წმიდა ათანასე დიდი

 

ღირსი სვინკლიტიკია ალექსანდრიელის

ცხოვრება და მოძღვრებანი

ხსენება 5 იანვარს, ძვ. სტ.

  

 

ნეტარი სვინკლიტიკია ალექსანდრიაში დაიბადა[1]. მისი ოჯახი, ერთობ პატივცემული და მდიდარი, წარმოშობით ალექსანდრიიდან იყო. ღირსი სვინკლიტიკიას წინაპრებს თავის დროზე ალექსანდრიელთა განსაკუთრებული ღვთისმოსაობის შესახებ შეუტყვიათ, მაკედონია მიუტოვებიათ და ალექსანდრიაში დასახლებულან. აქ მათ მართლაც ჰპოვეს წრფელი რწმენა და ღვთისადმი ჭეშმარიტი სიყვარული.

 

წმიდანი მშობლიურ სახლში უზრუნველყოფილი იყო ყველაფრით, რაც კი ამ წუთისოფელში საუკეთესოდ და სასარგებლოდ შეიძლება იწოდებოდეს. მაგრამ ნეტარს ყოველივე ეს ამძიმებდა, რადგან მისი გული უკვე ზეციერის სურვილითა და ღვთისადმი სიყვარულით ანთებულიყო. მას აგრეთვე ამძიმებდა სხეულის ფუფუნებაზე ზრუნვა, რაც აგრერიგად მიღებული იყო დიდგვაროვანთა ოჯახებში, თვითონ მას კი სძულდა ეს. ყველაზე საშიშ მტრად სვინკლიტიკია თავის ახალგაზრდა, მშვენიერ სხეულს მიიჩნევდა და ყოველმხრივ ცდილობდა მის დათრგუნვას. სხეულს იგი მარხვით, შრომითა და მღვიძარებით იმორჩილებდა.

 

ოჯახში სვინკლიტიკიას გარდა კიდევ ორი ვაჟი და ქალიშვილი ცხოვრობდა. ნეტარის უმცროსი ძმა ბავშვობაში გარდაიცვალა, და უსინათლო იყო; უფროსმა ძმამ დაოჯახებაზე უარი თქვა და უდაბნოში გავიდა. ამდენად, მშობლებისთვის შთამომავლობის შენარჩუნების ერთადერთი იმედი სვინკლიტიკიას გათხოვება იყო. შესახედავად ლამაზსა და გვარით წარჩინებულს, ადრიდანვე ჰყავდა მთხოვნელები, რაც მშობლებს ახარებდა და მას საქორწინოდ ამზადებდნენ. მაგრამ კეთილგონიერ და მამაკაცურად განბრძნობილ ქალწულს მშობლები ოდნავადაც ვერ არწმუნებდნენ, პირიქით, როცა მას ხორციელი შეუღლების თაობაზე ესმოდა, მთელი თავისი ბუნებით უკუაგდებდა ამ აზრს და გულისსიტყვებით ზეციური ქორწინებისაკენ მიილტვოდა. სვინკლიტიკიამ უგულებელყო მიწიერი სასიძოები და მხოლოდ ზეციური სასიძოთი – ქრისტეთი იყო დაკავებული, რომელიც მთელი ძალით შეიყვარა და დღედაღამ მხოლოდ მასზე ფიქრობდა.

 

ამიტომაც ის ვერ მოხიბლა ვერაფერმა ამქვეყნიურმა – ვერც ოქროთი მოქარგულმა სამოსელმა, ვერც ძვირფასმა ქვებმა, ვერც ვნებით აღსავსე მუსიკამ, ვერც ლხინმა, ვერც რაიმე სხვა საერო სიამოვნებამ; მშობლების ცრემლებმა და ნათესავთა შეგონებებმა კი ოდნავადაც ვერ შეარყიეს. პირიქით, მისი ნება-სურვილი ქვასავით მტკიცე იყო და ქრისტესადმი ურყევად მიდრეკილი. სვინკლიტიკიამ ხორციელი გრძნობები მთლიანად განარიდა გარეგან შთაბეჭდილებებს; იგი მხოლოდ თავის ღვთაებრივ სასიძოს ესაუბრებოდა და „ქებათა ქებიდან“ სასძლოს სიტყვებს უძღვნიდა: „მე ჩემი მეტრფისა ვარ და ჩემია მეტრფე ჩემი“ (ქება 6,3).

 

სვინკლიტიკია ფუჭი საუბრებისას სმენას იხშობდა, მაგრამ თუკი სულისათვის რაიმე სასარგებლოს გაიგონებდა, მთელი არსებით ყურადღებად იქცეოდა, რათა გაგონილს გონებით ჩაწვდომოდა და საკუთარ სულში ჩაებეჭდა.

 

სვინკლიტიკიას იმდენად უყვარდა კრძალულება, რომ მარხვის თანასწორად არც ერთ სხვა სათნოებას არ მიიჩნევდა. მარხვას იგი ყველა სათნოებათა საფუძვლად და მცველად მოიაზრებდა. იკვებებოდა მკაცრად დაწესებულ ერთსა და იმავე დროს და, თუ რაიმე მიზეზით ამ წესის დარღვევა უწევდა, ძალიან განიცდიდა, ფითრდებოდა, უძლურდებოდა, ანუ სრულიად საწინააღმდეგო განცდა ეუფლებოდა, ვიდრე უკრძალველებს გააჩნიათ. ვინაიდან უდროოდ მიღებული საზრდელით მისი სული ტკბობას არ განიცდიდა, სხეული განმტკიცების ნაცვლად სუსტდებოდა. რადგან მათ, ვინც ვნებით იღებს საკვებს, აქვთ მსუქანი და სავსე სხეული, ხოლო სხეული იმისა, ვინც უმადოდ ჭამს, გამხდარი და დასუსტებულია. ამ სიტყვებს ადასტურებენ ავადმყოფები, რომლებიც უმადოდ იკვებებიან და სხეული დასუსტებული და დაუძლურებული აქვთ.

 

ნეტარი სვინკლიტიკია აუძლურებდა სხეულს და სულიც უმტკიცდებოდა მოციქულის სიტყვისაებრ: „დაღათუ გარეშე ესე კაცი ჩუენი განიხრწნების, არამედ შინაგანი განახლდების დღითი დღედ“ (2 კორ. 4,16). თავშეკავებასა და შრომას ნეტარი სხვათა თვალთაგან ფარავდა.

 

სვინკლიტიკია მშობლების გარდაცვალების შემდეგ ყველა მიწიერი მოვალეობისაგან გათავისუფლდა. საკუთარი მემკვიდრეობა მან ღატაკებს დაურიგა, უსინათლო დასთან ერთად გაემგზავრა ალექსანდრიის მახლობლად, ხეროში, და იქ თავისი ნათესავის აკლდამაში დასახლდა.

 

სვინკლიტიკიას სული წუთისოფლისგან სრულ განშორებას ითხოვდა. ის მიჰყვა ამ სურვილს და გააკეთა ის, რამაც გარეგნულადაც კი დააშორა წარსულ ცხოვრებას. ქალები იმ დროში თმებს თავიანთი სქესის მთავარ მშვენებად და ღირსებად მიიჩნევდნენ, ხოლო თმების შეჭრა დიდ სირცხვილად და საძრახისად ითვლებოდა. ღირსმა დედამ ეს იცოდა და თმების შესაკვეცად მღვდელი მოიწვია; თმების შეკვეცა ყოველგვარი ამქვეყნიურისაგან მისი სულის სრული გათავისუფლების ნიშანი იყო.

 

იმ დროს ღირსი დედა ამბობდა: „დიდია წოდება, რომლის ღირსიც გავხდი და არაფრით შემიძლია მივაგო მას, ვინც მომიწოდა. ხალხი ამ ქვეყნის დროებითი დიდებისათვის მთელ თავის სიმდიდრეს ხარჯავს, მით უფრო მმართებს მე, რომელსაც მონაზვნად აღკვეცის უდიდესი წყალობა მომეცა, ჩემი მეუფისათვის, ქრისტესათვის, ჩემი სიმდიდრისა და სხეულის შეწირვა. მაგრამ ამას რას ვამბობ, – ჩემი სიმდიდრე და სხეული-თქო, როცა ყველაფერი ეს თავიდანვე მას ეკუთვნის? „უფლისაჲ არს ქუეყანაჲ და სავსებაჲ მისი“ (ფსალმ. 23,1). წმიდანმა თავისი ქველმოქმედება ამ მდაბალ სიტყვებში დაფლა და მდუმარებაში ცხოვრებას შეუდგა.

 

ადრე, მშობლების სახლშიაც, იგი მოღვაწეობრივ ცხოვრებას ეწეოდა, ხოლო მონაზვნად აღკვეცის შემდეგ თავისი ღვაწლი კიდევ უფრო გააძლიერა. ეს ჩვეული საქმიანობა იყო მისი სულისათვის, რომელიც მან ჯერ კიდევ ამქვეყნიური ცხოვრებისას მოამზადა მსხვერპლშესაწირად, რადგან გააცნობიერა, რომ ისინი, ვინც მონაზვნური ცხოვრების საღმრთო საიდუმლოს მოსაგრეობაში წინასწარი გამოცდილებისა და განსჯის გარეშე შეუდგებიან, ოდნავადაც ვერ წარემატებიან და ვერ მიაღწევენ დასახულ მიზანს, რადგან არ იციან რას მოითხოვს მონაზვნური ცხოვრება და რა არის მისი მიზანი. ზღვაზე სამოგზაუროდ მიმავალთა მსგავსად, რომლებიც წინასწარ ამზადებენ მოგზაურობისათვის ყველაფერ აუცილებელს, ღირსი დედაც ემზადებოდა მოსაგრეობითი ცხოვრებისათვის. შემდეგ კი უშიშრად წარმართა თავისი გზა ზეციური სასუფეველისაკენ. მან წინასწარ მოიმარაგა სახლის მშენებლობისათვის ყველა აუცილებელი სათნოება და მტკიცე სულიერი შენობა აღმართა. ხილული სახლი შენდება წინასწარ მომზადებული ქვებით, კირით, მორებითა და სხვა მასალებით, სულიერი სახლი კი – სათნოებებით. ღირსი დედა არ აგროვებდა ნივთიერს, პირიქით, თავისი ქონება განაბნია, გლახაკებს დაურიგა და ამით უპოვარება მოიპოვა. განაბნია მან თავისი ვნებებიც: მრისხანება და გულღვარძლიანობა; განაგდო შური და ამპარტავნება, და ამ გზით, სახარების სიტყვის თანახმად, კლდეზე ააგო თავისი სახლი. ამიტომ გახდა მისი სახლი მტკიცე და შეურყეველი.

 

მაგრამ რა საჭიროა მრავალსიტყვაობა? ნეტარი სვინკლიტიკია დიდი მონდომებითა და სულის მხურვალებით მოსაგრული ცხოვრების დასაწყისშივე აღემატა ბევრ, მონაზვნურ ღვაწლში ხანდაზმულ დედას. შეუძლებელია იმის გადმოცემა, თუ როგორ შრომობდა და იტანჯებოდა იგი, რადგან არავის აჩვენებდა თავის გარჯას და არ სურდა ჰყოლოდა მოწმეები და თავისი ღვაწლის მაუწყებლები. კეთილი საქმეების აღსრულებაზე მეტად იგი მათ დაფარვას ცდილობდა და ამას აკეთებდა არა ადამიანთა უგულებელყოფის გამო, არამედ იმიტომ, რომ საღმრთო მადლი აღძრავდა მას არ ეძია ადამიანური დიდება. ის გონებაში ყოველთვის უფლის სიტყვებს იმარხავდა: „ნუ სცნობნ მარცხენაჲ შენი, რასა იქმოდის მარჯუენაჲ შენი“ (მათ. 6,3), ამიტომაც ყველა თავის ღვაწლს დაფარულად ასრულებდა.

 

ღირსი დედა სვინკლიტიკია სიყმაწვილიდან ზრდასრულ ასაკამდე საუბარს არა მარტო მამაკაცებთან, დედაკაცებთანაც გაურბოდა, რათა მათ არ განედიდებინათ იგი უაღრესი მოღვაწეობისათვის და დებთან ურთიერთობა და ხორციელი მოთხოვნილებები ღვთისმოსაობისა და სიმყუდროვის შემაფერხებელი არ ყოფილიყო. ამგვარად, ის ამჩნევდა ეშმაკისეულ კვეთებებს და თავს არ აძლევდა ხორციელი სურვილებისადმი მიდრეკის უფლებას. როგორც მებაღე აჭრის ხეს იმ ყლორტებს, რომლებიც უხვ მსხმოიარობას უშლის ხელს, ღირსი დედაც ასევე იკვეთდა გონებიდან ვნების საწყისებს მარხვისა და ლოცვის მეშვეობით. თუ რომელიმე ვნება ფესვს იდგამდა და იზრდებოდა, ნეტარი მას ძირფესვიანად თხრიდა საკუთარი თავის უმოწყალო გვემითა და გარჯით. ასეთნაირად იმორჩილებდა იგი სხეულს და საკუთარ თავს ტანჯავდა არა მარტო შიმშილით, არამედ წყურვილითაც.

 

ღირს დედა სვინკლიტიკიას როდესაც რომელიმე ვნება შემოუტევდა, უპირველესად ლოცვით შესთხოვდა ქრისტე მაცხოვარს შეწევნას, რადგან მხეცისსახოვან ეშმაკთან ბრძოლაში მხოლოდ თავის ღვაწლს ვერ ეყრდნობოდა. უფალი ვედრებისთანავე უგზავნიდა მას შეწევნას და მტერიც გაურბოდა. მაგრამ ხშირად მტერი მაინც ებრძოდა მას ხანგრძლივი დროის განმავლობაში და ამას უფალი უშვებდა, რათა მისი სულიერი გამოცდილება გამრავლებულიყო. წმიდანს ახსოვდა, რომ ხანგრძლივი ბრძოლა უფრო მეტ სულიერ ნიჭს მისცემდა და უფრო მეტი მხნეობით ებმებოდა ეშმაკთან ბრძოლაში. ღირსი დედა არა მხოლოდ მარხვით იუძლურებდა სხეულს, არამედ გემრიელ კერძებზე ფიქრსაც კი ეკრძალებოდა. იგი ქატოსგან გამომცხვარი პურით იკვებებოდა, ხშირად წყალს საერთოდ არ იღებდა, ძილით კი მიწაზე იძინებდა. ამდენად, როცა ბრძოლა მწვავდებოდა, ის ამ იარაღებს იყენებდა: როგორც ჯავშნით, ლოცვებით იმოსებოდა და ასევე, როგორც ჩაფხუტით – სასოებასთან და სიყვარულთან შეერთებული რწმენით, ლოცვებითა და საკუთარი მონდომებით მოწყალების გაცემასაც ცდილობდა.

 

როცა მტერი ამ იარაღებით მარცხდებოდა და ბრძოლა წყდებოდა, ღირსი დედა თავს უფლებას აძლევდა უაღრესი ღვაწლისაგან დაესვენა. ასე იქცეოდა, რათა მისი სხეული საბოლოოდ არ დაუძლურებულიყო, რაც დამარცხების ტოლფასი იქნებოდა. მხედრის აბჯარი როცა დამსხვრეულია, როგორღა ექნება მას ბრძოლაში გამარჯვების იმედი? ამდენად, უგუნურად იქცევიან ისინი, ვინც განუსჯელად იღებენ თავზე უზომო მარხვას, და რაც უფრო მეტ შვებას გრძნობენ ბრძოლისას, მით მეტად იზრდება მათში ამპარტავნება. ნეტარი სვინკლიტიკია ასე არ მოქმედებდა, იგი ყველაფერს განსჯიდა: მტერს ლოცვითა და ღვაწლით ებრძოდა და როცა ბრძოლა წყდებოდა, ისევ სხეულზე ზრუნავდა. ასე იქცევიან მეზღვაურები: საშინელ ქარიშხალში საჭმელზე არ ფიქრობენ და მთელ თავიანთ ცოდნას მხოლოდ იქითკენ მიმართავენ, რომ გადარჩნენ და არ დაიღუპონ; მაგრამ როცა ქარიშხალი გადაივლის, ისვენებენ და საკუთარ თავზე ზრუნავენ, თუმცა მაშინაც არ არიან სრულიად დაუდევარნი და სიზარმაცესა და ნებივრობას არ იწყებენ, არამედ გემს ამზადებენ, რომ შემდეგი შტორმის შემთხვევაშიაც მზად იყვნენ, რადგან, თუ ქარიშხალმა გადაიარა, ზღვას ამით არ დაუკლია და თუმცა ტალღები დაცხრა, ქარი, რომელიც მათ აბობოქრებს, ყოველთვის ქრის.

 

სულიერ სამყაროშიც ამის მსგავსად ხდება – თუმცა მოსაგრის მიერ გულისთქმათა ბოროტი სული განდევნილია, მაგრამ გულისთქმათა აღმგზნები ეშმაკი ყოველთვის გვერდითაა. ამიტომ აუცილებელია ზღვის ცვალებადობისა და ეშმაკის მზაკვრობის შიშით მუდამ ვლოცულობდეთ. ღირსი დედაც კარგად იცნობდა ამ ცხოვრების ქარიშხალს, ბოროტ სულთა თავდასხმებს მოელოდა და დიდი სიფრთხილით მართავდა თავისი სულის ხომალდს კეთილმსახურების საჭით, ამიტომაც დაუზიანებელი მიაყენა იგი ცხონების ნავთსაყუდელს. ცხოვრების ბობოქარი გზა განვლო ღვთის რწმენაზე, როგორც ყველაზე საიმედო ღუზას მოჭიდებულმა.

