვთისა და ჰპოვებ მადლს, რადგან ღვთის შიში შობს ისეთ ქცევებს და ჩვევებს, რომლებითაც ჩვენში სათნოებები წარმოიქმნება.

წმ. ეფრემ ასური

ადამიანს თავმდაბლობა და ღვთის შიში ისევე მუდმივად სჭირდება, როგორც სუნთქვა.

წმ. პიმენი დიდი

შიში ღვთისა იზრდება და ძლიერდება იმ ადამიანის გულში, რომელიც კაცობრივ დიდებას თავმდაბლობით ირეკლავს.

ღვთის სამსჯავროზე მუდმივი ფიქრი შობს ღვთის შიშს, ხოლო სინდისის დამთრგუნველი კარგავს სათნოებებს.

წმ. ისაია განდეგილი

როდესაც ღვთის შიში შევა გულში, მაშინ ყველა ცოდვას დაანახებს მას.

წმ. იოანე სინელი

ღვთის შიშს ავყავართ სინანულის გემზე, რომელიც გადასერავს ცხოვრების ცოდვიან ზღვას და მიემართება ღვთაებრივი ნავთსაყუდელისკენ – სიყვარულისკენ.

სინანული მეორე მადლია, და გულში [ღვთის] რწმენისა და შიშისგან იშვება; შიში [ღვთისა] კი მამობრივი კვერთხია, რომელიც გვმართავს, ვიდრე სულიერ სამოთხეს არ მივაღწევთ; ხოლო როდესაც მივაღწევთ, დაგვტოვებს და დაბრუნდება. – სამოთხე ღვთის სიყვარულია.

წმ. ისააკ ასური

წმიდა იოანე [მახარებელი] თავის კათოლიკე ეპისტოლეებში ამბობს: „სრულმან სიყუარულმან გარე განდევნის შიში“ (1იოან. 4,18). რისი თქმა სურს ამით წმიდა (მოციქულს)? რომელი სიყვარულის და რომელი შიშის შესახებ გვეუბნება? რამეთუ წინასწარმეტყველი დავითი ფსალმუნში ამბობს: „გეშინოდენ უფლისა ყოველთა წმიდათა მისთა“ (ფსალმ. 33,10), და მრავალ მსგავს გამონათქვამს ვხვდებით საღმრთო წერილებში. ამგვარად, თუკი წმინდანებს, რომლებსაც უფალი ძლიერ უყვართ, ეშინიათ მისი, როგორღა ამბობს წმიდა იოანე: „სრულმან სიყუარულმან გარე განდევნის შიში“? წმინდანს სურს გვიჩვენოს ამით, რომ არის ორგვარი შიში: ერთი დაწყებითი, მეორე – სრულყოფილი, ერთი ახასიათებს ასე ვთქვათ კეთილმსახურების დამწყებებს, მეორე კი სრულყოფილი წმინდანების შიშია, რომლებმაც სრულყოფილი სიყვარულის საზომს მიაღწიეს. მაგალითად, ვინც ღვთის ნებას ტანჯვის შიშით ასრულებს, როგორც ვთქვით, ჯერ დამწყებია, რადგან სიკეთეს თვით სიკეთის გამო კი არ აღასრულებს, არამედ სასჯელის შიშით. სხვა [ადამიანი] ღვთის ნებას ასრულებს ღვთის სიყვარულის გამო, იმისთვის, რომ სათნო-ეყოს მას. ამან იცის, რაც არის არსებითი სიკეთე, შეიცნო, რას ნიშნავს ღმერთთან ყოფნა; მას ჭეშმარიტი სიყვარული აქვს, რომელსაც წმინდანები სრულყოფილს უწოდებენ. ამ სიყვარულს მიჰყავს იგი სრულ შიშში, რადგან ასეთს ეშინია ღვთისა და ასრულებს მის ნებას უკვე არა სასჯელის შიშით, უკვე არა იმიტომ, რომ ტანჯვას გადაურჩეს, არამედ იმიტომ, რომ, როგორც ვთქვით, განიცადა ღმერთთან ყოფნის სიტკბოება და ეშინია, არ დაკარგოს იგი. ეს სრულყოფილი შიში იშვება ამ სიყვარულისგან და განდევნის საწყის შიშს. ამიტომაც ამბობს მოციქული: „სრულმან სიყუარულმან გარე განდევნის შიში“.

