წმ. მამები ბავშვების აღზრდის შესახებ
მრავალ მშობელს შვილების გამო ბევრი რამის დათმენა იმიტომ უწევს, რომ არ სურთ გაროზგვა, სიტყვით გონს მოყვანა და დამწუხრება თავაშვებულად და უკანონოდ მცხოვრები ვაჟებისა; ამიტომაც ხშირად უწევთ ხილვა, თუ როგორ ცვივდებიან მათი შვილები დიდ უბედურებაში... ბოლო-ბოლო რითი განმართლდები? გეტყვის ღმერთი: განა არ მოგეცი ბავშვი, რომ თავიდანვე შენთან ეცხოვრა? მე დაგადგინე მის მასწავლებლად, მოძღვრად, მეურვედ და უფროსად – ნუთუ მთელი ძალაუფლება მასზე შენ არ გადმოგეცი? ნუთუ არ გიბრძანე, დაგემუშავებინა და მოგეწესრიგებინა ის, ასეთი ფაქიზი? რა გამართლება გექნება, თუკი უზრუნველად უყურებდი მის ხტუნვას? რას იტყვი? რომ ის თავაშვებული და დაუმორჩილებელია? მაგრამ შენ ამ ყველაფრისთვის თავიდანვე უნდა შეგეხედა – მოგეთოკა ის, როცა ყმაწვილი და აღვირისთვის მისაწვდომი იყო; გულმოდგინებით უნდა მიგეჩვია, მიგემართა ჯეროვანისკენ, მოგეთოკა მისი სულის აღტყინებები, როცა უფრო მიმღები იყო ზემოქმედებისა; სარეველა მაშინ უნდა ამოგეძირკვა, როცა ასაკი უფრო ფაქიზი იყო და უფრო იოლად შეიძლებოდა ამოძირკვა, – მაშინ ვეღარ გაძლიერდებოდნენ და ვეღარ გახდებოდნენ გამოუსწორებელნი ის ვნებები, რომლებიც უყურადღებოდ იქნენ დატოვებულნი.
...ის მამები, რომლებიც არ ზრუნავენ შვილების წესიერებისა და თავდაჭერილობისთვის, შვილთა მკვლელები არიან, და მკვლელებზე უფრო სასტიკები, რადგან აქ საქმე სულის დაღუპვას ეხება. როცა ხედავ, რომ ცხენი უფსკრულისკენ მიექანება, მის ბაგეებზე აღვირს ამოსდებ, ძალით შეაყენებ ყალყზე, ხშირად ურტყამ კიდეც, რაც დასჯაა, მაგრამ დასჯა ხომ გადარჩენის დედაა, – ზუსტად ასევე მოექეცი შენს შვილებს, თუკი სცოდავენ...
ამრიგად, დავამკვიდროთ და განვავითაროთ ყრმაში იმგვარი აზროვნება, რომ ესმოდეს კაცობრივი საქმეები: რას ნიშნავს სიმდიდრე, დიდება, ძალაუფლება, და რომ შეეძლოს მათი უგულებელყოფა და ისწრაფოდეს უმაღლესისკენ. ...დაე მიეჩვიოს, არაფრად თვლიდეს ფულს, ადამიანურ დიდებას, ძალაუფლებას, სიკვდილს და ამ წარმავალ ცხოვრებას – მაშინ იქნება გონიერი. დაე დედამაც ისწავლოს, რომ თავისი ქალიშვილი ამ წესით აღზარდოს, განარიდოს ფუფუნებას, მორთულობას და ყველაფერს, რაც მეძავებისთვისაა დამახასიათებელი...
ბავშვების გარყვნის მიზეზი არის მხოლოდ და მხოლოდ მშობლების უგუნური მიჯაჭვულობა ამ ცხოვრებისადმი. როცა მათ მთელი ყურადღება მხოლოდ ამისკენ აქვთ მიპყრობილი და მასზე უმაღლესად არაფერს მიიჩნევენ, ვეღარ ახერხებენ ბავშვის სულზე ზრუნვას. ასეთ მშობლებზე ვიტყოდი, რომ ისინი შვილის მკვლელებზე უარესნი არიან, – ისინი (მკვლელები) სულსა და სხეულს ერთმანეთისგან განაშორებენ, ესენი კი ერთსაც და მეორესაც გეენიის ცეცხლში აგდებენ.
