ფსალმუნნი არის წმიდა წიგნი, ძველი აღთქმის საგალობლების კრებული. ამ საგალობლების უმეტესი ნაწილი (ან ყველა მათგანი) იგალობა დავით მეფემ სული წმიდის შთაგონებით. ამის გამო, ფსალმუნნს ხშირად "დავითნს" უწოდებენ. ფსალმუნნის შინაარსი მრავალფერია, მასში ადამიანის სულის ყველა მოძრაობაა გამოხატული. წმიდა მოციქულები, წმიდა მამები ერთხმად გვასწავლიან, რომ ფსალმუნთა წიგნს უდიდესი მნიშვნელობა აქვს ადამიანის სულისთვის. მის უაღრესად დიდ სარგებლიანობაზე ისიც მეტყველებს, რომ ყველა საეკლესიო ღმრთისმსახურება, წირვის გარდა, ძირითადად ფსალმუნებისაგან შედგება. ტიპიკონი ფსალმუნნიდან იღებს ზოგჯერ ცალკეულ მუხლებს, ზოგჯერ მთელ ფსალმუნებს, ზოგჯერ მიყოლებით რამდენიმე ფსალმუნს, ზოგჯერ – კანონს, ზოგჯერ – გამოკრებილ ფსალმუნს და ა.შ. როდესაც ვიღებთ ცალკეულ მუხლებს, ამას ეწოდება "წარდგომა" (მაგ. მწუხრის, წირვის წარდგომები, "ღმერთი უფალი" მუხლებით – ცისკარზე და სხვა). ჩასართავები სტიქარონსა ზედა დასდებლებს შორის, ლიტურგიის ანტიფონები და სხვა, აგრეთვე, ფსალმუნნის ცალკეული მუხლებითაა აგებული. ამის გარდა, თითოეული ღმრთისმსახურებისათვის განკუთვნილია მთლიანი ფსალმუნები: მწუხრისათვის – 5, სერობის, შუაღამიანისა და თითოეული ჟამნისათვის – 3, ცისკრისათვის – 12. და ბოლოს, ზოგჯერ ღმრთისმსახურებაში ფსალმუნნის მთელი ნაწილები (კანონები) იკითხება მიყოლებით.
ფსალმუნნი, რომელიც 150 ფსალმუნს შეიცავს, იყოფა 20 ნაწილად ე.წ. "კანონად". თითოეული კანონი, თავის მხრივ 3 ნაწილად ე.წ. "დიდებად".
ეკლესიაში ფსალმუნთა წიგნი მთლიანად ერთი კვირის განმავლობაში იკითხება (დიდმარხვაში – ორჯერ კვირაში). ამის გარდა ყველა პარაკლისი თუ სხვა სავედრებელი ლოცვა 1 ფსალმუნს მაინც შეიცავს.
ფსალმუნნის უაღრესად დიდ მნიშვნელობაზე საკმარისია ეკლესიის დიდი მამის – წმ. იოანე ოქროპირის სიტყვა მოვიყვანოთ: "ფრიად უკეთილეს არს (ე.ი. სჯობს), რათა დაშრტეს მზე ბრწყინვალებისა თვისისაგან, ვიდრეღა ფსალმუნი აღმოკითხვისაგან; დიდ სარგებელ არიან სწავლანი ფსალმუნთანი, რამეთუ საღმრთო წერილნი ყოველნივე კეთილ არიან და განმდევნელ ეშმაკთა, არამედ არა ეგრე ვითარცა ფსალმუნნი".
ღამისთევის ლოცვა ეწოდება საეკლესიო მსახურებას, რომელიც უნდა აღესრულოს კვირადღეებსა და დიდ დღესასწაულებზე, და რომელიც მთელი ღამე უნდა გაგრძელდეს. ეს ლოცვა შედგება მწუხრისა (ან დიდი სერობისა) და ცისკრის ლოცვებისა და პირველი ჟამნისაგან (შეიძლება სხვა ლოცვებისგანაც). მსახურებაში, ტიპიკონის მიხედვით, ჩართულია საკითხავები: სვინაქსარი, სამოციქულო, ეკლესიის წმიდა მამათა ნაშრომები და სხვა. მლოცველებისათვის იკურთხება და შემდეგ რიგდება პური, ხორბალი, ღვინო და ზეთი. წმიდა მამებმა ღმრთივგანბრძნობილად დაადგინეს ღამისთევის ლოცვები, რათა მთელი ღამე ლოცვით შესაფერისი მომზადებით შევხვდეთ წმიდა დღესასწაულებს. დღევნდელ დღეს ღამისთევის ლოცვები შემოკლებით სრულდება საკითხავების გარეშე, ხოლო მღვიძარება ანუ საღამოდან დილამდე ღმრთისმსახურება მხოლოდ ისეთ მონასტრებში აღესრულება, სადაც ღმრთისმსახურების წესი შეუმოკლებლად სრულდება. საეკლესიო ტიპიკონი წელიწადის განმავლობაში 70-მდე ღამისთევის ლოცვას ითვალისწინებს, მაგრამ თუკი "უპირატესს ენებოს", სხვა შემთხვევაშიც "ჰყოფს ღამისთევასა".
ღმრთისმშობლისა – არის დასდებელი, რომელიც შეიცავს განდიდებას ყოვლადწმიდა ღმრთისმშობლისა – მიუწვდომლად განხორციელებული ღმერთის დედისა და ჩვენი მეოხისა. ღმრთისმშობლისა უმეტესად მოქცეულია დასდებლების ყოველი მიმდევრობის ბოლოს და იგალობება ჩასართავით "აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ." ამგვარადაა ღმრთისმშობლისანი "უფალო ღაღად-ვყავ"-ზე, ლიტიაზე, სტიქარონზე, აქებდითზე; ამის გარდა, კანონის თითოეული გალობის ბოლო მუხლიც ღმრთისმშობლისაა. ერთი სიტყვით, საეკლესიო მსახურებაში განუწყვეტლად სრულდება ღმერთის დედისადმი მიძღვნილი დასდებლები და ტროპარები. ოთხშაბათსა და პარასკევს, როდესაც აღესრულება ქრისტეს ჯვრის მსახურება, ღმრთისმშობლისების ნაცვლად იგალობება ჯვარ-ღმრთისმშობლის დასდებლები, რომლებშიც აღწერილია უბიწო ქალწულის ტანჯვა და გულისტკივილი მისი ღმრთაებრივი ძის ჯვრის წინაშე, აგრეთვე, აღიარება, რომ თუმცა იესო ჯვარს აცვეს, სწორედ იგია ჭეშმარიტი ღმერთი. კვირა დღეებში იგალობება ღმრთისმშობლის დოგმატიკონები, ე.ი. ისეთი დასდებლები, რომლებშიც ღმრთისმშობლის განდიდების გარდა გადმოცემულია დოგმატური სწავლება, – რომ სწორედ უბიწო ქალწულისა და სული წმიდისაგან შეისხა ხორცი ღმერთის ძემ, იესო ქრისტემ, რომელიც არის ჭეშმარიტი კაცი და ჭეშმარიტი ღმერთი, ერთ პირში განუყოფელად და შეურევნელად შეერთებული ღმრთაება და კაცება. დოგმატიკონები განწესებულია "უფალო ღაღად-ვყავ"-ის ბოლო დასდებლად ყველა შაბათ დღეს, როგორც დიდ, ასევე მცირე მწუხრებზეც.
|