თუმცა შეუძლებელია მივაღწიოთ სრულყოფილ შიშს დაწყებითი შიშის გარეშე. რადგან, როგორც წმ. ბასილი დიდი ამბობს, სამი სახით შეიძლება სათნო-ვეყოთ ღმერთს: ან სათნო-ვეყოფით მას სატანჯველის შიშით, და მაშინ ჩვენ მონის მდგომარეობაში ვართ; ანდა, ჯილდოს ვეძიებთ და ღვთის ბრძანებებს საკუთარი სარგებლისთვის ვასრულებთ, ამიტომ დაქირავებულებს ვემსგავსებით; ან სიკეთეს თავად სიკეთისთვის აღვასრულებთ, და მაშინ ძის მდგომარეობაში ვიმყოფებით.

... ამგვარად, თუკი ვინმე განეშორება ბოროტებას სასჯელის შიშით, როგორც თავისი ბატონის მოშიში მონა, ის თანდათანობით მიდის იქამდე, რომ სიკეთე აკეთოს თავისი ნებით და, როგორც დაქირავებულს, თანდათანობით უჩნდება იმედი, რომ კარგი საქმეებისთვის რაღაც საზღაურს მიიღებს. როდესაც ის მუდმივად გაექცევა ხოლმე ბოროტებას, როგორც ვთქვით შიშის გამო, როგორც მონა, და აღასრულებს სიკეთეს ჯილდოს იმედით, დაქირავებულის მსგავსად, მაშინ ის ღვთის მადლის მოქმედებით იმყოფება სიკეთეში და შესაბამისი საზომით უერთდება ღმერთს, რის შედეგადაც განიცდის სიკეთის გემოს და იწყებს შეცნობას, თუ რა არის ჭეშმარიტი სიკეთე, და უკვე აღარ სურს მასთან განშორება. რამეთუ ვის ძალუძს ასეთი [კაცი] განაშოროს ქრისტეს სიყვარულს, – როგორც ამბობს მოციქული (რომ. 8,35). მაშინ აღწევს ის ძის ღირსებას და უყვარს სიკეთე თვით სიკეთის გამო, და ეშინია იმიტომ, რომ უყვარს. ესაა დიდი და სრულყოფილი სიყვარული.

... ადამიანი შეიძენს ღვთის შიშს, თუ ექნება სიკვდილისა და [საუკუნო] ტანჯვის ხსოვნა; თუკი ყოველ საღამოს გამოიკვლევს – როგორ გაატარა დღე, და ყოველ დილით – როგორ ჩაიარა ღამემ; თუკი არ იქნება კადნიერი საქციელში, და ბოლოს, თუკი ახლო ურთიერთობა ექნება ღვთისმოშიშ ადამიანთან.

ღირსი აბბა დოროთე

პირველი შიშის ნიშანია ცოდვის სიძულვილი და მრისხანება მის მიმართ, როგორც მრისხანებს მხეცზე მისგან დაკბენილი.

წმ. პეტრე დამასკელი

ვიდრე სული დაუდევრობაშია და დაფარულია ტკბობისმოყვარეობის კეთრით, ვერ შეძლებს ღვთის შიშის შეგრძნებას.

ნეტარი დიადოხე

ადამიანებს ადამიანის ეშინიათ, მაგრამ ღვთის შიში არა აქვთ. ეშინიათ მათი, „რომელთა მოსწყვიდნენ ხორცნი, ხოლო სულისა ვერ ხელ-ეწიფების მოკლვად“, მაგრამ არ ეშინიათ მისი, „რომელი შემძლებელ არს სულისა და ხორცთა წარწყმედად გეჰენიასა შინა“ (მათ. 10, 28). ეშინიათ დროებითი ცხოვრების დაკარგვისა, მაგრამ მარადიული ცხოვრების დაკარგვისა არ ეშინიათ. ეშინიათ დაკარგონ სიმდიდრე, დიდება, პატივი და ნუგეში, მაგრამ არ ეშინიათ დაკარგონ მარადიული სიკეთეები, პატივი, დიდება და სამოთხისეული ნუგეში. ეშინიათ ბორკილების, საპყრობილის და დროებითი გადასახლების, მაგრამ არ ეშინიათ მარადიული საპყრობილის, ბორკილების და გადასახლების. ეშინიათ დროებითი შეურაცხყოფის, მაგრამ მარადიული შეურაცხყოფისა არ ეშინიათ. მათ ეხება ეს სიტყვები: „მუნ შეეშინა მათ შიში, სადა-იგი არა იყო შიში“ (ფსალმ. 52,6).