 

ღირსი დედის ცხოვრება ჭეშმარიტად მოციქულებრივი იყო, რწმენასა და უპოვარებაზე დაფუძნებული და სიყვარულითა და სიმდაბლით გაბრწყინებული. მან საქმით აღასრულა მეფსალმუნის სიტყვები – დათრგუნა ასპიდი და ვასილისკო და მტრის მთელი ძალაუფლება. ნეტარმა უეჭველად გაიგონა უფლის მიერ აღთქმული: „კეთილ, მონაო სახიერო და სარწმუნოო! მცირედსა ზედა სარწმუნო იქმენ, მრავალსა ზედა დაგადგინო შენ; შევედ სიხარულსა უფლისა შენისასა“ (მათ. 25,21). მართალია, ეს სიტყვები ზეციურ ნეტარებებს განეკუთვნება, მაგრამ მათი გაგება ამ აზრითაც შეიძლება: „რამდენადაც შენ, სვინკლიტიკია, ხორცთან და წუთისოფელთან ამ ნივთიერ ბრძოლაში გამარჯვებული გამოხვედი, ჩემი შემწეობითა და მფარველობით ეშმაკებთან უხილავ ბრძოლაშიაც გაიმარჯვებ, რათა წყვდიადის მთავრობამ და ძალებმა შენი რწმენის სიდიადე შეიტყონ, რამეთუ დემონთა ძალების დამარცხებით შენ ანგელოზთა ნეტარ ძალებს უახლოვდები".

 

ასე მარტოობაში ცხოვრობდა და მოღვაწეობდა წმიდანი. გადიოდა დრო, მისი სათნოებანი იფურჩქნებოდა; უფლის სიტყვისაებრ ბევრს გადასწვდა მისი ღვაწლის კეთილსურნელება: „რამეთუ არა არს დაფარული, რომელი არა გამოცხადნეს“ (ლუკ. 8,17). რადგან ღმერთი, ჩვეულებრივ, მხოლოდ მისთვის ცნობილი გზებით განადიდებს მის მოყვარულთ – მსმენელთა გამოსასწორებლად. ღვთის ჩაგონებით მონაზვნებმა სულის სარგებელისათვის სვინკლიტიკიასთან იწყეს მისვლა. შემდეგ კი, როცა სარგებელი ცხადად შეიგრძნეს, კიდევ უფრო მოუხშირეს მასთან სიარულს. ერთხელ მას ჰკითხეს, როგორ უნდა ვცხონდეთო. სვინკლიტიკიამ მძიმედ ამოიოხრა, ბევრი ცრემლი დაღვარა, მაგრამ არაფერი უპასუხა. მონაზვნები მისი გარეგნობითაც კი გაოგნებულნი, არ ეშვებოდნენ და აიძულებდნენ ღვთის სიდიადეზე მოეთხრო. მაშინ ნეტარმა წმიდა წერილიდან მათ ასეთი სიტყვები უთხრა: „ნუ ჰმძლავრობ დავრდომილსა, რამეთუ გლახაკ არს“ (იგავ. 22,22), მაგრამ დებმა კიდევ უფრო მეტი მონდომებით დაუწყეს თხოვნა, ეუბნებოდნენ: უფალი ამბობს: „უსასყიდლოდ მიგიღებიეს, უსასყიდლოდ მისცემდითო“ (მათ. 10,8). არ გეშინია, რომ იმ მონასთან ერთად გასამართლდე, რომელმაც ტალანტი დამალა?

 

ღირსმა დედამ მიუგო: „რატომ გგონიათ, დებო, რომ მე, ცოდვილს, შემიძლია გავაკეთო ან ვთქვა რაიმე ღირსეული? ჩვენ ყველას გვყავს საერთო მოძღვარი, ჩვენი უფალი, და ყველა ვისმენთ წმიდა წერილს".

 

დებმა უპასუხეს: „ჩვენც ვიცით, რომ უფალი ჩვენი მოძღვარია და ვისმენთ წმიდა წერილს, მაგრამ შენ მღვიძარებითა და საღვთო წერილში დაუღალავი მეცადინეობით სათნოებაში სრულყოფას მიაღწიე. საჭიროა, რომ დებმა, რომლებმაც სიკეთეში წარმატებები მოიპოვეს, რჩევა მისცენ ჩამორჩენილთ. უფალი ხომ ამას მოგვიწოდებს". ნეტარი მათდამი თანაგრძნობით იყო განმსჭვალული და იცოდა, რომ რასაც მათ ეტყოდა, ამპარტავნებაში არ ჩააგდებდა, დებს კი სარგებელს მოუტანდა. ამიტომ დაიწყო მათთან საუბარი:

 

"ჩემო შვილებო, ყველამ ვიცით, როგორ უნდა მოვიპოვოთ ხსნა, მაგრამ ვერ ვპოვებთ მხოლოდ ჩვენი დაუდევრობით. უწინარეს ყოვლისა, უნდა დავიცვათ უფლის მცნება: „შეიყუარო უფალი ღმერთი შენი ყოვლითა სულითა შენითა და მოყუასი შენი, ვითარცა თავი თვისი“ (მათ. 22; 37,39). ამ ორ მცნებაშია დაცული მთელი სჯული და მათშია დავანებული მადლის სისავსე. სულ რამდენიმე სიტყვაა, მაგრამ მათი ძალა უდიდესია და განუზომელი, რადგან სულისათვის სასარგებლო ყველა სიკეთე მათზეა დამყარებული. ამაში წმიდა პავლე მოციქული გვარწმუნებს, როცა ამბობს, რომ „აღმასრულებელი შჯულისაჲ სიყუარული არს“ (რომ. 13,10). ამიტომაც სულიწმიდის მადლით ადამიანმა რა ბრძნული სიტყვებიც არ უნდა წარმოთქვას, ყველა ისინი სიყვარულით იწყება და სიყვარულითვე მთავრდება. მაგრამ მე ისიც უნდა დავუმატო, რაც სიყვარულიდან მომდინარეობს – ყოველი ჩვენგანი უმეტესისკენ უნდა მიისწრაფოდეს".

 

დები გაკვირვებულნი დარჩნენ და ჰკითხეს, თუ რას ნიშნავდა ეს სიტყვები, რაზეც წმიდანმა უპასუხა:

 

"არ იცით განა უფლის მიერ თქმული იგავი მთესველის შესახებ, როგორ გამოიღო ერთმა თესლმა ნაყოფად ასი, მეორემ – სამოცი, ხოლო მესამემ – ოცდაათი (იხ. მათ. 13,3-9)? ასი – ეს ჩვენი მონაზვნური წოდებაა, სამოცი – კრძალულებაში მცხოვრებნი და უქორწინებელნი არიან, ხოლო ოცდაათი – ქორწინების უმწიკვლოდ დამცველნი. კარგია ოცდაათიდან სამოცამდე ასვლა და სამოციდან ასამდე, რადგან სასარგებლოა უმცირესიდან უდიდესისკენ აღმასვლა. მაგრამ მეტიდან ნაკლებისკენ ჩამოსვლა სახიფათოა, რადგან ვინც ერთხელ მიიდრიკება უარესისკენ, მცირედზე აღარ გაჩერდება და წარსაწყმედელის უფსკრულში ჩაეშვება. ვინც ქალწულობის აღთქმა დადო, მაგრამ აღთქმის აღსრულებაში დაუდევრობას იჩენს, ის საკუთარ თავს თვითონვე ეუბნება (უფრო ზუსტად რომ ვთქვათ, თვითონვე კი არა, ეშმაკთან ერთად): „თუკი შევუღლდებით და ქორწინებას შეუბილწავად დავიცავთ, მაშინ ღირსი გავხდებით ოცდაათჯეროვანთა რიგში ჩარიცხვისა, რადგან ძველი აღთქმაც ხომ არ უარყოფს შვილიერებას, პირიქით, იწონებს". ვინც ასე ფიქრობს, უნდა იცოდეს, რომ ეს აზრი ეშმაკისგან მოდის, რადგან უმაღლესიდან უმდაბლესისკენ მიქცეული ეშმაკის მიერ არის შეპყრობილი. მეომარი, რომელიც პირველ რიგებში თავის ადგილს თმობს და ბოლო რიგებში გადადის, ისჯება; ასევე დაისჯება ის, ვინც ქალწულობის უმაღლესი საფეხურიდან უდაბლესში ჩამოდის. ამიტომ ჩვენ ყოველთვის უპირატესისკენ უნდა ვისწრაფოდეთ. ამასვე გვასწავლის მოციქულიც: „უკუანასა მას დავივიწყებ და წინასა მას მივსწუდები“ (ფილ. 3,13). ამიტომ ჩვენ, ვინც ასიანთა წოდებას მივეკუთვნებით, ყოველთვის უნდა გვახსოვდეს ჩვენი მოწოდება, ვილტვოდეთ უმაღლესისაკენ, სრულყოფისაკენ და არასოდეს დავუდოთ მისაღწევს ზღვარი. ამის შესახებ უფალი ასე გვარიგებს: „ოდეს ჰყოთ ბრძანებული თქუენდა, თქუთ, ვითარმედ: მონანი ვართ უხმარნი; რომელი თანა-გუედვა ყოფად, ვყავთ“ (ლუკ. 17,10). ასე რომ, ჩვენ, ვინც ქალწულობა ავირჩიეთ, განსაკუთრებული სიფრთხილის დაცვა გვმართებს. აი, დედაკაცები, რომლებიც ერში ცხოვრობენ, გარეგნულად ცდილობენ თავშეკავებულნი იყვნენ. მაგრამ წინდახედულებასთან ერთად მათში უგუნურება და უმეცრებაც მკვიდრობს, რომელთა გამოც ისინი გონებით მრუშობენ და ვერც კი ამჩნევენ: ისინი ურცხვად იყურებიან და იცინიან, უსმენენ უხამს საუბრებს. ჩვენ, მონაზვნებმა კი, ყველაფერი უმართებულო უნდა უარვყოთ, თვით გონებითაც კი და შეუჩერებლად წარვემატოთ სათნოებებში; თვალი დავიცვათ ზედმეტი სანახაობებისაგან, წმიდა წერილიც ხომ ამას გვასწავლის: „თუალნი შენნი მართლ ჰხედვიდენ“ (იგავ. 4,25). ენა უნდა შევაკავოთ სამარცხვინო საუბრებისაგან, რადგან არ შეეფერება ჩვენს ენას, რომელიც ქებასა და დიდებას აღუვლენს უფალს, უხამსი სიტყვები წარმოთქვას. ასევე გვმართებს, არ ვუსმინოთ სხვების ბილწსიტყვაობას.

 

მაგრამ ყოველივე ამის შესრულება შეუძლებელი იქნება, თუ სენაკიდან ხშირად გამოვალთ, რადგან დემონები და ვნებები ჩვენში გრძნობების საშუალებით შემოდიან, იმის მიუხედავად, გვინდა ჩვენ ეს თუ არა. აბა, როგორ შეიძლება სახლი, რომლის ფანჯრებიც ღიაა, არ აივსოს გარედან შემოსული კვამლით და არ დანაგვიანდეს? ამიტომ არ უნდა ვიაროთ ქალაქებში და თავყრილობებზე. თუკი ჩვენ უწესოდ მივიჩნევთ ძმებისა და მშობლების გაშიშვლებული სხეულების ცქერას, მაშინ სულისათვის რამდენად უფრო მავნებელია ქუჩებში და ხალხის თავშეყრის ადგილებში ურცხვად ჩაცმული ადამიანების მზერა და უხამსი საუბრების მოსმენა? ყოველივე ამისგან ბილწი წარმოსახვები შემოდიან ადამიანის სულში.

 

მაგრამ სენაკშიც არ უნდა ვიყოთ დაუდევარნი, ყოველთვის უნდა ვფხიზლობდეთ, როგორც ამას უფალი გვეუბნება: „იღვიძებდით“ (მათ. 24,42), რადგან რაც უფრო მივისწრაფვით მღვიძარებისა და უმანკოებისაკენ, მით მეტად გვებრძვის ბიწიერი აზრები; ხომ ამბობს ეკლესიასტე: „რომელმან შესძინოს ცნობად, შესძინოს მას სალმობაჲ“ (ეკლ. 1,18). რამდენადაც წარმატებულია მეომარი, მით უფრო ძლიერ მეტოქეს მიუჩენენ მას.

 

გაიაზრეთ, რამდენად შორს ხართ ჭეშმარიტი უმანკოებისაგან და აღარ იქნებით ბრძოლაში დაუდევარნი. თუ ხორციელი სიძვა გადალახეთ და მას საქმით აღარ ჩადიხართ, მაშინ სატანა ცდილობს სიბილწე გრძნობებით მაინც ჩაგადენინოთ. თუკი სენაკში ჩაიკეტებით, უჯერო საგნების მოსმენასა და შეხედვას განეშორებით და დაამარცხებთ სიძვას, რომელიც გრძნობათა ტკბობით სრულდება, მაშინ სატანა შეეცდება წარმოსახვათა საშუალებით დაგიყოლიოთ მრუშობაზე. ის თქვენში აღძრავს ბილწ ხატებებს, როგორც სიფხიზლისას, ასევე ძილში. ამიტომ ასეთი წარმოსახვები არ უნდა შევიწყნაროთ; ხომ ამბობს ეკლესიასტე: „უკუეთუ სული ხელმწიფებისაჲ – ანუ სატანის – მოვიდეს შენ ზედა, ადგილ ნუ ჰსცემ“ (ეკლ. 10,4). არ მიიღოთ ეს ეშმაკისეული შემოთავაზება, რადგან ასეთ ფანტაზიებთან აზრობრივი შეერთება ქალწულთათვის იგივეა, რაც ერისკაცთათვის მრუშობა, რადგან „ძლიერნი იგი ძლიერად განიკითხნენ“ (სიბრძ. 6,6), ამბობს წმიდა წერილი.

 

არ უნდა დავივიწყოთ, რომ ბრძოლა სიძვის დემონთან ძნელი და საშინელია, რადგან ეს არის უდიდესი ბოროტება, რომელსაც მტერი ჩვენი სულის დასაღუპად იყენებს. იობმა ეს დაფარულად გამოხატა, როცა სატანაზე თქვა: „აჰა ეგერა ძალი მისი წელთა მისთა და ძლიერებაჲ მისი უპესა მუცლისასა“ (იობ. 40,11).

 

ეშმაკი მრავალი სხვადასხვა ხერხით ცდილობს ღვთისმოყვარეთა მრუშობაში ჩათრევას. იგი ხშირად ბოროტად გარდასახავს ქრისტესმიერ და-ძმურ სიყვარულს: ის ქალწულები, რომლებმაც შეუღლებაზე უარი თქვეს და სოფელს ყოველნაირად განეშორნენ, მამაკაცებისადმი და-ძმური სიყვარულით მზაკვარს სიძვაში შეჰყავს. ასევე ბერმონაზვნებსაც, რომლებმაც აშკარა ცდუნების ყველა უმსგავსო და უკეთურ ბადეს დააღწიეს თავი, იგი დედაკაცებთან კეთილმსახური საუბრებით აცდუნებს და სიძვაში აგდებს. ასეთია ეშმაკის მზაკვრობა – სხვისი სამოსელით იმოსება, იყენებს საღმრთო და სულიერ ცნებებს, კეთილმსახურების იარაღებს, რათა მათი მეშვეობით ფარულად თესოს ბოროტი მარცვალი. გარეგნულად ეს მარცვალი ხორბლისას წააგავს, მაგრამ თავისი არსით – ხაფანგია. ვფიქრობ, რომ ზუსტად მასზე თქვა უფალმა: დემონები „მოვიდოდიან თქვენდა სამოსლითა ცხოვართაჲთა, ხოლო შინაგან იყვნენ მგელ მტაცებელ“ (მათ. 7,15).

 

როგორ მოვიქცეთ, ეშმაკის ამ მახეებს რომ გადავურჩეთ? უნდა გავხდეთ „მეცნიერ, ვითარცა გუელნი და უმანკო, ვითარცა ტრედნი“ (მათ. 10,16), ანუ კეთილგონიერება დავუპირისპიროთ იმ ხაფანგებს, რომლებსაც ეშმაკი გვიმზადებს. ქრისტემ მოგვიწოდა, რომ ვიყოთ ბრძენნი, ვითარცა გველნი, რათა შევძლოთ ეშმაკის მზაკვრობების გამორჩევა. მტრედის უმანკოება ჩვენი საქმეების სიწმიდეზე მიუთითებს, რადგან ყოველი კეთილი საქმე ბოროტებას მოკვეთს და მას არ შეერევა. მაგრამ როგორ განვეშოროთ იმას, რაც არ ვიცით? ამისათვის ეშმაკისეულ ბოროტებათა მიმართ უაღრესად ყურადღებიანი უნდა ვიყოთ და დავიცვათ თავი მისი მზაკვრული მანქანებისაგან; ხომ გვეუბნება პეტრე მოციქული: „ეშმაკი, ვითარცა ლომი მყვირალი მიმოვალს და ეძიებს, ვინმცა შთანთქა“ (1 პეტ. 5, 8). ამიტომ ნებისმიერ დროს გვმართებს სიფხიზლე და ყურადღება, რადგან იგი გვითვალთვალებს და გვებრძვის როგორც გარეგანი საგნებით, ასევე, და უფრო მეტად, შინაგანი აზრებით და უხილავად გვესხმის თავს დღითა და ღამით.

