მღვდელი ალექსი იანგი[1]

სწრაფვა ერთობისაკენ

1995 წლის 29 ივნისს (შემთხვევითი არ არის, რომ ეს შეხვედრა წმ. პეტრე-პავლობის დღესასწაულზე შედგა) კონსტანტინოპოლის პატრიარქი ბართლომეოსი რომში ეწვია პაპ იოანე პავლე II-ს. უკანასკნელი 30 წლის მანძილზე რომის პაპსა და მართლმადიდებელი ეკლესიის მეთაურებს შორის ამგვარი მაღალი დონის შეხვედრა პირველი არ იყო, მაგრამ იგი დაჟინებულობის ელფერს ატარებდა. დაუფარავად გაცხადდა იოანე-პავლე II-ის წადილი, საუკუნის დასასრულისთვის გაეერთიანებინა კათოლიკური და მართლმადიდებელი ეკლესიები. პატრიარქმა ბართლომეოსმაც იგივე სურვილი გამოთქვა. დამკვირვებლებისთვის ადვილი მისახვედრი იყო, თუ რისთვის სჭირდებოდა პაპს ეს კავშირი, მაგრამ რთული გასაგებია, თუ რატომ იღვწოდა ასე აქტიურად პატრიარქი ამგვარი კავშირის სასარგებლოდ.

მე დავიბადე და აღვიზარდე პაპ პიუს XII-ის (1939-1958) "ტრიუმფალურ" წლებში. ჩემს გონებაში სამრევლო სკოლიდან ღრმად ჩაიბეჭდა სახე მკაცრი პაპისა, რომელიც, ჩვენი კატეხიზმოს თანახმად, ცხადდებოდა "წმ. პეტრეს მემკვიდრედ", "დედამიწაზე ქრისტეს ნაცვალად" და "მსოფლიო ეკლესიის თავად". როდესაც 1970 წელს, ნათლობისას, მართლმადიდებელმა მღვდელმა ჩემი შეცოდებებისა და ცრუ სწავლებების მთელი გულით უარყოფა მომთხოვა, განსაკუთრებით კი იმ რწმენის დაგმობა, რომ "კაცი, რომის ეპისკოპოსი, არის ქრისტეს სხეულის, მთელი ეკლესიის თავი", მე წამიერად შევყოვნდი.

ვატიკან II-ის[2] ეპოქამდელ რომის ეკლესიაში ვინც არ აღზრდილა, ამას გაიკვირვებს. "ძველი ყაიდის" რომაელ კათოლიკეს, რომელსაც მართლმადიდებლობა გადაუწყვეტია, მართლმადიდებელ სამღვდელოთაგან ცოტა თუ გაუგებს. მას წარსულის მოსაკვეთად ჩვეულებრივ სჭირდება გარკვეული დრო და მოთმინება.

ვატიკან II-ის წინადროინდელ კათოლიკეებს არ გაუძნელდებათ ჩემი ყოყმანის მიზეზის გაგება. იმდროინდელ რომაელ კათოლიკეთა სარწმუნოებაში მთავარი იყო იმის რწმენა, რომ ეკლესია ეყრდნობა "პეტრეს კლდეს" და მის ნაცვალთ, პაპებს. ამდენად, ის, ვინც გაცნობიერებულად უარყოფს პაპობის ინსტიტუტს, ვერ ცხონდება.

ვატიკანის კრების შემდგომდროინდელი კათოლიკენი ამ ავტორიტეტის უფრო ლიბერალური ინტერპრეტაციის პირობებში აღიზარდნენ. ისინი ხშირად ირჩევენ, რა უნდა მიიღონ და რას დაემორჩილონ. კათოლიკური სარწმუნოება რადგანაც აგებულია პაპიზმზე, მართლმადიდებლად მოქცევისას არსებითი სწორედ ამის უარყოფაა.