წმინდა იოსები, იაკობის ძე, ირჩევს საპყრობილეში ჩაჯდომას, ვიდრე ეგვიპტელ დედაკაცთან შეცოდებას (დაბ. 39,20); ებრაელი ქალები უგულებელყოფენ ფარაონის უკანონო ბრძანებას და არ კლავენ მამრობითი სქესის ახალშობილებს, რამეთუ „ეშინოდა ღმრთისა“ (გამოსლ. 1, 17,21); სამ ყრმას გახურებულ ღუმელში (დან. 13,23), სუსანას (დან. 13,23) – არ ეშინოდათ სიკვდილისა, ღვთის შიშის გამო.

წმ. ტიხონ ზადონელი

„ნუ გეშინინ მათგან, რომელთა მოსწყვიდნენ ხორცნი და ამისა შემდგომად ვერარაჲ აქუს უმეტესი, რაჲ გიყონ თქუენ. ხოლო გიჩუენო თქუენ, ვისა გეშინოდის: გეშინოდენ მისა, რომელსა შემდგომად მოწყუედისა ხელეწიფების შთაგდებად გეჰენიასა. ჰე, გეტყვი თქუენ, მისა გეშინოდენ“ (ლუკ. 12,4-5). ჩვენ ყველზე მეტად სიკვდილის გვეშინია; მაგრამ უფალი ამბობს, რომ ღვთის შიში უნდა აღემატებოდეს სიკვდილის შიშს. როდესაც სხვა გზა არ არსებობს – ან სიცოცხლე უნდა დაკარგო, ან ღვთის შიშის შთაგონების საწინააღმდეგოდ უნდა მოიქცე, – უმჯობესია მოკვდე, მაგრამ ღვთის შიშის წინააღმდეგ არ წახვიდე. იმიტომ, რომ თუკი ღვთის შიშის წინააღმდეგ წახვალ, მაშინ ხორციელი სიკვდილის შემდეგ, რომელსაც მაინც ვერ ასცდები, შეხვდები სხვა სიკვდილს, რომელიც განუზომლად საშიშია ყველა უსაშინლეს ხორციელ სიკვდილზე.

წმ. თეოფანე დაყუდებული

შიში [ღვთისა] განსწმედს ადამიანს და განამზადებს სიყვარულისთვის; ჩვენ იმიტომ ვართ მონები, რომ კანონიერად გავხდეთ შვილები.

წმ. ეგნატე ბრიანჩანინოვი

როდესაც ვინმე ღვთის შიშს ივიწყებს და არ ბაძავს წმ. დავითს (წინასწარმეტყველს), რომელიც ამბობს: „წინაჲსწარ ვხედევდ უფალსა წინაშე ჩემსა მარადის, რამეთუ მარჯულ ჩემსა არს, რაჲთა არა შევიძრა“ (ფსალმ. 15,8), ასეთი კაცი ბნელდება  და იწყებს ბაგეებით ამაოდმეტყველებას, განკითხვას, ავსიტყვაობას და მოყვასის შეურაცხყოფას, და გულში ხორციელ, არაწმინდა გულისსიტყვებს ზრახავს. თუკი ის დროულად არ მოვა გონს, მივა უჯერო საქმეებამდეც, რომლებსაც საეშმაკოს უწოდებენ, რადგან, მოციქულის სიტყვის თანახმად, „დასაბამითგან ეშმაკი ცოდავს“ (1იოან. 3,8) და ქრისტიან ადამიანს ცოდვას შთააგონებს.

ღირსი ამბროსი ოპტინელი