 

რა არის ამ ბრძოლაში ჩვენთვის აუცილებელი? ცხადია, ჩვენ გვესაჭიროება ნამდვილი ღვაწლი და წმიდა ლოცვა. ეს ორი საშუალება არის საერთო და ყოვლისმომცველი წამალი, რომელიც ყველა დამღუპველი აზრის წინააღმდეგ უნდა გამოვიყენოთ. მაგრამ ხორციელ ვნებებთან ბრძოლაში სხვა, განსაკუთრებული იარაღებითაც უნდა ვისარგებლოთ. როცა რაიმე ურცხვი ზრახვა გვეწვევა, უნდა მივაგებოთ მას ძლიერი, სასტიკი აზრი. ასე მაგალითად, როცა მტერი ჩვენს წარმოსახვაში მიმზიდველ, ლამაზ სახეს ხატავს, იგი განსაზღვრული წესით უნდა დავამარცხოთ: ამ წარმოსახულ სახეს აზრობრივად ამოვთხაროთ თვალები, ჩამოვახიოთ კანი, მოვაჭრათ ტუჩები. მაშინ ლამაზი სახიდან დარჩება მხოლოდ შიშველი თავის ქალა, მახინჯი და ამაზრზენი. გამოვიკვლიოთ, თუ რამ გამოიწვია ჩვენში გულისთქმა და შევძლებთ თავი დავაღწიოთ ეშმაკის დაცინვას, როცა გავაცნობიერებთ, რომ გულისთქმა სისხლისა და ბალღამის მყრალი ნარევისაკენ აღგვეძრა. მსგავსი აზრებით უნდა განვდევნოთ ჩვენი გონებიდან ცოდვის სამარცხვინო სახე. უფრო მეტიც, იმის სხეული ვისგანაც ვცთუნებით, უნდა წარმოვიდგინოთ სიდამპლითა და სიმყრალით სავსე. მოკლედ, უნდა აღვიქვათ იგი როგორც ცხედარი და ჩვენი გულიდან ამგვარად განიდევნება ვნებიანი სურვილები. მაგრამ ყველაზე უმძლავრესი იარაღი, რომელიც შეგვიძლია გამოვიყენოთ ხორციელ ბრძოლებში, ეს არის კუჭის შევიწროება, ზედმეტი ჭამისაგან თავშეკავება, რადგან ნაყროვანებაზე გამარჯვებით ჩვენ იმ ვნებებსაც ვიმორჩილებთ, რომლებიც მისი ზემოქმედებით აღიძვრის.

 

 ასეთი ბრძნული და სულისათვის სასარგებლო დარიგებებით მოძღვრავდა დებს ნეტარი სვინკლიტიკია და ისინიც ხარობდნენ მისი საღვთო და სულიერი სიტყვებით. შემდეგ ერთმა დამ ჰკითხა: არის თუ არა უპოვარება სრულყოფილი სათნოება? ღირსმა დედამ უპასუხა:

 

„ეს ნამდვილად სიკეთეა მათთვის, ვინც მხნე და ძლიერია, რადგან უპოვარნი ხორციელად იტანჯებიან, მაგრამ აღიქვამენ სულიერ ნუგეშისცემას. როგორც ახალი, გამძლე კაბა სუფთავდება და თეთრდება რეცხვისას, ასევე მხნედ შემართული სული უფრო მტკიცდება და შეურყეველი ხდება, როცა ნებაყოფლობითი სიღატაკით იმუსრება; მერყევი და სუსტი ნებისყოფის სული კი კიდევ უფრო სუსტდება და გაუბედავი ხდება, რადგან როცა მას სიღარიბის დათმენა უწევს უარესდება იმ „გარეცხვისაგან", რომელსაც უპოვარება აწარმოებს, ძველი კაბის მსგავსად, რომელიც რეცხვას ვერ უძლებს და იფლითება. მათეთრებელი, როგორც მთელი, ასევე გაცვეთილი კაბისთვის ერთი და იგივეა, მაგრამ საბოლოო შედეგია სხვადასხვა, რადგან მთელი იწმინდება და ახლდება, ხოლო გაცვეთილი ნაკუწებად იშლება. ამრიგად, შეიძლება ითქვას, რომ უპოვარება – ეს ძვირფასი განძია მხნე სულისათვის: იგი აღვირია მისთვის და ცოდვებისაგან აკავებს. მაგრამ ვისაც ამით სარგებლობა უნდა, ჯერ თავი უნდა გამოსცადოს მარხვით, მიწაზე წოლითა და სხეულისათვის სხვა ტანჯვის მიყენებით და მხოლოდ ამის შემდეგ შეუდგეს უპოვარებას. ვინც ამას არ აკეთებს და უცებ იწყებს ფულის დარიგებას ისე, რომ საკუთარი თავი არ გამოუცდია, როგორც წესი, შემდეგ ნანობს, ფული რომ დაარიგა; ფული ხომ უდარდელი ცხოვრების საწინდარია.

 

ამიტომ თავიდანვე განეშორე გემოთმოყვარეობას, ნუგბარ კერძებსა და ხორცის საამებელ სხვა სანუგეშოს და ამის მეშვეობით იოლად დაძლევ სიხარბესა და სიძუნწეს. მათ შორის ისეთივე კავშირია, როგორც სამუშაო იარაღსა და ხელოსნებს შორის. იარაღის გარეშე ხომ შეუძლებელია ხელოსნობა. ასევე პირველის უარყოფა მეორესაც ადვილად უგულებელყოფს. ამიტომ უფალსაც მდიდარ ჭაბუკთან საუბრისას მაშინვე არ შეუთავაზებია მისთვის ქონების დათმობა, არამედ ჯერ ჰკითხა, ასრულებს თუ არა ძველი აღთქმის მცნებებს, მსგავსად იმისა, როგორც მასწავლებელი ეკითხება მოწაფეს, შეისწავლა თუ არა ანბანი, იცის თუ არა დამარცვლით კითხვა, სიტყვებისა და სახელების გამოთქმა და მხოლოდ ამის შემდეგ მოსთხოვს წაკითხვას. როცა მდიდარმა ჭაბუკმა უპასუხა, რომ იგი ასრულებს სჯულის მცნებებს, უფალმა უთხრა: „წარვედ და განყიდე მონაგები შენი და მიეც გლახაკთა... და მოვედ და შემომიდეგ მე"(მათ. 19,21). ვფიქრობ, თუ ჭაბუკი იტყოდა, რომ იგი არ ასრულებდა იმას, რის შესახებაც ქრისტე ეკითხებოდა, მაშინ უფალი არ შესთავაზებდა მას უპოვარებას. როგორ შეიძლება უცებ კარგად წაიკითხოს იმან, ვისაც კითხვა დამარცვლითაც არ შეუძლია?

 

ამიტომ უპოვარება კარგია იმათთვის, ვინც უკვე იღვაწა სიძნელეების გადალახვაში და სიკეთის კეთების ჩვევა მოიპოვა, რადგან ისინი ზედმეტ ნივთებს განეშორნენ და მთელი სასოებით ღმერთს მიენდნენ ფსალმუნის გალობით: „თუალნი ყოველთანი შენდამი ესვენ, და შენ მოსცი საზრდელი მათი ჟამსა“ (ფსალმ. 144,15). ის, ვინც უპოვარია, დიდ სარგებელს პოულობს შემდეგიდანაც: რადგან მისი გონება მიწიერ ნივთებს არ არის მიჯაჭვული, ის მხოლოდ ზეციურით არის დაკავებული, ამისთვის ზრუნავს და აშკარად ასრულებს დავითის სიტყვებს: „ვითარცა პირუტყვი შევირაცხე შენ წინაშე. და მე მარადის შენ თანა ვარ“ (ფსალმ. 72; 22-23). როგორც შინაური ცხოველი სრულიად კმაყოფილდება მიწოდებული საკვებით და სხვას არ ეძებს, ასევე უპოვარნი მხოლოდ არსობის პურისათვის შრომობენ და უგულებელყოფენ ფულს, რადგან მას არ საჭიროებენ; უპოვარნი მტკიცედ სასოებენ უფლის სიტყვებს, არ იზრუნონ ხვალინდელი დღისათვის, როგორც ზეციური ფრინველნი, რომლებიც „არა სთესვენ, არცა მკიან, არცა შეიკრებენ საუნჯეთა, და მამაჲ თქუენი ზეცათაჲ ზრდის მათ“ (მათ. 6,26). მათ სჯერათ ამ სიტყვების, რადგან ისინი თვით უფალმა თქვა და თამამად გამოთქვამენ: „მრწმენა მე, რომლისათვისცა ვიტყოდე“ (ფსალმ. 115,1).

 

უპოვარნი ეშმაკებს სწრაფად ამარცხებენ, რადგან იგი მათ ძლიერად ვეღარ ვნებს. ადამიანთა განსაცდელებისა და უბედურების უმრავლესობა გამოწვეულია უკმარისობისაგან და მატერიალურის ძიებისაგან. მაგრამ რა უბედურება უნდა მოეწიოს იმას, ვისაც არაფერი აქვს? რა თქმა უნდა, არავითარი. რა შეუძლია მტერს? დაუწვას მინდვრები? მას არც ერთი არა აქვს. დაუღუპოს საქონელი? დაუზიანოს სხვა რამ ნივთი? მაგრამ მან ეს ყველაფერი მიატოვა. ამიტომ უპოვარება წარმოადგენს ეშმაკისათვის უდიდეს წინააღმდეგობას და ადამიანის სულისათვის უძვირფასეს განძს.

 

რამდენადაც უპოვარება არის უდიდესი და განსაცვიფრებელი სათნოება, ასევე, პირიქით, ვერცხლისმოყვარეობა არის უდიდესი ბოროტება და ცოდვა და ფესვი ყველა ბოროტებისა, როგორც ამას წმიდა პავლე მოციქული ამბობს (იხ. 1 ტიმ. 6,10). ვერცხლისმოყვარეობა შობს ქურდობას, მიტაცებას, სიძუნწეს, შურს, მკვლელობას, ძმათა სიძულვილს, ომს, კერპთაყვანისმცემლობასა და ყველაფერს აქედან გამომდინარეს: პირმოთნეობას, სიზარმაცესა და დაცინვას. ანგარებისმოყვარულნი არა მხოლოდ ღვთისაგან ისჯებიან, არამედ თვითონაც ისჯიან თავს, რადგან მათი ფულის წყურვილი დაუოკებელია და მოუსვენრობა და საზრუნავი დაუმთავრებელი. მათი სენი განუკურნებელია: უქონელს ცოტა უნდა, მაგრამ ამ ცოტას მიიღებს თუ არა, უკვე მეტი სურვილი უჩნდება და ასი დრაჰკანი რომ ჰქონდეს, ათასი მოუნდება; მოიპოვებს ათასს და უკვე ურიცხვი დრაჰკანი უნდა. ასე რომ, ვერცხლისმოყვარენი თავიანთი მისწრაფებების დასასრულს ვერ ხედავენ, იტანჯებიან იმდენის მიღების შეუძლებლობით, რამდენიც მათ უნდათ და ყოველთვის თავიანთ მოჩვენებით სიღარიბეზე ტირიან. ვერცხლისმოყვარეობას ყოველთვის ეხმარება შური. შური კი, თავის მხრივ, უპირველესად შურიანებს ღუპავს.

 

ჩვენ, მონაზვნებს, დიდ სარგებელს მოგვიტანდა, თუკი უძვირფასესი მარგალიტის, ზეციური სამეფოს მოპოვების სურვილით შევძლებდით გადაგვეტანა ისეთივე მძიმე სამუშაოები, როგორსაც უძლებენ მიწიერი სიმდიდრის მაძიებელნი: მათ ეღუპებათ გემები, ხვდებიან ყაჩაღებს, უძლებენ ქარიშხალსა და ქარბუქს და, როდესაც რაიმეს მოიხვეჭენ, თავს ღარიბს უწოდებენ, რომ სხვებს მათი არ შეშურდეთ. მაგრამ ჩვენ, მონაზვნები, ვერც ერთ ასეთ ხიფათს ვერ ვითმენთ ჭეშმარიტებისა და ზეციური საგანძურის მოსახვეჭად. როცა რაიმე უმნიშვნელო სათნოებას მოვიპოვებთ, მაშინვე განვიდიდებთ თავს და ხალხის წინაშე სათნო ადამიანად მოგვაქვს თავი.

 

ხშირად თავს ვიწონებთ არა მხოლოდ იმ სათნოებით, რაც გვაქვს, არამედ იმითაც, რაც არ გაგვაჩნია და მტერიც უმალვე გვპარავს იმ მცირედსაც, რაც გვქონდა. ერში მცხოვრები ანგარებისმოყვარულნი, როცა ბევრს იღებენ, კიდევ მეტი უნდათ და იმას არად დაგიდევენ, რაც აქვთ. თავიანთ მისწრაფებებს ჯერ კიდევ მოუხვეჭელი სიმდიდრისკენ მიმართავენ და ყოველნაირად ცდილობენ, ვერავინ გაიგოს, თუ რამდენი აქვთ. ჩვენ, მონაზვნები, კი პირიქით ვაკეთებთ: არაფერი კარგი არა გვაქვს და ვზარმაცობთ რაიმეს მოსაპოვებლად და სათნოებებით ღარიბნი ვართ, თუმც ვამბობთ, რომ მდიდრები ვართ. ამიტომ კარგი იქნებოდა, რომ ვინც კეთილ საქმეში წარემატება, არავის გაუმხილოს თავისი საქმეები. სხვანაირად იგი ბევრს დაკარგავს, რადგან ის, რაც აქვს, წაერთმევა (შდრ. მათ. 13,12).

 

ამრიგად, ჩვენ, რამდენადაც ეს შესაძლებელია, უნდა დავმალოთ ჩვენი სათნოებები. ვისაც სურს თავისი სათნოება უჩვენოს სხვას, უჩვენოს თავისი უარყოფითი მხარეები და ვნებები, რადგან, თუ თავის უარყოფით თვისებებს იმიტომ მალავს, რომ არავინ დასცინოს, მით უფრო უნდა დაფაროს თავისი სათნოებანი.

 

ხოლო ვინც ჭეშმარიტად სათნომყოფელია, პირუკუ აკეთებს: ისინი ხალხის წინაშე თავიანთ სულ მცირე ნაკლოვანებასაც კი წარმოაჩენენ და ხშირად იმ დანაშაულთან ერთადაც, რაც არ ჩაუდენიათ, რათა ხალხის ქებას გაექცნენ და ამავდროულად ამით, რამდენადაც შეუძლიათ, მალავენ თავიანთ სათნოებებს; როგორც მოპოვებულ განძს იპარავენ და ამით ის იკარგება, ასევე იკარგება სათნოება, როცა იგი სხვებისთვის ცნობილი ხდება და, როგორც ცვილი დნება ცეცხლისგან, ასევე სულიც დნება ქებისგან და კარგავს სიმაგრეს; როგორც ცვილს სითბო არბილებს, სიცივე კი ამაგრებს, ასევე სულს ასუსტებს შექება, ხოლო შეურაცხყოფა და განქიქება ამაგრებს და ამტკიცებს სათნოებაში. უფალი ბრძანებს: „გიხაროდენ და მხიარულ იყვენით, რაჟამს გყუედრიდნენ და გდევნიდენ და თქუან ყოველნი სიტყუაჲ ბოროტი თქუენდა მომართ სიცრუვით ჩემთვის“ (შდრ. მათ.5; 11,12), და დავითიც ღაღადებს: „ჭირსა ჩემსა განმივრცე მე“ (ფსალმ. 4,1) და: – „ყუედრებაჲ დაითმინა სულმან ჩემმან და გლახაკობაჲ“ (ფსალმ. 68,20), და წმიდა წერილში კიდევ ბევრი სხვა მსგავსი გამონათქვამი შეიძლება მოვიძიოთ.

 

მწუხარება სასარგებლოც არის და საზიანოც. სასარგებლო მწუხარება წარმოიშობა საკუთარი ცოდვებისა და მოყვასის უმეცრების გამო გამოწვეული წუხილისაგან; აგრეთვე – იმის შიშით, რომ არ დავკარგოთ ის კარგი განწყობა, რასაც მოსაგრეობით მივაღწიეთ; ასევე – საკუთარი უძლურების განცდისაგან, როცა აზრი სასურველი სათნოების მოსაპოვებლად მოგვიწოდებს. მაგრამ არის საზიანო მწუხარებაც, სატანისაგან თავსმოხვეული. ეს მწუხარება თავისთავად უმიზეზო და უაზროა და ზოგიერთები მას მჭმუნვარებას უწოდებენ. ამიტომ აუცილებელია მწუხარების დემონი მოვიშოროთ ლოცვითა და ფსალმუნთა გალობით.

 

ჩვენ, მონაზვნებს, ბევრი საზრუნავი და საწუხარი გვაქვს, მაგრამ არ უნდა ვიფიქროთ, თითქოს ამასოფელში მცხოვრებნი არ განიცდიდნენ მწუხარებას. ესაია წინასწარმეტყველი ამბობს: „ყოველი თავი ტკივილად და ყოველი გული მწუხარებად“ (ეს. 1,5). ამ სიტყვებით სულიწმიდა მონაზვნურ და საერო ცხოვრებაზე მიანიშნებს. თავის ტკივილი მონაზვნურ ცხოვრებას აღნიშნავს: როგორც თავი წარმოადგენს ადამიანის სხეულის მთავარ ნაწილს, ასევე სამონაზვნო ცხოვრების გზა აღმატებულია საეროზე. წმიდა წერილიც გვამცნობს ტკივილზე, რათა მიუთითოს, რომ ყოველი სათნოება შრომითა და საკუთარი თავის იძულებით მოიპოვება. გულის მწუხარება აღნიშნავს ერისკაცთა დაუმშვიდებელ და მწუხარე ცხოვრებას, რადგან ბოროტება და წყენა მათი ცხოვრების გზის თანმხლებია: თუ სხვისი სიმდიდრისა შურთ, ისინი უძლურდებიან, თუ ღატაკნი არიან, იტანჯებიან, თუ მდიდრები არიან, გონებას კარგავენ და მოხვეჭაზე ზრუნვით ვერ იძინებენ.

 

ამიტომ ნუ მოვიტყუებთ თავს, თითქოს ერისკაცნი უზრუნველად და უშრომელად ცხოვრობდნენ. მათი ჯაფა ხომ ჩვენთან შედარებით რამდენადმე მეტია. განსაკუთრებით კი დედაკაცები იტანჯებიან; შობენ ტკივილებითა და სიცოცხლისათვის სახიფათოდ, ზრდიან ბავშვებს დიდი სიძნელეებით და გადააქვთ სხვა უსასრულოდ ბევრი განსაცდელი. ბავშვები ხშირად დასნეულებულნი ან ინვალიდები იბადებიან ან კიდევ მძიმე ხასიათისა და თავიანთი მშობლებისათვის დიდი წუხილი მოაქვთ. ასე რომ, რახან ყველაფერი ეს ვიცით, არ დავუჯეროთ მტრის სიცრუეს და არ ვიფიქროთ, თითქოს ოჯახშექმნილი დედაკაცები მსუბუქი და უზრუნველი ცხოვრებით ცხოვრობდნენ – ისინი ან შობადობის ტკივილებს ითმენენ ან კიდევ, თუ უშვილონი არიან – შეურაცხყოფასა და დამცირებას.