...მთელი სამყაროს მოშლის მიზეზი ისაა, რომ ჩვენ დაუდევარნი ვართ ჩვენი საკუთარი შვილების მიმართ, ვზრუნავთ მათ შესაძინელზე, ხოლო მათ სულებს უგულებელვყოფთ, რაც ფრიად უგუნური საქმეა.
...სიცოცხლეშიც და სიკვდილის წინაც ვუმეოროთ და ვარწმუნებდეთ ჩვენს შვილებს, რომ დიდი სიმდიდრე, უცდომელი სამკვიდრებელი და უდარდელი საგანძური არის შიში ღვთისა. (წმ. იოანე ოქროპირი)
თუკი მშობლები შვილების მიმართ საჭირო მზრუნველობას არ იჩენენ, არ არიგებენ, არ ასწავლიან კეთილ წესებს, – შვილების სულების გამო მშობლებს პასუხი მოეთხოვებათ. (წმ. სიმეონ ახალი ღვთისმეტყველი)
ზოგიერთი მშობელი ისე ნაზად და რბილად ზრდის თავის შვილებს, რომ არ სურს დანაშაულის გამო მათი დასჯა და ნებას აძლევს უშიშრად და თავნებობით იცხოვრონ; სხვები უზომო მრისხანებით ზრდიან და კი არ სჯიან, არამედ საკუთარ მრისხანებასა და მძვინვარებას ანთხევენ მათზე. ერთნიცა და მეორენიც სცოდავენ. ზედმეტობა ყოველთვის მანკიერებაა; უგუნური სიმკაცრეცა და შემწყნარებლობაც ყველაფერში დაგმობილია. ერთს მოდუნებისკენ, თვითნებობისკენ, გახრწნილებისკენ და აშკარა დაღუპვისკენ მიჰყავს ყმაწვილები... მეორე – ნაღვლიანობას, გაღიზიანებასა და მოწყენილობას წარმოშობს მათში. ყველაფერში ზომიერება და საშუალო გზაა შექებული. ამიტომ ღვთისმოსავი მშობლები საშუალო (სამეუფო) გზას უნდა დაადგნენ.
1. როგორც კი ბავშვები სწავლების გაგებას შეძლებენ, მაშინვე უნდა ვასვათ კეთილმსახურების რძე და გავაგებინოთ... ვინ არის ღმერთი, რომელიც გვწამს და ვიხსენიებთ მის სახელს, ვაღიარებთ და ვევედრებით; ვინ არის ქრისტე, როგორ უნდა ვცეთ მას თაყვანი; რისთვის ვიბადებით ამქვეყნად, რისთვის ვინათლებით და რას მოველით სიკვდილის შემდეგ; (უნდა ვასწავლოთ:) ამჟამინდელი ჩვენი ცხოვრება სხვა არაფერია, თუ არა გზა, რომლითაც მარადისობისკენ მივდივართ, კეთილნი – სასიკეთო მარადისობისკენ, ბოროტნი – არასასიკეთო მარადისობისკენ. ქვეყანაზე ვიბადებით არა პატივისა და დიდებისთვის, სიმდიდრისთვის, ტკბილი საჭმელებისთვის, ლამაზი სამოსისთვის, მდიდრული სახლებისთვის და ა.შ., რადგან ამ ყველაფერს სიკვდილის შემდეგ ვტოვებთ; არამედ იმისთვის ვიბადებით, რომ კეთილად, ღვთის სათნოდ ვიცხოვროთ და სიკვდილის შემდეგ მასთან მივიდეთ და მის მიერ მარადიულ ნეტარებაში ვიმყოფებოდეთ. ამ ცხოვრებისთვის რომ ვიბადებოდეთ, მაშინ მარადიულად აქ უნდა ვყოფილიყავით, მაგრამ საპირისპიროს ვხედავთ. ჩვენ ვიბადებით სხვა ცხოვრებისათვის