მადლობა უფალს! უარმყოფელი სიტყვების წარმოთქმისთანავე რომთან ყოველგვარი ემოციური კავშირი გამიწყდა. სამწუხაროა, რომ მართლმადიდებელ მღვდელთაგან ცოტა თუ მოითხოვს უარყოფის სიტყვების წარმოთქმას. ბედნიერი ვარ, რომ მე მართლმადიდებლად ძალიან მკაცრმა, უკომპრომისო და ტრადიციების მტკიცე დამცველმა მასწავლებლებმა ჩამომაყალიბეს. მათ სურდათ დარწმუნებულიყვნენ, რომ მთელი სისავსით აღვიქვი ის, რასაც მართლმადიდებლად ყოფნა ერქვა. მათ არ სურდათ, მართლმადიდებლობა აღმექვა რომაული კათოლიციზმის "აღმოსავლურ" ვარიანტად, "პაპის გარეშე კათოლიციზმად". ისინი თავგამოდებით მინერგავდნენ, რომ მართლმადიდებლობა (მართლმადიდებელი ეკლესია – რედ. შენ.) სულ სხვა, განსხვავებული მსოფლმხედველობის ეკლესია იყო. როგორც ბერძენი მართლმადიდებელი ერისკაცი წერდა: "მართლმადიდებელი ეკლესიის წმიდა მამების გასაგებად საკმარისი არ არის მხოლოდ მათი ნააზრევის კითხვა. წმიდანები წერდნენ და ლაპარაკობდნენ უფლის საიდუმლოებით ცხოვრების შემდეგ. იმის გასაგებად, თუ რას ამბობენ ისინი არსებითად და არა ინტელექტუალურად, უნდა იცხოვროთ იმავე გამოცდილებით, ნაწილობრივ მაინც უნდა გამოსცადოთ, რაც მათ გამოსცადეს, უნდა იცხოვროთ მართლმადიდებლურ გარემოში, უნდა აღიზარდოთ მასში. დასავლელის გულში მთელი ახალი სამყარო უნდა დაიბადოს, რომ მან რაიმე მაინც გაიგოს მართლმადიდებლობის შესახებ".

მართლმადიდებელი ქრისტიანობა მხოლოდ დოგმატი და მოძღვრება როდია, იგი არის ცხოვრების წესი და ხსნის ბილიკი. მაგრამ ეს "ბილიკი" აუცილებლად უნდა დაეფუძნოს ღმრთისა და ეკლესიის სწორ გაგებას. როგორც წმ. თეოფანე დაყუდებული გვასწავლის, არასწორი დოგმატი და მცდარი თეოლოგია წარმოშობს შესაბამის არასწორ ცხოვრების წესს, მაშინ როდესაც ჭეშმარიტი დოგმატი გულში ღრმა უეჭველობის შეგრძნებას ბადებს და, ბოლოს და ბოლოს ადამიანი ხსნამდე მიჰყავს. ასე დრამატულად სწორედ ამიტომ განსხვავდება ერთმანეთისაგან მართლმადიდებელი და კათოლიკური ეკლესიების სულიერება. რაიმე მსგავსებას მათ შორის ფაქტობრივად ძნელად თუ ვიპოვით. როგორც ფილიპე შერარდი წერს, ქრისტიანული დასავლეთი ისე შორს გასცდა ჭეშმარიტების სისავსეს, რომ თავისი ბუნებით დღეს იგი უსაზღვროდ არარელიგიურ მენტალიტეტს ფლობს.

ამ ორ ეკლესიას შორის გარეგნული მსგავსებანი (სიწმიდეთა რწმენა, ლიტურგიული თაყვანისცემა, იერარქიული მმართველობა და სხვ.) მეტად უმნიშვნელოა იმ უფსკრულთან შედარებით, რაც მათ სულიერ ცხოვრებაშია წარმოქმნილი. ამ ვითარებას ადვილად დაადასტურებს ყველა, ვინც კათოლიკობიდან მართლმადიდებლობაზე მოექცა, მაგრამ ძნელად თუ მიხვდება "დაბადებით მართლმადიდებელი". სავალალოდ, რა ხშირად გვესმის ზოგიერთი მართლმადიდებელი მღვდლისა თუ ეპისკოპოსისაგან და იმათგანაც, ვინც პრაქტიკულად რომაული კათოლიციზმის შესახებ არაფერი იცის, რომ "კათოლიციზმი და მართლმადიდებლობა თითქმის ერთი და იგივეა".