 

მტრების ხრიკებზე გესაუბრებით, მაგრამ რასაც გამცნობთ, მხოლოდ მონაზვნებმა უნდა იცოდნენ. როგორც ერთი სახის საკვები ყველა ცხოველს არ გამოადგება, ასევე ეს სიტყვები არ არის ყველასთვის სასარგებლო, რადგან უფალი ბრძანებს: „არცა შთაასხიან ღვინოჲ ახალი თხიერთა ძუელთა“ (მათ. 9,17). ერთგვარად უნდა ვესაუბროთ იმათ, ვინც საღმრთო ცოდნას მიაღწია, სხვაგვარად იმათ, ვინც სათნოების მოსაპოვებლად იღვწის, სულ სხვაგვარად კი იმათ, ვინც ერშია. ცხოველთა შორისაც, ერთნი ჰაერში იმყოფებიან, სხვები – წყალში, ზოგიც კიდევ – მიწაზე. ასევე ადამიანებიც, ფრინველთა მსგავსად, ზოგიერთნი მზერას ზემოთ მიაპყრობენ, სხვები საშუალო ხარისხში იმყოფებიან და ბოლოს არიან ისეთებიც, რომლებიც ცოდვებში ისე არიან ჩაძირულნი, როგორც თევზი წყალში. ჩვენ კი, რომლებიც მონაზვნურ ცხოვრებას ვეწევით, ვალდებულნი ვართ არწივის ფრთები გამოვისხათ, სიმაღლეს მივაღწიოთ, ლომი და გველი დავრთგუნოთ (შდრ. ფსალმ. 90,13) და გავიმარჯვოთ იმათზე, ვინც ოდესღაც ჩვენზე იმარჯვებდა. ჩვენ ამას მივაღწევთ, თუ ქრისტე მაცხოვრისკენ მთელი გონებითა და აზრით მივესწრაფებით.

 

მაგრამ უნდა ვიცოდეთ, რომ რაც უფრო მაღლა მივიწევთ, მით უფრო ძლიერი მტერი ცდილობს ბადეში ჩვენს ჩათრევას. და ეს არც არის გასაკვირი: თუკი დემონები აღძრავენ შურიანებს, მპარავებს, მკვლელებს და ამგვარად არაფრისმომცემ მიწიერ სიმდიდრეთა გამო აღვივებენ ადამიანთა შორის შურს, მაშინ რა გასაკვირია, თუკი ჩვენი შურთ, რომლებიც ვესწრაფვით ზეციური საგანძურის მოპოვებას. ამიტომ ჩვენ აუცილებლად მთელი მონდომებით გვჭირდება დემონთა წინააღმდეგ შეიარაღება.

 

ისინი თავს გვესხმიან როგორც გარეგანი შთაბეჭდილებებით, ასევე აზრების საშუალებითაც. გემიც – ზოგი იძირება ტალღების გამო, რომლებიც გემბანის გარეთ ბობოქრობენ, ზოგი კიდევ – ბზარის გამო, რომელიც გემის შიგნით წარმოიშობა; ასევე ჩვენც, ზოგჯერ გარეგანით ვცოდავთ – ქმედებებით, ხოლო ზოგჯერ შინაგანით – აზრებით. ამიტომ გაფაციცებით უნდა ვადევნოთ თვალი ეშმაკს, რომელიც გარედან გვიტევს. აღმოვფხვრათ ჩვენში შინაგანი აზრების უწმინდურება და მუდმივად ყურადღებით ვიყოთ, რადგან აზრები ყოველთვის გვებრძვიან. ქარიშხლის დროს, როცა მეზღვაურები დახმარებას ითხოვენ, მათ სხვა გემებიდან ეხმარებიან და ხიფათს აშორებენ; მაგრამ ხშირად ხდება, რომ ისინი წყნარი ზღვის დროსაც იღუპებიან, როცა გემის შიგნითა ბზარებს უყურადღებოდ ტოვებენ და უდარდელობის გამო თავის დროზე ვერ ამჩნევენ. ამიტომ შინაგანი აზრებისადმი უფრო მეტი ყურადღების მიპყრობა გვმართებს, ვიდრე ამას ჩვენი მტერი აკეთებს, რომელსაც სურს სულის ტაძარი დაანგრიოს და ამ მიზნით ან საძირკველს არღვევს ან სახურავს და ჩამოდის ქვევით, ან კიდევ ფანჯრებიდან შემოძვრება და პატრონს შეკრავს, რის შემდეგაც თვითონ მბრძანებლობს სახლში. სულიერი ტაძრის საძირკველი – ეს კეთილი საქმეებია. სახურავი ეს არის რწმენა, ხოლო ფანჯრები – გრძნობები, და ყველაფერ ამაზე თავდასხმებით მტერი ჩვენს წინააღმდეგ იბრძვის. ამიტომაც, ვისაც გადარჩენა სურს, მრავალთვალება უნდა იყოს. მას უნდა ჰქონდეს თითქოსდა მრავალი თვალი, რადგან თანამედროვე ცხოვრებაში არ შეიძლება ჩვენთვის უზრუნველად დარჩენა. წმინდა წერილიც ამას გვამცნობს: „რომელი ჰგონებდეს დგომასა, ეკრძალენ, ნუუკუე დაეცეს“ (1 კორ. 10,12).

 

ჩვენ ცვალებად ზღვაში მივცურავთ: ზღვა არის ჩვენი სულიერი ცხოვრება და მის ზოგიერთ ნაწილში იმალება წყალქვეშა ქვები, სხვა ნაწილებში – ზღვის მხეცები, სხვადასხვა ადგილას კი ის წყნარი და მშვიდია. აშკარაა, რომ ჩვენი, მონაზვნების, ცურვის ადგილები წყნარი და მშვიდია, ხოლო ერისკაცებისა – საშიში; ჩვენ დავცურავთ დღისით, სიმართლის მზის – ქრისტეს ნათლის ქვეშ, ხოლო ერისკაცნი – ღამით, უმეცრების მესაჭეობით. მაგრამ ყოველივე ამის მიუხედავად, ხშირად ხდება, რომ სიბნელეში და საშიშ ადგილებში მოცურავენი ფხიზლობენ და ევედრებიან ღმერთს გადაარჩინოს მათი სულის ხომალდი, ჩვენ კი, მონაზვნები, მივცურავთ სიწყნარეში, მაგრამ მაინც ვიძირებით ჩვენი უყურადღებობის გამო, როცა ხელიდან ვუშვებთ სიმართლის საჭეს.

 

ამდენად, ვინც დგას, გაფრთხილდეს, რომ არ დაეცეს; დაცემული მხოლოდ იმით არის დაკავებული, რომ წამოდგეს, ხოლო ფეხზე მდგარი დაცემისგან უნდა იცავდეს თავს, რადგან დაცემები ხშირია. ვინც დაეცა, თუმცა პირქვე წევს, მაგრამ არც ისე ძლიერ დაიმტვრა, ხოლო ის, ვინც დგას, ნუ განიკითხავს დაცემულს. უფრო მეტიც, ეშინოდეს, სულ არ დაიმსხვრეს და არ ჩავარდეს უფსკრულში. მაშინ ხომ მის ხმას სიღრმეები შთანთქავენ და იგი დახმარებას ვერსაიდან მიიღებს. ამიტომ დავითი ამბობს: „ნუ დამთქამნ მე მორევი წყალთაჲ, ნუცა შთამნთქამნ მე უფსკრული, ნუცა შეიყოფნ ჩემ ზედა ჯურღმული პირსა მისსა“ (ფსალმ. 68,16). და ის, ვინც ადრე დაეცა, სულ არ დაღუპულა. შენ კი იფრთხილე, რომ უფსკრულში არ ჩავარდე და მხეცთა საკვები არ გახდე. ის ვინც დაეცა, არ დაუხურავს თავისი სახლის კარები, ანუ არ უზრუნია საკუთარ თავზე. შენ კი, რომელიც ფეხზე დგახარ – ნუ თვლემ, არამედ განუწყვეტლივ იღაღადე ფსალმუნის სიტყვები: „განანათლენ თუალნი ჩემნი, ნუუკუე დავიძინო მე სიკუდიდ, ნუსადა სთქუას მტერმან ჩემმან: მრე ვეყავ მას“ (ფსალმ. 12,3-4). ყოველთვის იფხიზლე, რამეთუ აზრობრივი ლომი მუდამ შენს გვერდით ბრდღვინავს.

 

ეს სიტყვები იმათთვის არის სასარგებლო, ვინც დგას, – რომ არ გამედიდურდნენ. რადგან ის, ვინც დაეცა, როცა მოექცევა და იტირებს, გადარჩება, ხოლო ვინც დგას, იმან მონდომებით იზრუნოს თავის თავზე; მას ორმაგი შიში უნდა ჰქონდეს, ერთი ის, რომ მტერთან ბრძოლის დროს თავისი სულმოკლეობით ძველ მიდრეკილებებს არ დაუბრუნდეს, მეორე კი – სათნოებებში მოპოვებული წარმატებებისაგან არ მოიხიბლოს და ამპარტავნებაში არ ჩავარდეს. ეშმაკი, ჩვენი მტერი, ან გარედან მიგვიტაცებს მისკენ – თუ ის ხედავს ზარმაცსა და უდარდელ ადამიანს, ან როცა ხედავს მონდომებულსა და ღვაწლში წარმატებულს, მაშინ ამპარტავნებით შედის მის სულში და მზაკვრობითა და ვნებით სრულიად ღუპავს.

 

ამპარტავნება – ეს მისი უკანასკნელი იარაღია და ის ყველა სხვა ბოროტებას აღემატება; ამპარტავნების გამო ზეციდან გადმოგდებულ იქნა ეშმაკი და იმით ცდილობს დასცეს ის, ვინც სათნოებებში განსაკუთრებით წარემატება. გამოცდილი მეომრების მსგავსად, რომლებმაც ყველა თავიანთი ისარი გამოიყენეს და ხედავენ, რომ მტერი ჯერ მაინც დაუმარცხებელია და მაშინ მიმართავენ ყველაზე ძლიერ იარაღს – ხმალს, ასევე ეშმაკიც, რაკი გამოიყენებს ყველა სხვა საშუალებებს, მიმართავს თავის უკანასკნელ იარაღს – ამპარტავნებას. მისი თავდაპირველი იარაღები და ხაფანგებია: ნაყროვანება, გემოთმოყვარეობა, სიძვა, რომლებიც განსაკუთრებით ახალგაზრდობაში წარმოიშობა. შემდეგ მათ მოჰყვება: ვერცხლისმოყვარეობა, სიძუნწე და სხვა მსგავსი. როცა სული ამ ვნებებზე გაიმარჯვებს, როცა გაბატონდება მუცელზე და ყველა მისგან მომდინარე ავ ზნეობაზე, როცა ფულისადმი გულგრილი გახდება, მაშინ შურიანი, რომელსაც გამოეცალა ყველა სხვა იარაღი, – მალულად ჩადებს მის სულში უმსგავსო ამპარტავნებას, რათა თავი სხვა ძმებზე აღმატებული ეჩვენებოდეს.

 

ჭეშმარიტად მძიმე და დამღუპველია ამპარტავნების ეს შხამი, რომელსაც ეშმაკი ასმევს სულს და მრავალ კეთილმორწმუნე ადამიანს წამლავს და ღუპავს. ის სულს მალულად აწვდის ცრუ და მომაკვდინებელ აზრებს და ადამიანს ჰგონია, რომ იცის ის, რაც არ იციან სხვებმა, რომ ის მათ მარხვაში აღემატება და მეტი სათნოება აქვს. უფრო მეტიც, სატანას სულში შეაქვს საკუთარი ცოდვების დავიწყება და ადამიანს (თავის წარმოდგენაში) ძმებთან შედარებით აღამაღლებს. იგი ადამიანის სულს პარავს საკუთარი ცოდვის ხსოვნას და საშუალებას არ აძლევს წარმოთქვას დავითის მდაბალი სიტყვები: „შენ მხოლოსა შეგცოდე, მიწყალე მე“ (ფსალმ. 50; 4,1) და მათი საშუალებით განიკურნოს; ის ასევე არ აძლევს მას საშუალებას თქვას: „აღგიარო შენ, უფალო, ყოვლითა გულითა ჩემითა“ (ფსალმ. 9,1); თვით ეშმაკი, რომელმაც ოდესღაც თქვა: „აღვიდე ზედა ღრუბელთა და ვიყო მსგავს მაღლისა“ (ეს. 14,14), ამპარტავანში იწვევს აზრს უფროსობაზე, მოძღვრობაზე, კურნების ნიჭზე და ის, ვისაც ამით ხიბლავს სატანა, იღუპება, რადგან თითქმის განუკურნებელ ჭრილობას იღებს. ამიტომ ის, ვისაც ასეთი ამპარტავნული აზრები ებადება, მუდმივად უნდა იმეორებდეს დავითის ღვთაებრივ სიტყვებს: „ხოლო მე მატლ ვარ და არა კაც“ (ფსალმ. 21,6), ასევე აბრაამისას: „მე ვარ მიწაჲ და ნაცარ“ (დაბ. 18,27) და ესაიას: „ვითარცა ძონძი დაშტანისაჲ ყოველი სიმართლე ჩუენი“ (ეს. 64,5).

 

თუკი ამპარტავნული აზრები ებრძვიან მონაზონს, რომელიც განმარტოებით ცხოვრობს, მაშინ ის ერთადმცხოვრებთა მონასტერში უნდა წავიდეს და აიძულოს თავი დღეში ორჯერაც კი ჭამოს. თუკი მასზე გაიმარჯვა ამპარტავნებამ იმის გამო, რომ ის გულმოდგინედ იღვწოდა, მაშინ აუცილებელია, მას მკაცრად გმობდნენ მისივე ასაკის მონაზვნები, იმისათვის, რომ მას კარგი არაფერი გაუკეთებია. მან უნდა შეასრულოს ნებისმიერი მორჩილება და დიდ მოღვაწეთა ცხოვრება ისმინოს, უფრო მეტიც, მისმა თანატოლებმა რამდენიმე დღე უნდა მოუმატონ თავიანთ მოღვაწეობას, რომ ამპარტავანმა დაინახოს მათი სათნოება და ამით დამდაბლდეს და თავი მათზე უდარესად ჩათვალოს. ასეთი ამპარტავნების მიზეზი დაუმორჩილებლობაშია. ამიტომაც ეს სენი მორჩილებით უნდა განიკურნოს, რადგან სამუელ წინასწარმეტყველი ამბობს: „ფრიად უმჯობეს არს მსხუერპლთა დამორჩილება“ (1 მეფ. 15,22). ამიტომ იღუმენიამ თავის დროზე უნდა აღმოფხვრას მედიდურობა დასნეულებული სულიდან.

 

 მაგრამ თუკი მონაზონი დაუდევარი, უზრუნველი და ზარმაცია და სათნოებებში წარუმატებელი, მაშინ იღუმენიასგან საჭიროა მისი შექება. როცა ასეთი მონაზონი რაიმე უმნიშვნელო სათნო საქმეს გააკეთებს, იღუმენია მისით უნდა აღფრთოვანდეს და განადიდოს იგი, ხოლო მის შეცდომებს მცირე და უმნიშვნელო დაარქვას. ეშმაკს ყველაფრის დამხობა უნდა და ცდილობს დამალოს კეთილმსახურ მოღვაწეთა ცოდვები, რათა ისინი ამპარტავნებაში ჩააგდოს, ხოლო ახლადდამწყებთა ცოდვებს ყველას დასანახად გამოფენს და ამით მათ სასოწარკვეთილებაში აგდებს. ის ერთ მონაზონს ეუბნება, რომ არა აქვს შენდობა სიძვისათვის, მეორეს კი, – რომ ვერ გადარჩება თავისი ანგარებისმოყვარეობისათვის. ამიტომ იღუმენიამ უნდა ანუგეშოს ისინი, ვისაც ამგვარად აცთუნებს სატანა და უთხრას, რომ რააბი იყო მეძავი, მაგრამ რწმენით გადარჩა, პავლე იყო მდევნელი, მაგრამ რჩეული ჭურჭელი გახდა, მათე იყო მებაჟე და მახარებელი გახდა, და ავაზაკიც იპარავდა და კლავდა, მაგრამ პირველს გაეღო სამოთხის კარიბჭე. ამიტომაც შენ, დაო, გახსოვდეს ისინი, ნუ წარიკვეთ ხსნის იმედს. ის სულები, რომლებიც ამპარტავნებით მარცხდებიან, უნდა გამოასწორო და შემდეგნაირად უმკურნალო: მათ პირდაპირ უნდა უთხრა: – უბედურო სულო, ქედმაღლობ, რომ ხორცს არ ჭამ? – სხვები თევზსაც კი ზედ არ უყურებენ; ამაყობ იმით, რომ ღვინოს არ სვამ? – სხვები ზეთსაც არ იღებენ; ამაყობ იმით, რომ საღამომდე ერიდები საკვებს? – სხვები კი ორ და სამ დღეობით ინახავენ მარხვას; მედიდურობ იმით, რომ ტანს არ იბან? - ბევრი დასნეულებულ სხეულსაც კი არ იბანს. თავი მოგწონს, რომ უხეშ ლოგინზე წევხარ? – სხვები შიშველ მიწაზე იძინებენ; თუკი შენც გძინავს მიწაზე, ამაში მნიშვნელოვანი არაფერია, რადგან ზოგიერთები ხშირად თავქვეშ ქვებსაც ამოიდებენ, ტკბილად რომ არ დაეძინოთ; ისეთებიც არიან, რომლებიც მთელ ღამეს თოკზე ჩამოკიდებული ატარებენ. თუკი ყველაფერ ამას აკეთებ და უმეტესადაც იღწვი, მაინც ნუ იქნები საკუთარ თავზე მაღალი აზრისა, დემონები ხომ აკეთებდნენ და აკეთებენ შენზე მეტს: მათ არასდროს სძინავთ, არ ჭამენ და არ სვამენ, არც ქორწინდებიან და უდაბნოშიც არიან. ასე რომ, გამოქვაბულშიც რომ ცხოვრობდე, არ გეგონოს, თითქოს რაღაც დიდ საქმეს აკეთებდე.