და ამ ცხოვრების გზაზე იმისთვის ვდგებით, რომ იმ ცხოვრებასთან მივიდეთ... ეს ყველაფერი თავიდანვე უნდა შევთავაზოთ ყმაწვილებს, რომ ზრდასთან ერთად ღვთის შემეცნებამდე და ქრისტიანული მოვალეობისა და სასოების შეცნობამდე მივიდნენ. როცა ჩვილი გული ასე დაიწყებს აღზრდას, მასში კეთილ სასოებას უნდა ველოდოთ. როგორც ბოროტება, ასევე სიკეთე ყმაწვილის გულში ძლიერად იდგამს ფესვს; რასაც ბავშვობაში ვსწავლობთ, ზრდასრულ ასაკშიც იგივე გვიპყრია, – ახალგაზრდა ხე საითკენაც გადაიხრება, ისევე დარჩება ბოლომდე... მრავალნი შვილებს უცხო ენებსა და ხელოვნებას ასწავლიან, მაგრამ კეთილმსახურების სწავლებისთვის არ ზრუნავენ, საიდანაც ჩანს, რომ თვითონაც არ უწყიან რა არის კეთილმსახურება, თუმცა ქრისტიანებად იწოდებიან. საზოგადოებისა და კომერციის გამო სასარგებლოა უცხო ენების შესწავლა, მაგრამ საჭირო და აუცილებელია სარწმუნოების შესწავლა, და „აქ ერთისაჲ არს სახმარ“ (ლუკ. 10,42)...
2. ვინაიდან წმიდა წერილის მიხედვით „დასაბამი სიბრძნისაჲ – შიში უფლისაჲ“ (ფსალმ. 110,10), დასაწყისში ყმაწვილ გულებში ღვთის შიში უნდა დავნერგოთ... ამისთვის საჭიროა ხშირად შევახსენოთ ყმაწვილებს, რომ ღმერთი ყველგანაა, ყველა ადამიანთანაა, ხედავს, რასაც ადამიანი აკეთებს და ფიქრობს; ესმის, რასაც ადამიანი ამბობს... როგორც მართლებსა და კეთილ ადამიანებს მიაგებს მათი სიკეთისათვის, ასევე შეუძლია ცოდვის ჩამდენებისა და ბოროტმოქმედების დასჯა, რასაც ისტორიაშიც ვკითხულობთ და ახლაც ასევე ხდება. ეს ბავშვებს თავიდანვე უნდა ჩავუნერგოთ, რომ ცოდვის ჩადენას მოერიდონ როგორც ცხადად, ასევე ფარულად...
3. მშობლებმა უწესო ბავშვები უნდა დასაჯონ. ამას ღვთის სიტყვა უბრძანებს მათ: „ნუ განაყენებ ჩჩვილთა ყრმათა სწავლასა; უკუეთუ სცე მას კუერთხითა (ჯოხით), არა მოკუდეს. შენ სამე სცე კუერთხითა, ხოლო სული მისი იხსნე სიკუდილისაგან“ (იგავ. 23, 13-14). ვხედავთ, რომ თვით უფალს უყვარს თავისი შვილები და სიყვარულით სჯის მათ: „რამეთუ რომელი უყვარნ უფალსა, სწავლის; და ტანჯის ყოველი შვილი, რომელი შეიწყნარის (ებრ. 12,6). ხორციელმა მშობლებმა ღმერთს უნდა მისდიონ და შვილები სიყვარულით უნდა დასაჯონ. ბრმაა ის მშობლიური სიყვარული, რომელიც უწესო შვილებს დაუსჯელად ტოვებს; ჭეშმარიტი და ბრძნული ის სიყვარულია, რომელიც დროულად ამდაბლებს მათ სასჯელით. „რომელი ერიდებოდის კუერთხითა ძესა თვისსა, სძულს იგი, ხოლო რომელსა უყვარდეს, გულსმოდგინედ სწავლინ“ (იგავ. 13,24).