რომაელ კათოლიკეს საშუალება ეძლევა, ოდნავ მაინც შეავლოს თვალი იმ მშვენიერებასა და ჭეშმარიტებას, რაც მართლმადიდებლობაში ძევს. ეს უფრო მეტად ამ სამი გზით არის შესაძლებელი: მართლმადიდებელ წმიდანთა ცხოვრების კითხვით, ღვთისმსახურებაზე დასწრებითა და გამობრძმედილ, კარგად გათვითცნობიერებულ მართლმადიდებელ ქრისტიანთან საუბრით. მას შეუძლია დაეყრდნოს საკუთარ ძალებსაც – მიაკითხოს უბნის ბიბლიოთეკას და უბრალოდ, გაეცნოს ისტორიულ წყაროებს; იგი დარწმუნდება, რომ ქრისტეს და სამოციქულო ეკლესიის ერთგული მხოლოდ მართლმადიდებელი ეკლესია დარჩა. სწორედ ამიტომ წერს არქიმანდრიტი ილარიონი (ტროიცკი): არამართლმადიდებელი ქრისტიანები "1054 წლის სამწუხარო მოვლენას" უნდა გაეცნონ, რომელსაც აღმოსავლეთსა და დასავლეთს შორის დიდი სქიზმა ეწოდება. თუმცა ფაქტია, რომ საშუალო კათოლიკე ერისკაცს (ზოგ მართლმადიდებელსაც!) არათუ გაგონილი აქვს დიდი სქიზმის შესახებ, არამედ ისიც არ იცის, რომ რომაული ეკლესია 1054 წლამდე მართლმადიდებელი ეკლესიის ნაწილი იყო. რა მოხდა იმ წელს? ტიმოთე (ამჟამად ეპისკოპოსი კალისტოსი), თავად მოქცეული, ამ მოვლენის შესახებ წერს: "1054 წლის ერთი ზაფხულის მწუხრს, როცა მსახურება ის-ის იყო უნდა დაწყებულიყო, კარდინალმა ჰუმბერტმა და პაპის ორმა დესპანმა კონსტანტინოპოლის აია სოფიას ტაძრის კარი შეაღეს და წმიდათა წმიდისაკენ გაემართნენ... საკურთხეველზე განხეთქილების ბულა დადეს და უკან გამობრუნდნენ... ამ ინციდენტმა სათავე დაუდო დიდ სქიზმას მართლმადიდებელ აღმოსავლეთსა და ლათინურ დასავლეთს შორის. თუმცა სქიზმა, როგორც ისტორიკოსები ასკვნიან, ერთჯერადი აქტი არ ყოფილა, მისი ზუსტი დათარიღება შეუძლებელია. იგი ხანგრძლივად მიმდინარე პროცესის შედეგი იყო, რომელიც თანდათან, ეტაპობრივად ვითარდებოდა".

თუ როგორ შევხედავთ ამ მოვლენას, როგორც "ჩამოშორებას", თუ – "გაყოფას", ამაზე იქნება დამოკიდებული ჩვენი აზრი მართლმადიდებლობისა და რომაული კათოლიციზმის შესახებ. იგი აგრეთვე განაპირობებს თანამედროვე ეკუმენიზმთან ჩვენს მიმართებას. როგორც ერთი მართლმადიდებელი თეოლოგი წერს, "თუ ეს გაყოფაა, მაშინ გამოდის, რომ ერთი ერთიანი ეკლესიის ადგილას ორი ეკლესია იშვა".

ეს გამოკვლევა ცდაა, პასუხი გაეცეს შეკიხთვას: რეალურად რა მოჰყვა 1054 წლის მოვლენას? რატომ არის კათოლიციზმი მართლმადიდებლობისაგან რადიკალურად განსხვავებული და რას ნიშნავს ეს დღეს ორივესათვის?

ეს გამოკვლევა, შესაძლოა, ცოტა გამაღიზიანებელი იყოს რომაელი კათოლიკე მკითხველისათვის, რადგან იგი მოიცავს მისთვის უკვე ცნობილ საკითხებს, მაგრამ ბევრი ახალიც იქნება მასში. შესაძლოა იგი გამაღიზიანებელი აღმოჩნდეს ზოგი მართლმადიდებელი წინამძღოლისთვისაც, რომლებიც ან საოცრად გულუბრყვილოდ აღიქვამენ რომის რეალობას, ანდა იმედოვნებენ, რომ ვერავინ შეამჩნევს იმ მანკიერ, საშიშ წრეს, რომლისკენაც ისინი მართლმადიდებელ ეკლესიას, ხსნის კიდობანს მიაქანებენ.