 

მსგავსი აზრებით შეიძლება განიკურნოს ურთიერთსაწინააღმდეგო ვნებები – სასოწარკვეთილება და ამპარტავნება. ცეცხლის თუ ძლიერად შეუბერავ, გაიფანტება და გაქრება და, პირიქით, თუკი საერთოდ არ შეუბერავ, ჩაქრება. ასევეა სათნოებაც: თუ ის გადამეტებულ მოღვაწეობაზეა დაფუძნებული, მაშინ ამპარტავნებით იღუპება, ხოლო თუ ჩვენ საერთოდ არ ვზრუნავთ მასზე და არ ვცდილობთ სულიწმიდის შემწეობით მის მოპოვებას, მაშინ მიიბჟუტება და ქრება. ბასრი და გალესილი დანა ადვილად იბლაგვება ქვით , ასევე არაზომიერი მოღვაწეობა სწრაფად განქარდება ამპარტავნებით. ამიტომ ადამიანისათვის აუცილებელია სული ყოველი მხრიდან დაიცვას და, როცა ის ზომაზე მეტი მოსაგრეობისაგან ამპარტავნების ცეცხლით იწვის, უნდა შეიყვანოს ჩრდილოვან ადგილას, ანუ დაამდაბლოს ღვთის მადლის წინაშე; ზოგჯერ კი აუცილებელია მოიკვეთოს სულში ზედმეტი, ზღვარს გადამეტებული, რათა განმტკიცდეს ფესვი და აღმოცენდეს ნაყოფიერი ტოტები. იმან კი, ვისაც სასოწარკვეთილება ებრძვის, თავი უნდა აიძულოს, რომ ზეციურს ესწრაფოდეს და სასოებდეს ჩვენი კაცთმოყვარე ღმერთის ენითგამოუთქმელ წყალობას, რადგან მისი სული ცოდვებით მეტისმეტად დათრგუნულია.

 

როცა გამოცდილი მიწათმოქმედნი ხედავენ პატარა და სუსტ მცენარეს, ხშირად რწყავენ და მეტად ზრუნავენ მასზე, რომ გაიზარდოს; თუკი ჯანსაღი მცენარე ზედმეტ კვირტს იძლევა, მაშინ სხლავენ, რადგან სხვანაირად ის მალე დაჭკნება. ექიმებიც ერთგვარი ავადმყოფობისას ნოყიერ საკვებსა და სეირნობას გვირჩევენ, მაგრამ არის სხვა ავადმყოფობები, რომლის დროსაც ჭამასაც გვიკრძალავენ და მოძრაობასაც. სულის მკურნალიც ასევე უნდა მოიქცეს.

 

ცხადია, ამპარტავნება ბოროტებათა შორის ყველაზე დიდია, ხოლო სიმდაბლე უდიდესია სათნოებათა შორის. ამიტომაც ძნელია სიმდაბლის მოპოვება და, თუ ადამიანი ყოველგვარ დიდებას არ გაემიჯნება, ღვთივგანბრძნობილი ვერ გახდება. სიმდაბლე იმდენად დიდია, რომ ეშმაკს, მართალია, შეუძლია ბევრ სხვა სათნოებებს მიბაძოს, მაგრამ თავმდაბლობაზე წარმოდგენაც არა აქვს. ამიტომ პეტრე მოციქული, რაკი იცის, თუ რამდენად საიმედო და მყარია თავმდაბლობა, მოგვიწოდებს შევიმოსოთ იგი (იხ. 1 პეტ. 5,5). მას უნდა, ვინც კეთილ საქმეებს აკეთებს, ყველამ სიმდაბლის შესამოსელი ჩაიცვას. თუკი მარხულობ, მოწყალებას არიგებ, სწავლობ, უბიწოებას იმარხავ, თუ ბრძენი ხარ, მაშინ ყოველთვის უნდა გქონდეს სიმდაბლისმოყვარეობა, როგორც მძლავრი აბჯარი, რათა დაიფარო და დაიცვა შენი ყველა სათნოება. ხომ გაგიგონია ბაბილონის სახმილში სამი წმიდა ყრმის გალობა?! ისინი იქ არ ახსენებდნენ სხვა სათნოებებს – არც გონიერებას, არც ქალწულებას, არც უპოვარებას, მხოლოდ გულით დამდაბლებულებს მიაკუთვნებდნენ უფლის მადიდებელთა რიგებს (იხ. დან. 3,87).

 

როგორც ლურსმნების გარეშე შეუძლებელია გემის აგება, ასევე სიმდაბლის გარეშე შეუძლებელია სულის გადარჩენა. ამიტომ უფალი იმისთვის, რომ ეჩვენებინა ჩვენთვის, თუ რამდენად მშვენიერი და სულისათვის სასარგებლოა სიმდაბლე, შეიმოსა იგი, განკაცდა და თქვა: „ისწავეთ ჩემგან, რამეთუ მშვიდ ვარ და მდაბალ გულითა“ (მათ. 11,29). დაფიქრდი, ეს ვინ თქვა, და თვითონვე გახდი მისი სრულყოფილი მოწაფე, მისი თავმდაბლობის მიმბაძველი; დაე, შენთვის იგი იყოს ყველა სიკეთის დასაბამი და დასასრული. თავმდაბლობაში ჩვენ ვგულისხმობთ სიმდაბლით განზავებულ სულის სიბრძნეს და არა მხოლოდ გარეგნულ თავმდაბლობას, რადგან როცა სული მდაბლდება, სხეულიც მდაბლდება. ამბობ, რომ ყველა მცნება შეასრულე? უფლისათვის ეს ცნობილია, მაგრამ ის შენგან მოითხოვს, რომ კვლავ [საკუთარი უღირსების განცდით] ემსახურო: – „ოდეს ჰყოთ ბრძანებული თქუენდა, თქუთ, ვითარმედ: მონანი ვართ უხმარნი (ლუკ. 17,10).

 

სიმდაბლით განბრძნობა არ მიიღწევა შეურაცხყოფის, განქიქებისა და ჭრილობების გარეშე. როცა გესმის, რომ გიწოდებენ უგუნურსა და ჭკუიდან გადასულს, გლახაკს, სნეულსა და უღირსს, შრომაში გამოუსადეგარს, უქმისმეტყველს, შეუხედავსა და უძლურს, სწორედ ყველაფერ ამის მოთმენაშია სიმდაბლის ძალა. ჩვენმა უფალმაც იგივე გამოსცადა: მას სამარიტელსაც ეძახდნენ და ეშმაკეულსაც, მან მონის სახე მიიღო, დაითმინა შეურაცხყოფა და ჭრილობები. ასე რომ, ჩვენც გვმართებს მივბაძოთ უფლის სიმდაბლეს. ისეთებიც არიან, რომლებიც პირმოთნედ ინიღბებიან სიმდაბლით, რათა ხალხმა განადიდოს, მაგრამ ასეთები თავიანთი ნაყოფით შეიცნობიან, მათ თუკი ოდნავ მაინც დაამცირებენ, ამას ვერ ეგუებიან და მაშინვე გველივით გადმოანთხევენ შხამს".

 

ნეტარ სვინკლიტიკიას დები გულისყურით და დიდი სიხარულით უსმენდნენ, კიდევ და კიდევ სურდათ მოესმინათ მისგან სულისათვის სასარგებლო სიტყვები. ღირსმა დედამაც არ დააყოვნა და საუბარი გააგრძელა:

 

"მართალია, დასაწყისში მონაზვნად აღკვეცილისათვის დიდი ღვაწლი და შრომაა საჭირო ღვთისაკენ აღმავალ გზაზე, მაგრამ სამაგიეროდ შემდეგში განიცდიან ისინი ენითგამოუთქმელ სიხარულს, იმის მსგავსად, როცა ვინმეს ცეცხლის დანთება სურს, თავიდან კვამლით იღრჩოლება და ცრემლი სდის და მხოლოდ ამის შემდეგ აღწევს სასურველ შედეგს. ასევე უნდა ვიშრომოთ და ვიტიროთ ჩვენ, მონაზვნებმა, რათა ჩვენში ღვთაებრივი ცეცხლი ავაგიზგიზოთ, უფალი ხომ ამბობს: „ცეცხლისა მოვედ მიფენად ქუეყანასა ზედა“ (ლუკ.12,49). ზოგიერთებმა კი, თავიანთი სულმოკლეობით, კვამლი რომ შეიგრძნეს, ცეცხლი აღარ დაანთეს, რადგან მოთმინება არ ჰქონდათ, მაგრამ უფრო იმიტომ, რომ სუსტი იყო მათში უფლის სიყვარული. ამის შესახებ წმიდა პავლე მოციქულიც ამბობს: „და შე-ღათუ-ვაჭამო ყოველი მონაგები ჩემი და მივსცნე ხორცნი ჩემნი დასაწუველად, ხოლო სიყუარული არა მაქუნდეს, ვიქმენ მე ვითარცა რვალი, რომელი ოხრინ, გინა წინწილანი, რომელნი ხმობედ“ (შდრ. 1 კორ. 13; 3,1).

 

სიყვარული – ეს დიდი სიკეთეა, მრისხანება კი – დიდი ბოროტება, რომელიც სულს აბნელებს და მას მხეცურსა და უგუნურს ხდის. უფალი ჩვენს ხსნაზე ზრუნავს და სულის არც ერთ კუნჭულს არ ტოვებს დაუცველს. ასე მაგალითად, თუ მტერი სიძვით გვებრძვის, უფალი უბიწოებით გვაიარაღებს; თუკი ამპარტავნებით – მაშინ არც თუ შორსაა სიმდაბლე; როცა სიძულვილი გვიტევს, გვერდითაა სიყვარული. ამრიგად, მიუხედავად იმისა, რომ მტერი ჩვენს წინააღმდეგ სხვადასხვაგვარად იბრძვის, უფალს უამრავი იარაღი აქვს გამზადებული როგორც ჩვენს გადასარჩენად, ასევე მტრის დასამარცხებლად. ისევ ვიმეორებ: მრისხანება უდიდესი ბოროტებაა, „გულის წყრომამან კაცისამან სიმართლე ღმრთისაჲ არა ქმნის", როგორც წმიდა იაკობ მოციქული ამბობს (იაკ.1,20). ჩვენთვის აუცილებელია მრისხანების დაძლევა, მაგრამ განსაზღვრულ დროს ისიც საჭიროა: ჩვენ ხომ ეშმაკებზე უნდა ვმრისხანებდეთ და ეს ჩვენთვის სასარგებლოცაა, ხოლო ადამიანებზე მრისხანება უსარგებლოა და თუნდაც შეურაცხგვყოფდნენ, როცა მრისხანება ჩაცხრება, ჩვენ მაინც მათი სინანულისთვის უნდა ვიზრუნოთ.

 

ამასთანავე უნდა ვიცოდეთ, რომ მრისხანება ნაკლები ბოროტებაა, ვიდრე გულღვარძლიანობა. იგი ყველა სხვა ცოდვებზე მძიმეა. მრისხანება სულს მხოლოდ ხანმოკლე დროით აბნელებს, როგორც კვამლი, და შემდეგ ქრება; ბოროტის ხსოვნა კი სულში იჭრება და მას მხეცზე უარესად გარდაქმნის. დააკვირდით, ძაღლიც კი, რომელიც ადამიანს უყეფს, თავს ანებებს სიავეს, როცა იგი საჭმელს მიაწოდებს; დროთა განმავლობაში სხვა მხეცებიც თვინიერდებიან, მაგრამ ვისშიც გულღვარძლიანობა ბატონობს, არც მოლაპარაკებით, არც დროის ხანგრძლიობით ამ ვნებისგან არ განიკურნება. ამიტომ ბოროტისმახსოვარნი სხვებზე ცოდვილები და უსჯულოები არიან. ისინი არ ემორჩილებიან ქრისტე მაცხოვარს, რომელიც ბრძანებს: „მივედ და დაეგე პირველად ძმასა შენსა და მაშინ მოვედ და შეწირე შესაწირავი შენი“ (მათ. 5,24); პავლე მოციქულიც ამბობს: „მზე ნუ დაჰვალნ განრისხებასა თქუენსა“ (ეფეს. 4,26). ამდენად, კარგია საერთოდ არ მრისხანებდე, ხოლო თუ განრისხდი, გახსოვდეს: წმიდა მოციქული მოგვიწოდებს არ დავრჩეთ ამ ვნებაში ერთი დღეც კი, რათა გულღვარძლიანობაში არ ჩავვარდეთ.

 

შენ კი, მონაზონო, შენს განმრისხებელთან შესარიგებლად რად ელოდები მთელი ცხოვრების გასვლას? იქნებ არ იცი უფლის სიტყვები: „კმა არს დღისა მის სიბოროტე თვისი“ (მათ. 6,34)? რატომ გძულს შენი დამამწუხრებელი? მან კი არ დაგამწუხრა, არამედ ეშმაკმა. ამიტომ ის ვნება შეიძულე, რითაც შენი და იტანჯება და არა თვით ტანჯული. „რად-მე იქადინ უკეთურებითა ძლიერი უსჯულოებასა მარადღე? – გეუბნება შენ, გულღვარძლიანს, დავითი. – სიცრუვესა ზრახავს ენაჲ შენი“ ( ფსალმ. 51; 3-4), ანუ მთელი შენი ცხოვრების მანძილზე უსჯულოებას ჩადიხარ, რადგანაც ღვთის მცნებებს არღვევ, რომელიც მოციქულ პავლესგან მოგეცა – შენს მრისხანებაში მზე არ ჩავიდესო, – და არ ანებებ თავს დის ძაგებასა და აუგად მოხსენიებას. ამიტომაც ღვთისაგან სამართლიანად დაისჯები, როგორც ამას დავით მეფსალმუნე სულიწმიდის შთაგონებით ამბობს: „ამისთვის დაგამხუას შენ ღმერთმან სრულიად, აღგფხურას და განგხადოს შენ“ (ფსალმ. 51,7), იგი დაგამხობს და შენი სამყოფელიდან გაგასახლებს, ჩამოგართმევს ცოცხალთა მიწას. გესმის? ასეთია გულღვარძლიანთა საზღაური.

 

ამგვარად, ჩვენთვის აუცილებელია გულღვარძლიანობისაგან თავდაცვა, რადგან მას სხვა ბევრი მანკიერება მოჰყვება: შური, მწუხარება, ცილისწამება, რომელთა ბოროტებაც სიკვდილის მომტანია, თუნდაც ისინი უმნიშვნელოდ გვეჩვენებოდეს. ხშირად სიძვა, მკვლელობა, ანგარება – ეს დიდი ვნებები – განიკურნებიან სინანულის მაცხოვნებელი წამლით, მაგრამ ამპარტავნება, გულღვარძლიანობა და ავსიტყვაობა, რომლებიც მცირედ გვეჩვენება, სულს ღუპავენ, თითქოს კბილებით ეჭიდებიან სულის ყველაზე სუსტ ადგილებს და კლავენ მას არა მძიმე ჭრილობების მიყენებით, არამედ იმით, რომ ადამიანები დაუდევრობით არაფრად აგდებენ ავსიტყვაობას და სხვა მსგავს ვნებებს, როგორც თითქოსდა წვრილმან ცოდვებს, და არ ზრუნავენ მათი თავიდან მოსაშორებლად. ისინი ამ ცოდვებით ასე თანდათან, ნელ-ნელა იმუსრებიან.

 

ჭეშმარიტად მძიმეა ავსიტყვაობის ცოდვა, მაგრამ ზოგიერთებისათვის იგი საკვებს და განცხრომას წარმოადგენს. შენ კი ნუ მოუსმენ ამაოდმეტყველებს, როგორც ამას უფალი მოგვიწოდებს. ნუ ისმენ სხვათა ცოდვების შესახებ, არამედ ყოველივე ამისაგან სული დაიცავი, რადგან თუ საძაგელ უწმინდურ სიტყვას შეიწყნარებ, სულს წაიბილწავ და უმიზეზოდ შეიძულებ იმათ, ვისთანაც ურთიერთობ. მაშინ შენი სმენაც წაიბილწება ბოროტისმეტყველთა განსჯით, ვერ შეძლებ გონივრულ აზროვნებას, და ყველა ადამიანს ბილწად ჩათვლი; ასევეა თვალიც, რომელიც დიდხანს უყურებს ერთსა და იმავე ფერს და ეჩვევა მას, შემდეგ უკვე ვეღარ არჩევს სხვა ფერებს და ყველაფერი ერთ ფერად ესახება. ამიტომაც უნდა დავიოკოთ ენა და სმენა, რათა არ განვიკითხოთ და ვნებით არ ვისმინოთ სხვების ავსიტყვაობა. ამის შესახებ დავით მეფსალმუნეც ამბობს: „რომელი იტყვინ იდუმალ მოყუსისა თვისისა ძვირსა, ესე წარვდევნი“ ( ფსალმ. 100,5), და ასევე: „რაჲთა არა იტყოდის პირი ჩემი საქმესა კაცთასა“ (ფსალმ. 16,4). საუბარია არა მარტო იმ საქმეებზე, რაც ადამიანმა ჩაიდინა, არამედ იმათზეც, რაც არ ჩაუდენია. არამცთუ არ უნდა ვირწმუნოთ რასაც სხვებზე ამბობენ, არამედ ასევე არ უნდა განვსაჯოთ აუგის მთქმელი. რადგან წმიდა წერილი გვამცნებს: „და ვიქმენ მე ვითარცა კაცი უსმი, რომლისა თანა არა არნ პირსა მისსა სიტყუაჲ“ (ფსალმ. 37,15).