4. დასჯისას არაა საჭირო უზომო სიმკაცრე, როგორც მოციქული გვასწავლის: „მამანი ნუ განარისხებთ შვილთა თქუენთა, რაჲთა არა ეურვოდინ“ (ებრ. 3,21); როგორც ზემოთ ითქვა, საშუალო გზის მიხედვით უნდა მოვიქცეთ.
5. კეთილი საქმეების სახედ ჩვენი თავი უნდა წარვუდგინოთ. სიყმაწვილეცა და ნებისმიერი ასაკი სათნოებაში კეთილი ცხოვრებით უფრო უკეთ განისწავლება, ვიდრე სიტყვით; ყმაწვილები განსაკუთრებით თავისი მშობლების ცხოვრებას ბაძავენ; რასაც მასში ხედავენ, თვითონაც იმას აკეთებენ, კეთილსაც და ბოროტსაც. ამის გამო მშობლები საცდურსაც უნდა ერიდონ და როცა შვილებისთვის სათნოების სწავლება სურთ, სათნო ცხოვრების მაგალითი უნდა უჩვენონ. სხვაგვარად ვერაფერს მიაღწევენ...
6. შვილების სიყვარული თვით მშობლების ბუნებაშია, პირუტყვებსაც უყვართ თავისი ნაშიერი. ამიტომ ამის შეხსენება არცაა საჭირო, მთავარია უგუნური სიყვარული არ იყოს, როგორც ზემოთ ითქვა.
7. მშობლები ღმერთს უნდა ევედრონ თავისი შვილებისთვის, რომ მან თვითონ ასწავლოს თავისი შიში და განაბრძნოს საცხონებლად.
8. რა მავნებელია მშობლებისთვისაც და მათი შვილებისთვისაც უზრუნველობა სწორი აღზრდისა და შვილების დასჯის საქმეში, ზემოთქმულიდანაც ყველა დაინახავს და (ბიბლიური) ისტორიაც მოწმობს ისრაელის მღვდელ ელის შესახებ, – ისიც და მისი შვილებიც ღმერთმა დასაჯა იმის გამო, რომ ელიმ სწორად ვერ აღზარდა ისინი და არ სჯიდა თავის ვაჟებს უსჯულოების გამო. (წმ. ტიხონ ზადონელი)
პირველთა ცნობათა და ჩვეულებათა, რომელთა მიიღებს მცირეწლოვანი ყრმა სახლსა შინა მამისა თვისისასა, პირველთა მაგალითთა, რომელთა იგი ხედავს გარემოს თვისსა, აქვსთ უდიდესი მნიშვნელობა მრთელსა მისსა სიცოცხლესა შინა. ყოველი მომავალი ცხოვრება მცირეწლოვანისა ყრმისა, მისი ყოფაქცევა, მისი ხასიათი და ერთის მხრივ თითქმის სულის ცხოვნებაც დამოკიდებული არის მას ზედა, თუ რა სახით გაიზარდა იგი, რა შეაგონეს და რა ასწავლეს მას და რას მიაჩვიეს იგი მშობელთა სიყმაწვილეშივე.
... უმთავრესი საქმე შვილის გამოზრდაში არის ის, ძმაო, რომ შენს ბავშვს გული გაუკეთო, ხასიათი გაუსწორო. თუ კეთილი შინაგანი ხასიათი გაუჩნდება შენს შვილს, მაშინ გარეგანი ზრდილობა თავის თავათ მოუვა. როდესაც წმიდა მოციქული პავლე შეაგონებს მამათა: „განზარდენით შვილნი თქვენნი სწავლითა და მოძღვრებითა უფლისათა“, ამით იმას კი არ გეტყვის იგი, რომ შენს შვილს მხოლოდ დარბაისლობა და თავაზიანობა ასწავლო, არამედ გასწავლის, რათა მის გულში დანერგო ქრისტიანული შინაგანი სახიერება.