კონსტანტინოპოლის პატრიარქისა და სხვადასხვა მაღალი რანგის კომისიებისა და კომიტეტების ბოლოდროინდელი აქციებიდან გამომდინარე, ყველა მართლმადიდებელმა ქრისტიანმა ახლოდან უნდა დაინახოს კათოლიკური ეკლესია. მართლმადიდებლობაში რწმენის დაცვა მხოლოდ პატრიარქებისა და ეპისკოპოსების კუთვნილება არ არის, ეს მთელ ეკლესიას ევალება. პაპებსა და პატრიარქებს შორის რაც ხდება, ჩვენს გამახვილებულ ყურადღებას მოითხოვს. ბოლოს და ბოლოს, ჩვენ გვეუბნებიან, რომ "პრაქტიკულად უკვე ერთი ეკლესია" ვართ. ამდენად, ჩვენ შეგვიძლია და უნდა ვიკითხოთ კიდეც: ეს მართალია, თუ არა? "ძმანო ჩემნო, მხოლოდ მართლმადიდებლური რწმენა აკურთხებს და წმენდს ცოდვით დაცემულ ადამიანურ ბუნებას, აახლებს გახრწნილთ, განანათლებს დაბნელებულთ, კურნავს ცოდვით დაჭრილთ, ათბობს გაყინულთ და აერთიანებს ღმრთისგან დაცილებულთ" (წმ. იოანე კრონშტადტელი).

დღევანდელ მსოფლიოში რომაელი კათოლიკენი ორი სახის არიან: პირველნი ერთმანეთს პაპიზმით უკავშირდებიან და მისგან გამომდინარე სწავლებას მკაცრად ემორჩილებიან. ამ შემთხვევაში რომის ეკლესია ბრმად მისდევს პაპის დაწესებულ დღის წესრიგს... ამ ტიპის კათოლიკეთ შეიძლება "ტრადიციონალისტები" ვუწოდოთ. მეორენი ეკლესიას უყურებენ როგორც ინსტიტუტს, რომლისგანაც გაგებასა და მხარდაჭერას მოელიან, მაგრამ მათ ვიღაცის დიქტატის ქვეშ ყოფნა არ სურთ, თეოლოგიისა და მორალის ჩათვლით. დასავლეთის საზოგადოებასთან ერთად ისინი ზნეობრივ კანონში ეძებენ და პოულობენ კიდეც იმდენ "ხვრელს", რამდენსაც მოისურვებენ და განსაკუთრებით მნიშვნელოვანს ვერაფერს ხედავენ იმაში, თუ რას ამბობს პაპი. რომის მკვდარი კანონიერების წინააღმდეგ ამბოხებულები ცდილობენ "საგნები საკუთარი თავისთვისვე მოიაზრონ". რომის ავტორიტარიზმის უარყოფით ისინი უკიდურესობამდე მიდიან, პროტესტანტული რეფორმაციის ინდივიდუალიზმით ავადდებიან.

რუსმა მართლმადიდებელმა წმიდანმა იოანე კრონშტადტელმა კათოლიციზმზე დაკვირვების შედეგად საუკუნის წინ დაასკვნა, რომ ინსტიტუციონალური კათოლიციზმი მკვდარი სხეულია, რომელსაც მხოლოდ გარეგნული დისციპლინა კრავს. იგი წინასწარმეტყველებდა, რომ ეს დისციპლინა ერთ დღეს დაიფუშებოდა, და თავად ინსტიტუტი, რომლისაგანაც მხოლოდ გარეგნული მხარე, ფასადი იყო შემორჩენილი, უსათუოდ დაინგრეოდა. წმ. იოანე კრონშტადტელის წინასწარმეტყველება ახდა, რადგან ის, რაც ჩვენი გარემომცველი სამყაროს უწესრიგობაში მოქცეულ რომაულ კათოლიკურ ეკლესიაში ხდება, სწორედაც რომ გარეგნულ დისციპლინაში არსებული ნგრევის შედეგია...