 

სხვისი უბედურებით არ უნდა გავიხაროთ, თუნდაც ისინი დიდი ცოდვილები იყვნენ. ხშირად ზოგიერთები, როცა ვინმეს დასჯილს ან საპყრობილეში მყოფს ხედავენ, უგუნურად იმეორებენ ხალხურ გამოთქმას: „რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". შენ კი, მონაზონო, მთელი ცხოვრება ტკბობის იმედი გაქვს? როგორ გინდა ეს შეუთანხმო წმიდა წერილის სიტყვებს: „შემთხუევაჲ ერთი არს მართლისა და უღმრთოჲსაჲ“ (ეკლ. 9,2)? ამ ცხოვრებაში ჩვენ ყველანი ერთი გზით მივდივართ და მართალია, სხვადასხვანაირად ვცხოვრობთ, მაგრამ ვერც ჩვენ გავურბივართ უბედურებებს და როგორ გინდა ამის შემდეგ სხვისი უბედურებით იხარებდე?

 

არ შეიძლება მტრების შეძულება. თვით უფალი მოგვიწოდებს: გიყვარდეთ არა მხოლოდ ის, ვისაც თქვენ უყვარხართ, როგორც ამას მეზვერეები და ცოდვილები აკეთებენ, არამედ თქვენი მტრებიც (იხ. მათ. 5,44-46). იმისათვის, რომ სიკეთე შეიყვარო, საჭირო არ არის არც გარჯა, არც ძალდატანება, რადგან იგი ბუნებრივად მიიზიდავს ადამიანებს სასიყვარულოდ. მაგრამ ცუდი რომ მოვსპოთ, საჭიროა საღმრთო სწავლებაც და ბევრი შრომაც, რადგან ზეციურ სასუფეველს იმკვიდრებენ არა ზარმაცები და უსაქმურები, არამედ ძალისმხმეველნი.

 

ჩვენთვის როგორც არ შეიძლება მტრების შეძულება, ასევე არ შეიძლება გავურბოდეთ და ვამცირებდეთ დაუდევრებსა და უქნარებს. თუმცა ზოგიერთებს მოჰყავთ წინასწარმეტყველური სიტყვები: „წმიდისა თანა წმიდა იყო... და დრკუსა მისგან განეშორო!“ (2 მეფ. 22;26,27) და ამბობენ: იმიტომ გავურბივართ ცოდვილებს, რომ მათგან ჩვენც არ გავირყვნათ და ცოდვილები არ გავხდეთ, მაგრამ ისინი იმის საწინააღმდეგოდ იქცევიან, რასაც სულიწმიდა წინასწარმეტყველთა მეშვეობით გვამცნობს. იგი არ გვეუბნება, რომ შენ ცოდვილთაგან წაიბილწო, არამედ, რომ მათი სიბილწე გამოასწორო, რადგან გამოთქმა „განეშორო“ ნიშნავს, რომ უკუღმართი შენს მრწამსთან მოაქციო, ურთიერთობის გზით მიიყვანო იგი ბოროტებიდან სიკეთემდე.

 

ადამიანებში სამი სახის გულდადებაა: ერთნი ბოროტებაში სრულიად ჩაძირულნი არიან, მეორენი – საშუალო მდგომარეობაში იმყოფებიან და მიიდრიკებიან როგორც სიკეთისკენ, ასევე ბოროტებისკენ, მესამენი უდიდესი სათნოებისაკენ მიისწრაფიან და არა მარტო თვითონ იღვწიან სათნოებებში, არამედ ყველა შემთხვევას ეძებენ იმისათვის, რომ სათნოებისკენ მიაქციონ ისიც კი, ვინც მთლიანად ჩაეფლო ბოროტებაში.

 

ასე რომ, თუკი ბოროტებაში მყოფნი მათზე უარესებთან გააბამენ ურთიერთობას, მაშინ მათში ბოროტება გაიზრდება; საშუალონი ცდილობენ ბოროტებს განერიდონ, რადგან შიშობენ, რომ მათთან ურთიერთობით თვითონაც უკეთურები გახდებიან, მესამენი კი, რომლებსაც სიკეთეში მყარად განმტკიცებული გულდადება აქვთ, ბოროტებთან ურთიერთობენ იმ მიზნით, რომ იხსნან ისინი. მართალია მათ კიცხავენ და დასცინიან, როცა უკეთურებთან და დაუდევრებთან ხედავენ, მაგრამ ისინი, თავის მხრივ, ამას შექებად იღებენ და უშიშრად აკეთებენ საღმრთო საქმეს – ძმების ხსნას. მათ შესახებ უფალიც ბრძანებს: „გიხაროდენ და მხიარულ იყვენით, რაჟამს გყუედრიდენ და გდევნიდენ“ (მათ. 5; 12,11). და რასაც ისინი აკეთებენ, არის ქრისტე მეუფის საქმე: ჩვენი უფალიც ხომ ჭამდა მეზვერეებთან და ცოდვილებთან ერთად. მათი განწყობა უფრო ძმათმოყვარეობის გამოვლინებაა, ვიდრე თავმოყვარეობისა, რადგან მათ ძმები უფრო უყვართ, ვიდრე საკუთარი თავი. ესენი იმ ადამიანებს ჰგვანან, რომლებიც როდესაც ხედავენ, რომ მეზობლის სახლი იწვის, ტოვებენ თავიანთ სახლებს და გარბიან, რათა მეზობლის სახლი ხანძრისგან იხსნან. ასევე იქცევიან ისინიც, რომლებიც თავიანთ ძმებს ცოდვებში ჩავარდნილს რომ ხედავენ, საკუთარ თავზე აღარ ზრუნავენ, სხვებისგან ითმენენ შეურაცხყოფას და ყველაფერს უძლებენ ძმების ხსნისათვის. საშუალონი კი, როცა ხედავენ რომ ძმა ცოდვის ცეცხლით იწვის, გარბიან, რადგან ეშინიათ, რომ მათაც არ გადაედოთ ცოდვის ალი; ხოლო პირველები, ცუდი მეზობლების მსგავსად, როცა თავიანთ ძმებს ცეცხლში ხედავენ, უფრო აღვივებენ მას: თავიანთი ბოროტება შეშასავით მოაქვთ, რომ მთლიანად დაღუპონ ისინი და წყლით ცოდვის ალის ჩაქრობის ნაცვლად შეშას კიდევ უფრო უმატებენ, ანუ კიდევ მეტად აძლევენ ცოდვის ჩადენის საშუალებას; მაგრამ მესამენი, კეთილი ადამიანები, თავიანთ პირად კეთილდღეობაზე მაღლა ძმათა ხსნას აყენებენ, რაც მათი ჭეშმარიტი სიყვარულის მაჩვენებელია.

 

როგორც მანკიერებაა ერთიმეორესთან დაკავშირებული (მაგ., ვერცხლისმოყვარეობას მოსდევს შური, სიცრუე, ფიცის გატეხა, მძვინვარება და გულღვარძლიანობა), ასევეა სათნოებაც: უბოროტობა და უპოვარება შეერთებული არიან სიყვარულთან. ამიტომ სიყვარულს ვერ მოიპოვებ, თუ თავიდან უპოვარებას არ მოიხვეჭ. ღმერთი ხომ ჩვენ ყველა ადამიანის სიყვარულისკენ მოგვიწოდებს და არა ერთის; მაშასადამე, გაჭირვებული კი არ უნდა უგულებელვყოთ, არამედ უნდა დავეხმაროთ, ხოლო თუ ჩვენ ვაძლევთ არა ყველას, არამედ მხოლოდ ზოგიერთს, მაშინ ვკარგავთ სიყვარულს, რადგან ყველა არ გვიყვარს; მაგრამ ყველასათვის საკმარისად გაცემა ადამიანისათვის შეუძლებელია, ეს ხომ ღვთის საქმეა. თუ ვინმე ამბობს, რომ უქონელმა უნდა იმუშაოს, რათა რაიმე მოიპოვოს და აქედან გასცეს მოწყალება, მაშინ მან იცოდეს, რომ ეს მცნება ერისკაცთათვის არის და არა მონაზონთათვის, რადგან ქველმოქმედება გვებრძანა არა იმდენად ღატაკთათვის, რამდენადაც სიყვარულის მოსაპოვებლად მათთვის, ვინც ღატაკთ იწყალებს, – უფალი ხომ მდიდარსაც და ღარიბსაც უზრუნველყოფს; მაგრამ შენ იქნებ ამაზე თქვა, მაშინ ქველმოქმედება რაღა საჭიროა? ნუ იყოფინ! რადგან ქველმოქმედება სიყვარულის საწყისია მათთვის, ვინც არც კი იცოდა როგორ მოეხვეჭა იგი. როგორც წინადაცვეთილობა წინადაცვეთილთათვის იყო გულის დაცვის წინა სახე, ასევე ქველმოქმედება სიყვარულის მასწავლებლად გვევლინება. იმათთვის კი, ვისაც ღვთის მადლით სიყვარული ებოძა, ქველმოქმედება ზედმეტია.

 

ამას ვამბობ არა იმიტომ, რომ განვსაჯო ქველმოქმედება, არამედ უპოვარს მივანიშნო სიწმიდეზე, რათა ნაკლები სათნოება – ქველმოქმედება – არ იქცეს წინაღობად უმეტესი სათნოების – უპოვარებისა, რომელიც ჭეშმარიტად არის სიყვარული. შენ, მონაზონო, მოკლე ხანში და ნაკლები შრომით მიაღწიე დიდ სათნოებას, რადგან მთელი შენი ქონება უცებ მიეცი ღატაკთ და მოღვაწეობით უფრო მეტი ქონება – სიყვარული მოიხვეჭე. შენ უნდა წარმოთქვა ეს თავისუფალი სიტყვები: „აჰა ესერა ჩუენ ყოველი დაუტევეთ და შეგიდეგით შენ“ (მათ. 19,27), შენ ღირსი გახდი გაგემეორებინა წმიდა პეტრე და იოანე მოციქულების კადნიერი სიტყვები: „ვეცხლი და ოქროჲ არა მაქუს ჩუენ“ (საქმე 3,6). ეს ორმა მოციქულმა თქვა, რწმენა კი ორივეს ერთნაირი ჰქონდა.

 

ერისკაცთა ქველმოქმედებაც არ უნდა იყოს შემთხვევითი. ამის შესახებ დავით მეფსალმუნე ამბობს: „ზეთი ცოდვილისაჲ ნუ განაპოხებნ თავსა ჩემსა“ (ფსალმ. 140,5). ასე რომ, მწყალობელს ისეთივე განწყობა უნდა ჰქონდეს, როგორიც აბრაამს ჰქონდა. გავიხსენოთ: როცა მართალი აბრაამი სტუმრებს იღებდა, გემრიელ კერძებთან ერთად ტრაპეზზე მათ თავისი განწყობილებაც მიართვა: იდგა და ემსახურებოდა მათ, რადგან სურდა თავის მსახურებთან ერთად გაეყო სტუმართა გამასპინძლების ჯილდო. და ჭეშმარიტად, ის ვინც უცხო სტუმრებს იღებს, ჯილდოს იღებს მოწყალებისათვის, თუმცა კი მეორე დასს მიეკუთვნება; რადგან უფალმა, როცა სამყარო შექმნა, მასში ორი სახის არსება შექმნა: ვინც უბიწოდ ცხოვრობს, მას შვილთა გაჩენისა და გამრავლებისათვის ქორწინება უბოძა; ვინც სიწმიდეში ცხოვრობს – ქალწულება უბოძა, რათა ისინი ანგელოზთა მსგავსნი გახდნენ. ღმერთმა შეუღლებულთაც მისცა კანონები და უსჯულოებს სასჯელი, ხოლო ქალწულებს უთხრა: „ჩემი არს შურის-გებაჲ, და მე მივაგო“ (რომ.12,19). დაქორწინებულთ უბრძანა: მიწა დაამუშავე (შდრ. დაბ.3,23), ხოლო მონაზვნებს: „ნუ ჰზრუნავთ ხვალისათვის“ (მათ. 6,34); იმათ კანონი მისცა, ხოლო ჩვენ, მონაზვნებს, თავისი მადლით მცნებები გამოგვიცხადა.

 

ჯვარი ჩვენთვის გამარჯვების იარაღია, რადგან ჩვენი წოდება და ჩვენი აღთქმა სხვა არაფერია, თუ არა სიცოცხლის უარყოფა და სიკვდილზე ფიქრი; და როგორც მიცვალებულებს არაფრის გაკეთება შეუძლიათ თავიანთი სხეულით, ასევე ჩვენც არაფერი უნდა მოვიმოქმედოთ სხეულით, რადგან ჩვენ რაც უნდა გაგვეკეთებინა სხეულით, უკვე გავაკეთეთ, როცა უგუნური ბავშვები ვიყავით. ამიტომაც ამბობს მოციქული: „სოფელი ჩემდამო ჯუარ-ცუმულ არს და მე – სოფლისა“ (გალ. 6,14). ჩვენ მხოლოდ სულით ვცხოვრობთ და სულით უნდა ვაჩვენოთ სათნოება, სულით უნდა ვწყალობდეთ და ნეტარია ის, ვინც სულით გაიღებს წყალობას. უფალი ბრძანებს, ვინც სულით აღეგზნო სხვისი სილამაზისაგან და ცოდვა არ ჩაიდინა – სულში ჩუმად სცოდავს; ამის მსგავსად, ვინც იწყალებს და ვისაც ღატაკი ებრალება, იგი სულით აძლევს მოწყალებას, რადგან მისი გულგანწყობა საქმეს აღასრულებს, თუნდაც დასახმარებლად სხვა რამ სახსარი არ გააჩნდეს. ჩვენ მეტი პატივი გვერგო, ვიდრე ერისკაცთ, რადგან როგორც საერო დედაკაცებს ჰყავთ სხვადასხვა მსახური და ერთს მიწის დასამუშავებლად აგზავნიან, სხვებს კი, უფრო უკეთესებს, სახლში იტოვებენ, რომ მათ ემსახურონ, ასევე უფალმაც ყველა შეუღლებული ერში გაგზავნა, ხოლო ის, ვინც უკეთესია და კეთილგანწყობა აქვს, თავისთან დაიტოვა, რომ მას ემსახურონ. მათთვის ყველაფერი მიწიერი უცხო შეიქნა, რადგან სამეუფეო მაგიდიდან მიირთმევენ; ისინი აღარ ფიქრობენ სამოსელზე, რადგან ქრისტეს სიყვარული შეიმოსეს, მაგრამ ამ ორივე დასზე ერთი პატრონი მეუფებს – უფალი. როგორც ხორბლიდან გამოდის ღეროც, ფოთლებიც და თესლიც, ასევე ღმერთისგანაა – ერისკაცნიც და მონაზვნებიც, ორივე ერთად აუცილებელია, რადგან ფოთლები თესლის შენახვას უწყობს ხელს, ხოლო თესლი აუცილებელია დასათესად და შემდეგი მოსავლისათვის; და როგორც შეუძლებელია, ერთდროულად ფოთლებიც გამოვიდეს და ნაყოფიც დამწიფდეს, ასევე ჩვენც ვერ მოვიწევთ რაიმე ზეციურ ნაყოფს, თუკი მიწიერზე ვიზრუნებთ. მაშასადამე, თუ ფოთლები არ დაცვივდა და ღერო არ გახმა, მოსავლის ჟამს თავთავი არ იქნება ვარგისი; ასევე ჩვენც, თუ მიწიერ ზრახვებს არ განვდევნით, როგორც ფოთლებს, თუ ჩვენს სხეულებს ღეროსავით არ გამოვაშრობთ და აზრით ღვთისაკენ არ ავმაღლდებით, მაშინ თესლსაც ვერ მოვიწევთ, რომელიც ცხონების სიტყვებია.

 

სახიფათოა ასწავლო სხვას, სანამ თვითონ არ გაგივლია სათნოებებით მოღვაწეობის გზა. ვისაც ძველი და უბადრუკი სახლი აქვს და მასში მგზავრს მიიღებს, მხოლოდ ავნებს სტუმარს, როცა სახლი დაინგრევა; ასევე, ვისაც მყარად არ განუმტკიცებია თავისი სულიერი სახლი, საქმით არ შეუსწავლია სათნოებები, იგი თავსაც დაიღუპავს და იმასაც დაღუპავს, ვისაც ასწავლის. ასეთი ადამიანები ხსნისაკენ მხოლოდ სიტყვიერად მოუწოდებენ, მაგრამ თავიანთი ცუდი ქმედებით ცხონებისაგან განაშორებენ, რადგან მხოლოდ სიტყვიერი სწავლება ემსგავსება სურათს, რომელიც არამდგრადი საღებავითაა შესრულებული და მცირე დროში წვიმის ღვარებით ჩამოირეცხება და ქარის დაბერვით ჩამოიყრება; ხოლო საქმესთან შეზავებული სწავლება მყარია და არ გადაირეცხება, რადგან გამოცდილი სიტყვა მტკიცედ იბეჭდება სულში და მსმენელს გადასცემს ქრისტეს წარუშლელ მსგავსებას და მის სათნოებებს. ასე რომ, ჩვენთვისაც აუცილებელია, სულს არა მხოლოდ გარეგნულად ვუმკურნალოთ, არამედ ყოველმხრივ შევამკოთ, განსაკუთრებით კი მისი შინაგანი სიღრმეების განსაწმედად ვიზრუნოთ.

 

თმები შევიჭერით? მაშ, თმებთან ერთად მოვიშოროთ მატლებიც, თმებში რომ ჩამალულან. თმების გარეშე ისინი ხომ უფრო მეტად დაგვიწყებენ ღრღნას: შეჭრილი თმები ამქვეყნიურ ცხოვრებას აღნიშნავს მთელი თავისი დიდებით, ფულით, სამოსლის ბრწყინვალებით, აბანოებით, საჭმელ-სასმელით – ეს ყველაფერი ჩვენ გარეგნულად განვიშორეთ, ახლა კი სულის დამღუპველი მატლებიც მოვიშოროთ: სხვისი განკითხვა, ვერცხლისმოყვარეობა, სიცრუე, ფიცი და სხვა სულისმიერი ვნებები. სანამ ისინი თმების ქვეშ იმალებოდნენ, ამსოფლიური საგნების საფარქვეშ – უხილავნი იყვნენ; ახლა კი, წუთისოფლის მატერიისაგან განშიშვლებულნი, გამოაშკარავდნენ. სუფთა სახლში, როგორც კი სადმე თაგვი ან პატარა მწერი გამოჩნდება – ყველა ხედავს, ასევე მონაზონიც – ყველა წვრილმან ცოდვასაც ხედავს. ერისხალხში კი, როგორც ბინძურ ფარდულში, დიდი და შხამიანი გველები მკვიდრობენ და არ ჩანან, რადგან მრავალი საგნით იფარებიან. ასე რომ, სულის ტაძრები უნდა განვიწმიდოთ და ყურადღებით ვადევნოთ თვალი, რომ სულის დაფარულ ადგილებში სულისათვის არც ერთი საზიანო მწერ-ვნება არ შემოგვეპაროს. ამიტომაც უნდა ვაკმიოთ ჩვენს გულებში ლოცვის საღვთო საკმეველი და ვიცოდეთ, რომ, როგორც მძაფრი სუნი განდევნის შხამიან მხეცებს, ასევე ლოცვითა და მარხვით განიდევნებიან ბოროტი ზრახვები.

