ძლისპირი ეწოდება კანონის თითოეული გალობის პირველ ტროპარს. ძლისპირების მიხედვით იქმნება გალობის დანარჩენი ტროპარები (წინადადებებისა და მარცვლების რაოდენობა, გალობის კილო, გალობებისათვის დამახასიათებელი სიტყვები და სხვა). ამიტომ ძლისპირი გალობის დასაწყისშია მოქცეული, რათა მის მიხედვით შესრულდეს სხვა ტროპარები.
წარდგომა (ბერძ. "პროკიმენოს" – წარმოდგენილი, "წინადაგებული" მუხლი) ეკლესიურ ენაზე ჰქვია:
(1) მუხლს დავითის ფსალმუნნიდან (ძირითადად), რომელიც ეხმიანება დღისა თუ დღესასწაულის შინაარსს. მას თან ერთვის სხვა მუხლიც (შეიძლება, მუხლებიც), რომელიც განავრცობს პირველ მუხლში გამოთქმულ აზრს. წარდგომა გვაუწყებს ძველაღთქმისეულ წინასწარმეტყველებას ქრისტეს მოსვლისა და ახალაღთქმისეულ ეკლესიაზე; მაგალითად, უფლის ამაღლების დღესასწაულის წარდგომაა: "ამაღლდი ცათა შინა, ღმერთო, და ყოველსა ქუეყანასა ზედა არს დიდებაჲ შენი" (ფს. 56,11); წმიდა მოციქულთა: "ყოველსა ქვეყანასა განხდა ხმაჲ მათი და კიდეთა სოფლისათა სიტყვანი მათნი" (ფს. 18,4) და ა.შ.
(2) ისეთ საეკლესიო საგალობელს, რომლის დროსაც ქრისტიანებს ტაძარში დასხდომა შეუძლიათ. ასეთი წარდგომებია ხოლმე პირველი და მეორე სტიქოლოგიების შემდეგ, კანონის III გალობის შემდეგ (ცისკარზე). ზოგჯერ წარდგომის ადგილას იგალობება იბაკო (ბერძ. „დამორჩილება“); იგი წარდგომისგან განსხვავებით იგალობება (ან იკითხება) ფეხზე დგომით.
ხელთდასხმა არის კურთხევის ძველი ნიშანი, რომელიც მდგომარეობს შემდეგში: დამლოცველი თავზე ხელს ადებს დასალოცს (და შესაბამის ლოცვას წარმოთქვამს – მთ. შენ.). სწორედ ამგვარად აკურთხა მამათმთავარმა იაკობმა, ალბათ მამების მაგვარად, თავისი შვილიშვილები – იოსების შვილები (დაბ. 48,14-18). იესო ქრისტემ საკუთარი მაგალითით აკურთხა ეს ძველი წესი, როდესაც მასთან მიყვანილი ბავშვები ხელის დადებით დალოცა (მთ. 19,15). წმ. მოციქულები სწორედ ხელთდასხმით გადასცემდნენ ახლადნათელღებულებს სული წმიდის ნიჭებს (საქმე 8,17; 19,6), რაც შემდგომში მირონცხებით შეიცვალა. ამის გარდა, მოციქულები ხელთდასხმითვე გადასცემდნენ რჩეულ ადამიანებს განასაკუთრებულ მადლს, რათა ამ უკანასკნელთ ეკლესიის რომელიმე განსაკუთრებული მსახურება შეესრულებინათ: პირველი შვიდი დიაკონი ხელთდასხმით იკურთხა (საქმე 6,7); ბარნაბა და პავლე სახარების საქადაგებლად ხელთდასხმით დალოცეს (საქმე 13,3). მოციქულთა ხელების დადებით იკურთხებოდნენ პირველი ეპისკოპოსები და მღვდლები (1 ტიმ. 4,14 და საქმე 14,23). მოციქულებმა თავიანთ მემკვიდრეებს (ეპისკოპოსებს) გადასცეს ძალაუფლება ხელების დადებით დაადგინონ რჩეული ადამიანები ამა თუ იმ საეკლესიო ხარისხზე. ამ გზით ქრისტეს ეკლესიაში მოციქულთა დროიდან შემოინახა (და ჟამთა აღსასრულამდე იქნება) ძალაუფლება იმისა, რომ უწყვეტი ხელთდასხმის (თაობიდან თაობაში) მეშვეობით მოხდეს სული წმიდის მადლის გადაცემა. ეს ძალაუფლება აქვთ მხოლოდ ეკლესიის წინამძღოლებს ე.ი. ეპისკოპოსებს, თვითონ ეპისკოპოსსაც ხელს ასხამს ეპისკოპოსთა კრება (მოციქულთა I კანონი). თითოეული ეპისკოპოსი თავის ეპარქიაში ხელს ასხამს მღვდლებსა და დიაკვნებს, იპოდიაკვნებს, წიგნის მკიღხველებს, მგალობლებს. მაგრამ აქ უნდა გავმიჯნოთ ორგვარი ხელთდასხმა (ბერძნულ ენაში ორი სიტყვაა): ხიროტონია და ხიროთესია. ხიროტონია ისეთი ხელთდასხმაა, რომლის დროსაც ხდება მღვდლობის მადლის გადაცემა (მღვდლობის საიდუმლო) ანუ ხელთდასხმა ეპისკოპოსად, მღვდლად ან დიაკვნად (საქმე 14,23). ამიტომ ასეთი ხელთდასხმა საზეიმოდ სრულდება წმ. ტრაპეზის სიახლოვეს, წირვის განმავლობაში (წირვა თითქოს ჩერდება ამისათვის). სხვაგვარი ხელთდასხმა (ქართულად, უბრალოდ "კურთხევა") – ხიროტესია სრულდება შუა ტაძარში და მის დროს ხდება არა მღვდლობის მადლის გადაცემა, არამედ რომელიმე ადამიანს ლოცვა-კურთხევა ეძლევა ეკლესიაში რომელიმე, შედარებით მცირე, მსახურება აღასრულოს (წაიკითხოს, იგალობოს და ა.შ.).
|