რამ გამოიწვია ეს დაცემა და რას ნიშნავს იგი რეალურად რომაელ კათოლიკეთათვის?

ლათინური, დასავლური ეკლესია, დღეისათვის ცნობილი როგორც რომაულ-კათოლიკური ეკლესია, ერთ დროს მსოფლიო ერთიანი ეკლესიის ნაწილი იყო. ერთი ათასწლეულის განმავლობაში ორივე ეკლესია – დასავლურიცა და აღმოსავლურიც ჰარმონიულ და არსობრივ ერთიანობაში ცხოვრობდა. ეკლესიას თანასწორუფლებიანი ეპისკოპოსები მართავდნენ. რომის ეპისკოპოსი დასავლეთის პატრიარქის წოდებასაც ფლობდა. "საქმე მოციქულთას" მაგალითით მთელი საქრისტიანოდან ადგილობრივი ეკლესიების წარმომადგენლები პერიოდულად მსოფლიო, ანუ საყოველთაო კრებებზე იკრიბებოდნენ.

ნიკეის პირველმა კრებამ (325 წ.) რომის ეპისკოპოსის პირველობა იმის გამო კი არ დააწესა, რომ რომი წმ. პეტრეს საყდარი იყო, არამედ იმიტომ, რომ იგი "იმპერიის დედაქალაქი" იყო (28-ე კანონი). ეს "პირველობა" ნიშნავდა, რომ ეკლესიის მსოფლიო კრებებზე რომის ეპისკოპოსს სურვილისამებრ შეეძლო ცენტრალური ადგილი დაეკავებინა და კრების თავმჯდომარე ყოფილიყო, მაგრამ მთელ ეკლესიაზე ძალაუფლება მას არასდროს ჰქონია.

რომის ეპისკოპოსებმა სქიზმის შემდგომ, რასაკვირველია, ყოველგვარი ოპოზიციის გარეშე თავისუფლად წამოსწიეს წინ თავიანთი თეორია დასავლეთის ეკლესიაზე აბსოლუტური ძალაუფლების შესახებ. ამ თეორიამ კულმინაციას პაპის – ბონიფანტე VIII-ის 1302 წლის განცხადებაში მიაღწია: "ხსნისათვის აუცილებელია, რომ ყოველი ადამიანური არსება რომის პონტიფის სუბიექტი იყოს".

ერთი ადამიანის უნივერსალური ძალაუფლების ცნება ადრეული ეკლესიისათვის უცხო იყო. მხოლოდ ამ უნივერსალური ძალაუფლების შესახებ ცრუ სწავლების ნაყოფი გახლავთ პაპის უცდომელობის დოგმატი, რომელიც XIX საუკუნემდე არ იყო დამტკიცებული. ამ დოგმატის მიხედვით, პაპი არ შეიძლება შეცდეს, როდესაც იგი ამბიონიდან რწმენისა და ზნეობის შესახებ ქადაგებს. დღეს კათოლიკეთა შორის ნაკლებად არის ცნობილი ის ფაქტი, რომ XIX საუკუნემდე ბევრ რომაელ კათოლიკე ეპისკოპოსს პაპის იურისდიქცია ისევე ესმოდა, როგორც ადრეულ ეკლესიაში იყო მიღებული. პაპმა პიუს IX-მ 1870 წელს ვატიკანის I კრებაზე უმაღლესი ხელისუფლებისა და უცდომელობის მანტია რომ მიიღო, არქიმანდრიტმა იოსებ გეორგ შტროსმაიერმა განაცხადა: "მე ვერ ვიპოვე ვერც ერთი თავი, პატარა სტროფიც კი, სადაც იესო ქრისტე წმ. პეტრეს თავის თანამოსაგრეებზე ბატონობის უფლებას ანიჭებდეს. ის, რაც მე ყველაზე მეტად მაოცებს, და რაც ყველაზე უფრო გამოსამზეურებელია, არის თავად წმ. პეტრეს დუმილი ამ საკითხთან დაკავშირებით".