 

ამიტომ ჩვენ, მონაზვნები, თვალყურს უნდა ვადევნებდეთ ჩვენს აზრებს. ასე იქცეოდა ის კეთილმოსაგრე მონაზონი, რომელიც სენაკში იჯდა და თავის აზრებს აკვირდებოდა: რომელი მოდიოდა ადრე, რომელი შემდეგ და სულში რომელი მათგანი რა დროით რჩებოდა. ასევე მეორე დღესაც, და ასეთი ხანგრძლივი დაკვირვების შედეგად, მან გარკვევით შეიცნო ღვთის მადლიც და საკუთარი მოთმინებაც, მტრის ძალაც და მისივე გამარჯვებაც. ჩვენც ასე მოვიქცეთ, რადგან თუ წუთისოფლის ხრწნადი ნივთებით მოვაჭრენი ყოველდღე ითვლიან თავიანთ მონაგებს და დიდი შემოსავლისას ხარობენ, ხოლო წაგებისას დარდობენ, მით უფრო უნდა ვფხიზლობდეთ ჩვენ, რომლებიც ჭეშმარიტ განძს ვყიდულობთ და ვესწრაფვით მეტი სიკეთე მოვიპოვოთ. მტერმა ცოტაოდენიც რომ მოგვპაროს, მაშინაც დარდი და საკუთარი თავის განკითხვა გვმართებს, მაგრამ სასო ამით არ უნდა წარვიკვეთოთ – დაცემა ხომ უნებლიეთ მოხდა, საცდურის მიზეზით. შენ ოთხმოცდაცხრამეტი ცხვარი გყავს? ის ერთი დაკარგულიც დაიბრუნე; არ შეშინდე დაკარგვის გამო და არ დაემალო უფალს, ყოვლისმპყრობელს, არ განეშორო მას, თორემ სისხლისმწოველი სატანა მთელ შენს შრომით მონაგებ ფარას დაატყვევებს და შენი სასოწარკვეთის მეშვეობით დაღუპავს. ასე რომ, არ მიატოვო შენი წოდება ერთი დაკარგული ცხვრის გამო – ჩვენი უფალი ხომ კეთილმოწყალეა, – და გაიხსენე, როგორ ამბობს დავით მეფსალმუნე მსგავსი შემთხვევისათვის: „რაჟამს დაეცეს, არა დაიმუსროს, რამეთუ უფალი განამტკიცებს ხელსა მისსა“ (ფსალმ. 36,24).

 

ჩვენ რაც გავაკეთეთ და ამქვეყნად მოვიპოვეთ, მომავალ სიმდიდრესთან შედარებით უმნიშვნელოდ უნდა მივიჩნიოთ, რადგან ამქვეყნად ვიმყოფებით, როგორც უცხო მშობლის წიაღში; როცა ჩვენი მშობლის წიაღში ვიყავით, აქაური ცხოვრება არ გვქონდა, არ ვჭამდით მყარ საკვებს და არ შეგვეძლო იმის გაკეთება, რასაც ახლა ვაკეთებთ. ჩვენ მაშინ ვერც მზეს ვხედავდით და ვერც სხვა რაიმეს; და როგორც მაშინ მშობლის წიაღში ვიყავით მთელი ამქვეყნიური სიკეთის გარეშე, ასევეა ახლაც, როდესაც ამ ქვეყანაში ვართ – ზეციურ სამეფოს მრავალ სიკეთეს მოკლებულნი. განვიცადეთ ამსოფლიური საგნები და ახლა ვისწრაფოთ ზეციური სიკეთეებით ტკბობისაკენ; ვნახეთ აქაური ხილული გრძნობითი სინათლე და ახლა გავეშუროთ სიმართლის მზის სახილველად; დაე, ზეციური იერუსალიმი ყოფილიყოს ჩვენი სამშობლო და მშობელი; დაე, ღმერთი იწოდებოდეს ჩვენს მამად; დაე, ვიცხოვროდ აქ კეთილგონივრულად და წმიდად, რომ მარადიულ ცხოვრებას მივემთხვიოთ.

 

მშობლის წიაღში მყოფი ჩვილების მსგავსად, რომლებიც როცა ჩამოყალიბდებიან და იბადებიან, მცირე საკვებით ცხოვრების შემდეგ მეტი საკვები და უკეთესი ცხოვრება ეძლევათ, მართალნიც ასევე გადიან ამ ცხოვრებიდან და უკეთესი ცხოვრების გზას ადგებიან, როგორც წმიდა წერილში წერია: „ვიდოდიან იგინი ძალითი ძალად“ (ფსალმ. 83,7). ცოდვილნი კი ამა ქვეყნის ბინდიდან ჯოჯოხეთის სიბნელეში გადადიან, როგორც დედის წიაღშივე გარდაცვლილი ჩვილნი. ცოდვილნი ხომ მრავალი ცოდვისაგან უკვე აქ, მიწაზევე არიან მკვდარნი, ხოლო როცა გარდაიცვლებიან, ჩადიან უკუნით ტარტაროზში. ჩვენ ამ ცხოვრებაში სამჯერ ვიბადებით: პირველი, დედის წიაღიდან გამოვდივართ და მიწაზე ვბრუნდებით; ორი სხვა დაბადება მიწიდან ზეცისკენ აგვამაღლებს, ერთი მათგანი ღვთის მადლით ხდება წმიდა ნათლისღებაში და ეწოდება მეორედ შობა და აღორძინება, მეორე კი ხდება სინანულითა და სათნოებებში მოღვაწეობით. აი, ახლა ჩვენ ამ მესამე დაბადებაში ვიმყოფებით.

 

ჩვენ, ჭეშმარიტ სიძესთან – ქრისტესთან მიახლოებულნი, უფრო მეტად უნდა შევიმკოთ. თუ ერის სასძლოები, რომელთაც მოკვდავი საქმრო მოელით, ბანაობენ და სურნელოვან ზეთებს იცხებენ, სამკაულებით იკაზმებიან, თავიანთ მეუღლეებს რომ მოეწონოთ, რამდენად მეტად გვმართებს გამშვენიერება ჩვენ, რომლებიც ზეციური სიძის ღირსნი გავხდით, რამდენად უაღრესად გვმართებს ღვაწლით ცოდვის ტალახისაგან განწმედა და სულიერი სამოსით შემკობა. ერის სასძლოები სხეულს მიწიერი ყვავილებით იმკობენ, ჩვენ კი სული სათნოებით გავინათლოთ და თავზე რწმენის, სასოებისა და სიყვარულისაგან დაწნული გვირგვინი დავიდგათ. ძვირფასი ქვების ნაცვლად ყელი სიმდაბლით დავიმშვენოთ, როგორც ძვირფასი ყელსაბამით, სარტყელის ნაცვლად წელზე უბიწოება შემოვირტყათ და ნათელი სამოსელივით ვატაროთ უპოვარება. ტრაპეზზე კი ლოცვებისა და ფსალმუნებისაგან შემზადებული უხრწნელი საჭმელი დავაგოთ. მაგრამ, როგორც მოციქული მოგვიწოდებს, არა მხოლოდ ენა ვამოძრაოთ, არამედ გონებითაც გავაცნობიეროთ რასაც წარმოვთქვამთ, რადგან ხშირად, როცა ბაგენი ლოცულობენ, გული და გონება სულ სხვას ფიქრობს.

 

ჩვენ, საღმრთო ქორწილში მოსულნი, ყურადღებით უნდა ვიყოთ, რომ ლამპრების, ანუ სათნო საქმეების გარეშე არ დავრჩეთ, რადგან ჩვენ შეგვიძულებს სიძე ჩვენი – ქრისტე და საერთოდ არ მიგვიღებს, თუ იმას არ გავაკეთებთ, რაც აღვუთქვით. როგორი აღთქმა მივეცით მას? რომ ნაკლები ვიფიქროთ სხეულზე და მეტი სულზე, და დავარწყულოთ იგი. შეუძლებელია ჭიდან ერთდროულად ამოვიღოთ ორი ვედრო წყალი, რადგან, როცა ბორბალი ბრუნავს ჭაში ერთ ცარიელ ვედროს უშვებს და სავსე ამოაქვს. ასევე შეუძლებელია ერთდროულად ვიზრუნოთ სულზეც და სხეულზეც; როცა ჩვენ მთელ ძალისხმევას სულს მივაპყრობთ და იგი, სათნოებით სავსე, ზევით მიისწრაფის, მაშინ სხეული მოღვაწეობით მსუბუქდება და სულს მიწიერი საზრუნავებით აღარ ამძიმებს. ამას მოწმობს წმიდა პავლე მოციქული, როცა ამბობს: „დაღათუ გარეშე ესე კაცი ჩუენი განიხრწნების, არამედ შინაგანი განახლდების დღითი დღედ“ (2 კორ. 4,16).

 

თუ შენ ერთადმცხოვრებთა მონასტერში ცხოვრობ, ნუ შეიცვლი ადგილს, თორემ დიდი ვნების გადატანა მოგიხდება; როცა ფრინველი თავის კვერცხებს ტოვებს, ისინი ცივდებიან და უნაყოფო ხდებიან, ასევე მონაზონი, რომელიც ადგილიდან ადგილზე გადადის, ხდება ცივი და რწმენისადმი მკვდარი. დაე, არ მოგხიბლოს ზოგიერთ ადგილებში სიმდიდრის სიუხვემ და კერძების ნაირსახეობამ, როგორც რაიმე მნიშვნელოვანმა; ვინც სასიამოვნო და გემრიელ კერძებს ამზადებს, ის კულინარულ ხელოვნებას აფასებს. შენ კი გემრიელ კერძთა სიუხვე მარხვითა და უბრალო კერძებით დაამარცხე. ბრძენი სოლომონი ხომ ამბობს: „სული მაძღარი გოლსა ემღერინ, ხოლო სულსა ნაკლულევანსა მწარეცა იგი ტკბილვე ჰგონიენ“ (იგავ. 27,7). ნუ განძღები პურით და არ მოგესურვება ღვინო.

 

სამია მთავარი და პირველადი ბოროტების სახეობა, რომელთაგან ყველა სხვა ბოროტება გამომდინარეობს: გულისთქმა, სიამოვნება და მწუხარება. ისინი ერთი მეორეს უკავშირდებიან, ერთი მეორეს მისდევენ. სიამოვნების დამარცხება შეიძლება, მაგრამ გულისთქმის დამარცხება შეუძლებელია, რადგან სიამოვნება სხეულის მეშვეობით მიიღება, ხოლო გულისთქმის მოქმედება სულში იწყება. მწუხარება კი ორივესგან წარმოიშობა. თუ არ დაუშვებ, რომ გულისთქმამ შენში იმოქმედოს, მაშინ შეძლებ სიამოვნებისა და მწუხარების აღმოფხვრას. მაგრამ თუკი გულისთქმას არ შეეწინააღმდეგები, მაშინ იგი სიaმოვნებამდე მიგიყვანს, სიამოვნება კი მწუხარებას გამოიწვევს და იქნება შენში ერთიც, მეორეც და მესამეც და არ დაუშვებენ, რომ სული სიფხიზლეს დაუბრუნდეს. წმიდა წერილი ამბობს: არ დაუშვა, რომ წყალმა იდინოს.

 

ყველასათვის ყველაფერი არ არის სასარგებლო. ამიტომ ყველამ თავისი გონებით იხელმძღვანელოს: ერთისათვის მეტად სასარგებლოა ერთადმცხოვრებთა მონასტერში მოღვაწეობა, მეორესათვის – მარტოობაში ყოფნა. მცენარეების მსგავსად, ერთნი წყლიან ადგილებში ხარობენ, მეორენი – მშრალ ადგილებში; ხალხიც – ზოგი მთებში გრძნობს თავს კარგად, ზოგი კი – ბარში. ასევე მონაზონმაც იქ უნდა იმოღვაწეოს, სადაც მისთვის მეტი სარგებელია. ბევრნი ქალაქში ყოფილან და მეუდაბნოებითი ცხოვრებით უმოღვაწიათ, ღვთივსათნო ცხოვრებით გადარჩენილან, ხოლო ბევრნი მთებში ყოფილან, ერისკაცთა საზრუნავით უცხოვრიათ და დაღუპულან. ამიტომ შესაძლებელია მრავალთა შორის დაიცვა აზრით მარტოობა და ასევე, ის ვინც მარტოა, შეიძლება აზრებში იყოს მრავალთან ერთად.

 

ეშმაკს უამრავი ბადე აქვს და, თუ ვერ შეძლებს სიღარიბით გძლიოს, მაშინ სიმდიდრეს გამოგიგზავნის, რომ იმით მოგხიბლოს და გავნოს. თუ შეურაცხყოფითა და განქიქებით ვერ გძლია, ქებასა და დიდებას გიგზავნის; თუ ეშმაკი ადამიანის ჯანმრთელობით არის ძლეული, მაშინ იგი მას ავადმყოფობას მოუვლენს, რადგან, როცა იგი ვერ ამარცხებს სიხარულით აღვსილ სულს, მაშინ, ღვთის დაშვებით, მწუხარებასა და ავადმყოფობას უგზავნის ადამიანს, რომ იგი სულმოკლეობაში ჩააგდოს და ამ გზით ჩააქროს მასში ღვთის სიყვარული. ამიტომ, საყვარელო, როცა სხეული სიცხისაგან გეწვის და გაუსაძლის წყურვილს განიცდი, თუ ცოდვილი ხარ, გაიხსენე მარადიული ტანჯვა-წამება და ჩაუქრობელი ცეცხლი და ნუ კი სულმოკლეობ დროებითი წვალების გამო, არამედ უფრო მეტად გაიხარე, რომ ღმერთმა მოგაკითხა და მადლობდე მას და დავითისამებრ ქებას წარმოთქვამდე: „სწავლით განმსწავლა მე უფალმან და სიკუდილსა არა მიმცა მე“ (ფსალმ. 117,18), რადგან სნეულებით ბიწისაგან განიწმინდები, როგორც რკინა იწმინდება ჟანგისაგან ცეცხლის მეშვეობით, ხოლო თუკი მართალი ხარ და ავადმყოფობ, მაშინ იცოდე, რომ ამით ნაკლებიდან უმეტესი სიკეთისაკენ წარემატები და, თუ ოქრო ხარ, მწუხარების ცეცხლით უფრო მეტად გაბრწყინდები; თუ სატანის ანგელოზი მოგეცა სხეულში, მაშინ ღირსი შექმნილხარ მოციქულ პავლეს მიმსგავსებისა და უნდა ხარობდე; თუ სიცხე ან ძაგძაგი გაწუხებს, იცოდე რომ ნუგეში და მოსვენება გელოდება, როგორც ამას წმიდა წერილი ამბობს: „განვლეთ ჩუენ ცეცხლი და წყალი, და გამომიყვანენ ჩუენ განსასუენებელად“ (ფსალმ. 65,11). ეს გზა გაიარე? ელოდე მოსვენებას. თუ ღატაკი ხარ, მუშაობ და იტანჯები, იმეორე წინასწარმეტყველის სიტყვა: „ხოლო მე გლახაკ და დავრდომილ ვარი"(ფსალმ. 39,18), და ამის მეშვეობით სრულყოფილი გახდები, რადგან მეფსალმუნე ამბობს: „ჭირსა ჩემსა განმივრცე მე“ (ფსალმ. 4,1). და უმეტესად ამგვარად ვიმოღვაწეოთ. ჩვენ ხომ მტერს ვხედავთ, ჩვენ წინააღმდეგ მებრძოლს.

 

ნუ დავმწუხრდებით, როცა სხეულის უძლურების გამო არ ძალგვიძს ლოცვა და ვერც ფსალმუნებს ვკითხულობთ ხმამაღლა, რადგან ფეხზე დგომაც, მარხვაც, მიწაზე წოლაც და სხეულის ყველანაირი დათრგუნვა ბილწი გულისთქმებისა და ტკბობის წინააღმდეგ გამოიყენება და, თუკი ისინი ავადმყოფობამ დათრგუნა, მაშინ მარხვა და სხვა ღვაწლი ზედმეტია. მაგრამ რას ნიშნავს – ზედმეტია? დამღუპველი ვნებები ავადმყოფობით ქრებიან, როგორც ძლიერი წამლისგან და უძლურება უდიდეს ღვაწლად წარმოჩნდება; ამიტომაც აუცილებელია მისი დათმენა და ღვთის ქება და მადლიერება. თუ მხედველობა დავკარგეთ, არ უნდა ვინაღვლოთ, ჩვენ ხომ ამით ხილული საგნებისადმი გაუმაძღარი მიდრეკილების ორგანოებს განვეშორეთ და სულიერი ხედვით ვუმზერთ ღმრთის დიდებას; თუ სმენა დავკარგეთ, ვმადლობდეთ უფალს, ჩვენ ხომ ამით უქმსიტყვათა მოსმენას განვეშორეთ; თუ ჩვენი ხელები ავადმყოფობისაგან პარალიზებულია, მაშინ ჩვენი შინაგანი ხელებია მტერთან საბრძოლველად გამზადებული; თუკი სნეულებამ მთელი ჩვენი სხეული მოიცვა, მით უფრო იმატებს სულიერი სიჯანსაღე.