... პირველი და უწინარესი ყოველთა ცოდვა, რომელიც გაჩნდება მცირეწლოვანის გულში, არის სიცრუე, მოტყუება, მზაკვარება. თუ არ ეცადე და არ აღმოფხვერი მისი გულიდან ეს ცოდვა, იგი გარდაექცევა მას ჩვეულებად და შეიქმნება წყაროდ ყოველთა მისთა მომავალთა ცოდვათა.
მეორედ, ეცადე და ყოველი ღონისძიება იხმარე, რომ შენი შვილი მიეჩვიოს ყოველ საქმეში ბეჯითობასა, ესე იგი, ყოველი თვისი საქმე აღასრულოს ხალისით და კეთილ-სინიდისით ბოლომდის მიიყვანოს.
... დასასრულ, ისიც უნდა დაუმატოთ, ძმანო ჩემნო, რომელ შვილები მცირეწლოვანნი ისე სიტყვიერის დარიგებით ვერა რას ისწავლიან, როგორც მაგალითით. ამისთვის თუ მშობელნი არ აძლევენ მათ კეთილსა სახესა, ძნელად შეიძლება, რომ იგინი კარგნი გამოვიდენ. ეს უმეტესად უნდა ახსოვდესთ ყოველთა მშობელთა. ამინ. (წმ. მღვდელმთავარი გაბრიელ ქიქოძე)
შვილების შეგონება მშობლების ვალია, – ასე რომ, თქვენიც. რისი უნდა გეშინოდეს? სიყვარულით ნათქვამი სიტყვა არასოდეს გააღიზიანებს (შვილს). მხოლოდ მბრძანებლური (სიტყვა) ნაყოფს ვერასდროს გამოიღებს. საჭიროა დღედაღამ ლოცვა, რომ უფალმა აკურთხოს შვილები და საშიშროებებს გადაურჩნენ. ღმერთი მოწყალეა! მას მრავალი საშუალება აქვს (თქვენ აზრადაც რომ არ მოგივათ), აარიდოს საშიშროება. ღმერთი ყველაფერს განაგებს. ის ბრძენი, ყოვლადმოწყალე და ყოვლადძლიერი მმართველია, და ჩვენ მის სამეფოს ვეკუთვნით. რატომ უნდა ნაღვლობდეთ? ის თავისიანებს არ დააჩაგვრინებს. ერთი რამისთვის უნდა ვიზრუნოთ, რომ ღმერთი არ შეურაცხვყოთ და არ ამოგვშალოს თავისიანების რიცხვიდან. (წმ. თეოფანე დაყუდებული)
ეს სიმართლეა, რომ აწინდელი აღზრდა თავნებობისკენ განაწყობს. მე ხშირად მაკვირვებს, როგორ მედიდურად და დამოუკიდებლად იქცევიან მცირეწლოვანი ბავშვები მშობლების თანდასწრებით, და მშობლები თითქოს ვერც ბედავენ მათ შეხებას. (წმ. მიტროპოლიტი ფილარეტ მოსკოველი)
მშობლებო და აღმზრდელებო! მთელი მზრუნველობით წინ აღუდეგით ბავშვების კაპრიზებს თქვენს მიმართ; თუ არა, ისინი მალე დაივიწყებენ თქვენს სიყვარულს, გულს სიძულვილით აივსებენ, მალე დაკარგავენ წმინდა, უზაკველ, მხურვალე სიყვარულს, ხოლო ზრდასრულობის მიღწევის შემდეგ მწარედ გისაყვედურებენ იმის გამო, რომ სიყმაწვილეში ზედმეტად ანებივრებდით მათ, აქეზებდით მათი გულის ახირებას. კაპრიზი – გულის გაფუჭების ჩანასახია, გულის ჟანგია, სიყვარულის ჩრჩილია, ბოროტების თესლია, საძაგელია უფლისთვის. სწავლებისას ძალიან საზიანოა მხოლოდ გონების განვითარება და გულის უყურადღებოდ დატოვება, – ყველაზე მეტად გულს უნდა მივაქციოთ ყურადღება... საზოგადოება სწორედ ქრისტიანული აღზრდის უკმარისობის გამო გაიხრწნა. დროა ქრისტიანებმა გაიგონ რა სურს უფალს ჩვენგან, – მას წმინდა გული სურს: „ნეტარ იყვნენ წმიდანი გულითა“ (მათე 5,8). (წმ. იოანე კრონშტადტელი)