ეს მნიშვნელოვანი განცხადება იყო, რადგან პაპებს ყოველთვის ჰქონდათ პრეტენზია იმისა, რომ ისინი იყვნენ წმ. პეტრეს ერთადერთი და კანონიერი მონაცვლენი. თუ წმ. პეტრე სხვა მოციქულების მიმართ არ ფლობდა და არც ახორციელებდა პირველობის ძალაუფლებას, მაშინ პაპების ყველა პრეტენზია უსაფუძვლო ყოფილა. პირველი ოთხი საუკუნის კრებები (როდესაც აღიარებდნენ რომის ეპისკოპოსის მაღალ პოზიციას რომის სტატუსის გამო) მას ანიჭებდნენ მხოლოდ ღირსების ფლობის ტიტულს და არა – ძალაუფლებას, ან იურისდიქციულ პირველობას. ციტატა "შენ ხარ კლდე და ამას კლდესა ზედა აღვაშენო ეკლესიაჲ ჩემი" (მათ. 16,18), მამებს არასდროს გაუგიათ ისე, თითქოსდა ეკლესია პეტრეზეა აგებული, მათ ეს ესმოდათ როგორც კლდე, რომელიც იყო მოციქულთა რწმენის, იესო ქრისტეს ღვთაებრიობის რწმენის აღსარება.

შტროსმაიერის სიტყვები სწორად ასახავს თავად ადრეული ეკლესიის გაგებას. ყოველ კათოლიკეს შეუძლია ამის შემოწმება – ობიექტური ისტორიული ინფორმაცია ხელმისაწვდომია. ერთ-ერთი ყველაზე საინტერესო წიგნი, რომელიც განიხილავს ვატიკანის კრების მოვლენებს და ეპისკოპოს შტროსმაიერის მოსაზრებებს, არის ავგუსტ ბერნარდ ჰესლერის – "როგორ იქცა პაპი უცდომელად". ავტორი ხუთი წლის განმავლობაში ვატიკანის სამდივნოს წევრი იყო. თუმცა წიგნი უფრო სოციოლოგიური ხასიათისაა, ვიდრე თეოლოგიური, მაგრამ მასში მოცემულია ღირებული ინფორმაცია, რაც ადრე ხელმისაწვდომი არ იყო. მეორე წიგნი, რომლის წაკითხვაც საჭიროა და რომელიც ყველა დიდ ბიბლიოთეკაშია, არის დასავლელი ეკლესიის მამის, წმ. ბიკენტი ლირინელის "ზიარებისათვის". მნიშვნელოვანი გამოკვლევა ეკუთვნის აგრეთვე აბბა გუიტეს – "პაპობა: მისი ისტორიული წარმოშობა და აღმოსავლეთის ეკლესიებთან თავდაპირველი ურთიერთობანი". გუიტე იყო XIX საუკუნის ფრანგი რომაელი კათოლიკე მღვდელი, რომელიც ამ საკითხის შესწავლის შემდეგ მართლმადიდებლად მოექცა.

წმ. ბიკენტი თავის წიგნში ილაშქრებს თავისი დროის სიახლეების წინააღმდეგ, საყოველთაო წესით მიჯნავს ჭეშმარიტებასა და სიცრუეს. მართალია, დღეს რომაელი კათოლიკეები გვასწავლიან, რომ ჭეშმარიტების წყარო და საწინდარი პაპია, იგია უცდომელი გზამკვლევი, მაგრამ წმ. ბიკენტი გვასწავლის, რომ ჭეშმარიტება არის ის, "რაც ყველგან, ყოველთვის და ყველას სწამდა". ჭეშმარიტი კათოლიკენი, გვიხსნის იგი, არიან ისინი, ვინც "არ განეშორებიან ჩვენი წმიდა წინაპრებისა და მამების მიერ ნაქადაგებს". ტერმინი კათოლიკე, "რომაულ-კათოლიკურის" გაგებით, სხვათა შორის, ადრეულ მამებს არასდროს გამოუყენებიათ. იგი ყოველთვის გამოიყენებოდა თავისი თავდაპირველი – უნივერსალურის, ყოვლისმომცველისა და "მთელის" – გაგებით.