 

როცა ჩვენ ერთადმცხოვრებთა მონასტერში ვიმყოფებით, მაშინ მორჩილებას ყველა სხვა ღვაწლზე მეტი უპირატესობა უნდა მივანიჭოთ. ღვაწლი ხშირად ამპარტავნებას წარმოშობს, მორჩილება კი – სიმდაბლეს. ზედმეტი ღვაწლი – მტრისგანაა, რადგან ვინც ეშმაკს უსმენს, ზომაზე მეტ ღვაწლს იღებს საკუთარ თავზე. როგორ უნდა განვასხვაოთ საღვთო და სამეფო ღვაწლი ეშმაკეულისაგან? – ზომიერების საზომით. მთელი შენი ცხოვრების მანძილზე მარხვის ერთი წესი გქონდეს. არ იმარხულო ზედიზედ ოთხი-ხუთი დღე იმისთვის, რომ შემდეგ თავს ნუგბარი საკვების მიღების უფლება მისცე – უზომობა დამღუპველია. ერთად არ გამოიყენო ყველა შენი იარაღი, რომ შემდეგ ბრძოლის დროს არ აღმოჩნდე განძარცვული და მტრისაგან არ დამარცხდე. ჩვენი საკუთარი იარაღი – ჩვენივე სხეულია, ხოლო სული – მეომარი. ასე რომ, ორივეზე იზრუნე საჭიროებისდა მიხედვით; როცა ახალგაზრდა და ჯანმრთელი ხარ – იმარხულე, რადგან მოვა ხანდაზმულობა და უძლურება. ამიტომ წინასწარ მოაგროვე მარაგი, რამდენიც ძალგიძს, რომ უძლურების ჟამს არაფერს საჭიროებდე.

 

იმარხულე კეთილგონივრულად და ზუსტად, რათა ამ საქმიანობაში მტერი არ შემოგეპაროს და შენი უგუნურების გამო არ მიიტაცოს შენი ღვაწლის ნაყოფი; როგორც ვფიქრობ, ამის შესახებ ამბობს უფალი: იყავით გამოცდილი მეკერმეები[2], ესე იგი, ზუსტად შეისწავლეთ სამეფო დრაჰკანი, რადგან ყალბი დრაჰკანიც არსებობს და თუმცა მათი მასალა ერთნაირია, ისინი წარწერითა და ბეჭდით განსხვავდებიან. ოქრო, რომელზეც ვსაუბრობ, ეს არის მარხვა, კრძალულება, მოწყალება, მაგრამ ელინებიც ამ სათნოებებით სარგებლობდნენ და ერეტიკოსებიც ამ სათნოებებზე თავიანთ ბეჭედს ასვამენ. ასე რომ, ჩვენ ყურადღებით უნდა ვიყოთ და ყოველგვარ სიყალბეს გავერიდოთ, რათა გამოუცდელობით არ შევცდეთ და არ დავზიანდეთ. ამდენად, მხოლოდ ის მონეტები გამოვიყენოთ, რომლებზეც ქრისტეს ჯვარია აღბეჭდილი საღვთო სათნოებებთან – მართალ სარწმუნოებასა და მართებულ საქმეებთან ერთად.

 

 ჩვენთვის, მონაზვნებისათვის, აუცილებელია მთელი გულისყურით ვმართოთ ჩვენი სულები და, თუ ერთადმცხოვრებთა მონასტერში ვიმყოფებით, არ ვეძებოთ საკუთარი ნება და არ მივყვეთ საკუთარ გონებას – ყველაფერში ჩვენს სულიერ დედას, იღუმენიას უნდა დავემორჩილოთ. ჩვენ განდევნილები ვართ, რადგან წუთისოფლის საგანთა ზღვარს მიღმა გავედით და კვლავ ნურც მოვიძიებთ მათ. იქ, ერში ჩვენ ქებულნი ვიყავით, აქ კი დამცირება დავითმინოთ; იქ მრავალი გემრიელი საკვები გვქონდა, აქ კი დაე, პურშიაც უკმარისობას განვიცდიდეთ; იქ, ერში, ვინც დანაშაულს სჩადის, საპყრობილეში ათავსებენ, ჩვენი ცოდვებისათვის აქ ჩვენც საკუთარი ნებით მივეცეთ ტყვეობას, რათა შემდგომში გადავურჩეთ დამსახურებულ მარადიულ სატანჯველს.

 

თუ მარხულობ, მარხვა არ დაარღვიო უძლურების საბაბით, – ისინიც ხომ, ვინც არ მარხულობენ, იმავე უძლურებაში ვარდებიან. ხელი მიჰყავი სათნოებას? არ მიატოვო იგი მტრის წინააღმდეგობის გამო – დაითმინე, რათა შენი მოთმინებით განაგდო ეშმაკი. მოგზაურებიც ხომ, როცა ზღვაოსნობას იწყებენ, ზურგის ქარის დროს აფრას შლიან და ცურავენ, ხოლო როცა პირ-ქარი ამოვარდება, მაშინვე არ უშვებენ აფრას, არამედ ან ითმენენ ან ქარიშხალს ებრძვიან და თავიანთ გზას აგრძელებენ. ასევე ჩვენც, როცა ქარიშხალი გვეცემა, ჯვარი აფრასავით აღვმართოთ და უშიშრად განვაგრძოთ მოგზაურობა.

 

ასეთი იყო სწავლებები, უფრო სწორედ, საქმეებიც ნეტარი სვინკლიტიკიასი. ბევრი სხვა სიტყვა და საქმე გავიგეთ მისგან – მსმენელთა და მხილველთა სასარგებლოდ. და ეს ყველაფერი იმდენად ბევრია, რომ ძნელია გადმოსაცემად.

 

სიკეთის მოძულე ეშმაკმა, ვერ აიტანა სათნოების ასეთი სიუხვე და შეიპყრო სურვილმა დაეჩრდილა მისი ღვაწლის ნათელი. საღვთო განგებამ დაუშვა მისი შემოტევა ახოვნად მოღვაწე ქალწულზე და ისიც ისეთი ძალით აღდგა მასზე, რომ არა მხოლოდ მისი სხეულის დათრგუნვა დაიწყო, არამედ ისეთი შინაგანი ტკივილი გამოიწვია, რომლის შემსუბუქებაც ადამიანური საშუალებებით შეუძლებელი იყო. თავდაპირველად ეშმაკმა მისი ფილტვები დააზიანა – სიცოცხლის უმნიშვნელოვანესი ორგანო, ცოტა ხნის შემდეგ კი თავისი ბრაზი ისეთი დამღუპველი სნეულების საშუალებით გადმოანთხია, რომ მას სულ მოკლე ხანში შეეძლო სიკვდილი გამოეწვია. მაგრამ სისხლისმსმელი წყეული ბოროტად ხარობდა როცა ავადმყოფობას აგრძელებდა და ჭრილობებს ზრდიდა. ამიტომ თანდათანობით მან იმდენად გაცვითა მისი ფილტვები, რომ ნეტარი დედა მათ სისხლთან ერთად ნაწილ-ნაწილ ანთხევდა. იგი ძლიერი ცხელებისგანაც იტანჯებოდა, რამაც მისი სხეული სულ მთლად გამოაშრო. ნეტარი ოთხმოცი წლისა იყო, როცა იობის წამება გადაიტანა, მაგრამ რამდენადმე უმოკლეს ხანში, და მისთვის უფრო მძიმე იყო ამ ტანჯვის გადატანა.

 

 მართალმა იობმა წყლულებში ოცდათხუტმეტი წელიწადი გაატარა, ხოლო ღირსმა დედამ სამ-წელიწად ნახევარი იტანჯა. თუ იობს ეშმაკი გარეგანი წყლულებით ტანჯავდა, ღირს დედას – შინაგანით. ასე რომ, ვფიქრობ, ქრისტეს სასიქადულო მოწამეებსაც კი არ უტანჯიათ იმდენი, რამდენიც მარად სახსენებელმა სვინკლიტიკიამ გადაიტანა, რადგან იმათ ეშმაკი გარედან ებრძოდა და მართალია, მათ ხმლითა და ცეცხლით აწამებდნენ, მაგრამ ეს შეიძლება უფრო ადვილი გადასატანი ყოფილიყო, ვიდრე ღირსი დედის წამებანი. მტერი მას შიგნიდან ტანჯავდა, მისი საკუთარი სხეულის საშუალებით; თანდათან, ნელ-ნელა უმატებდა ტემპერატურას შიგნეულობაში, წვავდა მას ნელ ცეცხლზე, განუწყვეტლივ ფლეთდა მას დღითა და ღამით. წმიდანი კი ყოველივე ამას სულგრძელებით ითმენდა, იდგა უდრეკად და სასოს არ იკვეთდა; მასთან მებრძოლ მტერს შეუპოვრად ეწინააღმდეგებოდა და სულის სასარგებლო მოძღვრებით იმათაც მკურნალობდა, ვინც მტრისგან დათრგუნული იყო. ასე რომ, იგი იმათ სულს, როგორც ლომის ხახიდან, ისე იხსნიდა და ბევრიც მტრისაგან ხელშეუხებელი დარჩა, რადგანაც მტრის ხაფანგები აჩვენა მათ და ისინი ამით ცოდვისაგან გაათავისუფლა.

 

ნეტარი ამბობდა, რომ დაუდევრად არასდროს უნდა იყოს ის სული, ვინც ღმერთს შეეწირა, რადგან, როცა ასეთი სულები განმარტოებული არიან, მტერი კბილებს აღრჭიალებს, მათგან დამარცხებული დრტვინავს, ცოტათი განეშორება, მაგრამ აკვირდება და, თუ ისინი რაიმეში დაუდევრობას გამოიჩენენ, ეშმაკი ისევ მოდის და იმით აცდუნებს მათ, რაზედაც არც კი უფიქრიათ.

 

როგორც შეუძლებელია სიკეთის მცირეოდენი გამონათებები არ იყოს ბოროტ ადამიანებში, ასევე კეთილებსაც აქვთ ზოგიერთი ნაკლოვანება და ყოველთვის ბოროტებში არის კეთილი ნაწილი და კეთილებში – ბოროტი. ხშირად არის, რომ ყოველგვარი ბილწი ვნებებით სავსე ადამიანი ამასთანავე მოწყალეა, ხოლო კრძალულებაში, უბიწოებასა და ღვაწლში მყოფი, განმკითხველი და ვერცხლისმოყვარეა. ამიტომ არ შეიძლება ვინმე დაუდევრად იყოს და უგულებელყოს მცირე, თითქოს ის ვერ ავნებდეს. სულ პატარა წვეთიც ხომ, თუკი მუდმივად იწვეთებს, ქვასაც გახვრეტს. დიდი სიკეთეები ადამიანებს მხოლოდ საღვთო მადლის საშუალებით ეწევიან, ხოლო გაცხადებული წვრილმანი ვნებების დამარცხებას ჩვენ ჩვენივე ძალებით ვსწავლობთ. ის, ვინც დიდ ბოროტებას საღვთო მადლით ეწინაღმდეგება, ხოლო არაფრად აგდებს მცირეოდენს, დიდ ზიანს მიიღებს, რადგან უფალი, როგორც ჩვენი ჭეშმარიტი მამა, როცა ჩვენ, მისი სულიერი შვილები, სიარულს ვიწყებთ, ხელს გვიწვდის, რათა არ დავეცეთ და გვიფარავს უდიდესი განსაცდელებისაგან, მაგრამ გვტოვებს მცირედში, რომ ჩვენც გამოვაჩინოთ თავისუფალი ნება და ჩვენივე ფეხით ვიაროთ. ის, ვინც უმცირესით მარცხდება, განა შეძლებს თავი უმეტესისაგან დაიცვას?

 

სიკეთის მოძულემ დაინახა, რომ ღირსი დედა კვლავ აღდგა მასზე, უკმაყოფილო შეიქნა და მისი სამეტყველო ორგანო დააზიანა, რათა დაეშალა მისთვის დების დამოძღვრა და ისინი ღვთის სიტყვის მოსმენის გარეშე დაეტოვებინა. მაგრამ ამ მოქმედებით მან მონასტრის დებს დიდი სარგებელი მოუტანა, რადგან ხედავდნენ ღირსი დედის წყლულებს და კიდევ უფრო მტკიცდებოდნენ სათნოებებში. ამდენად ღირსი დედის ხორციელი წყლულები დათრგუნულ სულებს ჰკურნავდა. სატანა კი მას შემდეგი სახით ებრძოდა: წმიდანს კბილი ასტკივდა და ამასთანავე ღრძილი დაუჩირქდა, კბილი ამოუვარდა და სიმსივნემ მთელი ყბა მოიცვა. ორმოც დღეში ძვალი დალპა და ორ თვეში ხვრელი წარმოიშვა, რომელიც ირგვლივ გაშავდა და ამ ყველაფრისგან სხეულს იმდენად მყრალი სუნი აუვიდა, რომ მისი მომსახურე დები მისგან უფრო იტანჯებოდნენ, ვიდრე თვით დედა, და ხშირად, როცა ამ სუნს ვეღარ უძლებდნენ, წმიდანის მომსახურებას თავს არიდებდნენ; როდესაც მათ აუცილებლობის გამო ღირს დედასთან მისვლა სჭირდებოდათ, ბევრ საკმეველს ანთებდნენ და ისე მიეახლებოდნენ, ხოლო მსახურების დამთავრების შემდეგ სწრაფად განეშორებოდნენ.

 

ღირსი სვინკლიტიკია კი ცხადად ხედავდა მასთან მებრძოლ მტერს და ამიტომ ვერ აძლევდა თავს უფლებას რაიმე ადამიანური საექიმო საშუალებით ემკურნალა, რადგან ამაშიც თავისი შემართების ჩვენება სურდა. დები სთხოვდნენ წყლულებზე ზეთის ცხების ნებართვას, მაგრამ ის არ თანხმდებოდა, რადგან თვლიდა, რომ ამით იმ სასახელო ბრძოლიდან გამოვიდოდა, რომელსაც მტერთან აწარმოებდა. დებმა ექიმი მოაყვანინეს, რომ იმას დაერწმუნებინა წმიდანი წამლის მიღების აუცილებლობაში. მაგრამ ღირსი სვინკლიტიკია უარზე იდგა: „რატომ მეწინააღმდეგებით ამისთანა ბრძოლის წარმოებაში? რატომ ამჩნევთ მხოლოდ ხილულს და ვერ ხედავთ უხილავს? რატომ იკვლევთ მხოლოდ მომხდარს და ვერ ხედავთ იმას, ვინც ეს ჩაიდინა?“ ექიმმა უთხრა: „ჩვენ არც შენს განკურნებას ვცდილობთ და არც შენს ნუგეშისცემას, არამედ გვინდა, – როგორც ეს დადგენილია, – დავმარხოთ ის ნაწილი რომელიც შენს სხეულს ჩამოშორდა, დალპა და მოკვდა, რომ მყრალი სუნისაგან არ გაიტანჯონ დები, რომლებიც შენ გემსახურებიან. ახლა მე იმას ვაკეთებ, რასაც მკვდრებს უკეთებენ: ღვინოში ვასხამ ალოეს, ზეთსა და მურტს[3] და იმ ნაწილს ვადებ, რომელიც დალპა". მოისმინა ექიმის ეს სიტყვები და ღირსი დედა დათანხმდა, რადგან დაინახა, თუ რა დიდ მწუხარებაში იყვნენ მისი მომსახურე დები.

 

ვინ არ შეძრწუნდება მისი აუტანელი წყლულების შემხედვარე? ვინ არ მიიღებს სულიერ სარგებელს, თუკი წარმოიდგენს ღირსი დედის მოთმინებას? და ვინ არ განმტკიცდება, როცა გააცნობიერებს იმ მარცხს, რომელიც მან ეშმაკს განაცდევინა? იმან ხომ, საძაგელმა, სხეულის იმ ნაწილს ავნო, საიდანაც მაცხოვნებელი და უტკბესი სიტყვათა წყარო მოედინებოდა და ამ ბოროტებამ ყველა ადამიანური დახმარება გადაძლია; სისხლმოწყურებული ცხოველივით დაესხა თავს ხელში ჩავარდნილ მსხვერპლს, მაგრამ მისი გადაყლაპვის მსურველი თვით წამოეგო ანკესზე სხეულის უძლურებით: მან წმიდანში სუსტი დედაკაცი დაინახა და უგულებელყო იგი, როგორც უძლური ჭურჭელი. მასში ვერ შეიცნო კაცური გონება და მისი აზროვნების სიმტკიცე. ღირსმა დედამ სამი თვე გაატარა ამ ბრძოლაში – გაძლიერებულმა ღვთაებრივი შეწევნით, რადგან აქ ყოველნაირი ადამიანური ძალები ამოიწურებოდა: მას ხომ არც ჭამა შეეძლო ძლიერი ჩირქისა და მყრალი სუნის გამო, არც ძილი – აუტანელი ტკივილისაგან.

 

როცა მოახლოვდა მისი ბრძოლის დასასრული და გამარჯვების გვირგვინი, მან იხილა საღვთო გამოცხადება: ანგელოზები და წმიდა ქალწულები, რომლებიც მას ზეცაში აღსვლას მოუწოდებდნენ; მან ღვთაებრივი ნათლის გაცისკროვნებაც იხილა და სამოთხეც. ღირსმა დედამ ეს ყოველივე დებს მოუთხრო და უანდერძა მათ ახოვნად დაეთმინათ დროებითი მწუხარებანი, არ ჩავარდნილიყვნენ სულმოკლეობაში. მან ასევე იწინასწარმეტყველა, რომ სამი დღის შემდეგ გარდაიცვლებოდა და ზუსტი საათიც კი დაასახელა თავისი აღსასრულისა. და როცა დადგა ჟამი, ნეტარი სვინკლიტიკია უფალს მიეახლა და ღვაწლისათვის ზეციური სასუფეველი მიიღო, საქებელად და სადიდებლად უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტესი, რომელსა შვენის დიდება, პატივი და თაყვანისცემა თანა მამით და სულით წმიდითურთ აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე. ამინ.

 

  

თარგმნა ვლადიმერ ჩხიკვაძემ  წიგნიდან

Святитель Афанасий Великий "Жизнь и наставления преподобной Синклитикии Александрийской", М. 2000.