აწინდელ დროში ძნელია დაიცვა სიყმაწვილე თვითრჯულობისგან (ე.წ. თავისუფალი აზროვნებისგან), რომელიც მთელ დედამიწაზე დაღვრილა და ურწმუნოებით დაბნელებულ ადამიანთა გონებას მღვრიე წყლებში ძირავს. მაგრამ თქვენ ღვთის შეწევნით მათ (ბავშვების) გულებზე მართლმადიდებლური აღმსარებლობის თესლი დათესეთ, დაარწყულეთ ისინი ღვთის შიშით, რომელსაც უფლის მცნებების აღსრულების საშუალებით მიჰყავს სიყვარულისკენ. კეთილმსახურების თესლი მათი გულების ჩვილ ნიადაგზე რომ დაეცემა, შესაძლოა დროთა განმავლობაში სიწმინდის ნაყოფი გამოიღოს, მართლმადიდებლური სარწმუნოების სიმტკიცით. ეცადეთ, არ დაუშვათ, რომ მათ ჭეშმარიტების საწინააღმდეგო წიგნები იკითხონ; ყმაწვილი გონება მიდრეკილია ყოველგვარი შთაბეჭდილების მისაღებად. მთავარია – ევედრეთ უფალს, დაიცვას შვილები მტრის ისრებისა და საცდურებისგან, და ღვთისმშობლის საფარველს მიაბარეთ. (წმ. მაკარი ოპტინელი)
იზრუნეთ იმისთვის, რომ შვილები ღვთის შიშში აღზარდოთ, შეაგონოთ მართლმადიდებლური სწავლება და კეთილგანმზრახველი მოძღვრებებით შემოზღუდოთ მართლმადიდებელი ეკლესიისთვის უცხო ცნებებისგან... საუკუნეებით დამტკიცებული გამოცდილება გვიჩვენებს, რომ ჯვრის ნიშანს დიდი ძალა აქვს ადამიანის ნებისმიერი მოქმედებისას, მთელი მისი ცხოვრების მანძილზე. ამიტომ აუცილებელია იზრუნოთ, რომ ბავშვებმა შეითვისონ პირჯვრის ხშირად გამოსახვის ჩვეულება, განსაკუთრებით – საჭმელ-სასმელის მიღების წინ, ძილად მისვლისას და ლოგინიდან ადგომისას, გამგზავრებისას, სადმე შესვლისას და გამოსვლისას, და რომ ბავშვებმა პირჯვარი გამოისახონ არა დაუდევრად ან მოდურად, არამედ ზუსტად, შუბლიდან მკერდამდე და ორივე მხარზე, ისე რომ ჯვარი სწორად გამოისახოს. (წმ. ამბროსი ოპტინელი)
იხილეთ აგრეთვე:
ფსიქოლოგების, ექიმებისა და ინტერნეტის მკვლევართა რჩევები მშობლებს სოციალურ ქსელებთან დაკავშირებით
ნიკოლოზ პესტოვი – ბავშვების აღზრდა მართლმადიდებლურად
უბოროტო ყრმების თანამედროვე განსაცდელები
მოზარდთა ინტერნეტ-დამოკიდებულება
ბერი პორფირი კავსოკალიველი – შვილების აღზრდისა და ახალგაზრდა თაობის შესახებ
თავისუფლების შესახებ
საშიში ურთიერთობების შესახებ
როკ-მუსიკით გატაცება
|