შემდეგ თავში, რომლის სათაურია "ჭეშმარიტი კათოლიკეს ნიშნები", წმ. ბიკენტი ამბობს, რომ ჭეშმარიტი და ნამდვილი კათოლიკეა ის, ვისაც სწამს, რომ მხოლოდ ის არის უეჭველი კათოლიკე ეკლესია, რომელიც უძველესი დროიდან საყოველთაოდაა დაფუძნებული; და თუ ვიღაცის მიერ შემოპარებულ რაიმე ახალსა და ჯერაც გაუგონარ სწავლებას იპოვის, არ შეიწყნარებს, უარყოფს. წმ. ბიკენტი არსად ამბობს, რომ რომის ეპისკოპოსი რწმენის საკითხში პირველი მეგზურია.

საშუალო კათოლიკე მიჩვეულია, რასაც მქადაგებლის კათედრიდან გაიგონებს, ყოველივე ირწმუნოს და ამდენად არ იცის, რომ პაპი თავისი საყოველთაო ავტორიტეტის სტატუსს წმ. პეტრეს მაგალითიდან ვერ გამოიყვანს. მოციქული არ ფლობდა და იმგვარს არაფერს იჩემებდა, რასაც პაპები იჩემებენ. კათოლიკეებს ყმაწვილობიდანვე სხვაგვარად ასწავლიან.

ასეა თუ ისე, დღესდღეობით თავად კათოლიკე თეოლოგები მზად არიან აღიარონ, რომ რომის ეპისკოპოსთა მიერ პაპობის ავტორიტეტის ადრეულ ეკლესიაზე გავრცელების თაობაზე არ არსებობს რაიმე ისტორიული მტკიცება. ახლა ისინი გვეთანხმებიან, რომ ეს დოგმატი უფრო მოგვიანო წარმოშობისაა. რაც შეეხება რომაელ კათოლიკეს, მისთვის ეს პაპიზმის პოზიციას სულაც არ აკნინებს; ათასი წლის განმავლობაში მას ასწავლიდნენ, რომ დოგმატი შეიძლება "განვითარდეს" ან შეიცვალოს, ეს მხოლოდ "გააზრების" საკითხია. ეს ვითარება თვალნათლივ გვიჩვენებს დასავლურ და აღმოსავლურ ეკლესიებს შორის მნიშვნელოვან განსხვავებას.

ლათინურ ქრისტიანობაში ყოველთვის განსაკუთრებული აქცენტი კეთდებოდა საიდუმლოთა განსაზღვრებასა და ანალიზზე, მაშინ, როდესაც აღმოსავლურ ქრისტიანობაში ეს საიდუმლონი უბრალოდ მიღებულ-შეთვისებული იყო და მოწიწებითა და რიდით განიხილებოდა.

სინანული და არა აკადემიური განათლება წარმოადგენს ღმერთის შემეცნების გასაღებს, რადგან მხოლოდ სინანულის შემდგომ განანათლებს ღმერთი მათ, ვინც მას ეძიებს. მართლმადიდებელი მამები აბუჩად არ იგდებენ ადამიანურ გონს, ისინი ერთობ დიდ პატივს სცემენ მას, მაგრამ ისიც იციან, რომ უფლის გზები ამა ქვეყნის ბრძენთ სისულელედ ეჩვენებათ. ამდენად, მართლმადიდებელ მორწმუნეთათვის ჭეშმარიტი ცოდნის საფუძველი არის არა კაცი და მისი შესაძლებლობა – "გამოძერწოს ცნებები", არამედ უფალი და მისი ღვთაებრიობა.

ამგვარად, დასავლურმა ქრისტიანულმა გონმა განავითარა "ლოგიკური" იდეა, რომ ეკლესიის ერთიანობის დაცვა შესაძლებელია პაპის თანამდებობითა და ფუნქციით. იგი დგას უდიდესი ეკლესიური პირამიდის მწვერვალზე. აქედან გამომდინარე, რომაელ კათოლიკეთათვის ეპარქიისადმი მორჩილება, რომლის თავშიც პაპი დგას, რწმენის ერთიანობის გარანტიაა.

მართლმადიდებლობაში კი დაცულია უძველესი გაგება იმისა, რომ "ადგილობრივი ეკლესიები პაპისა და პაპისტური იერარქიის მმართველობის ქვეშ არ არიან გაერთიანებული. მათ საერთო ბუნება აერთიანებთ".

60-იან წლებში რომაული კათოლიციზმის ისტორიის ასპარეზზე გამოვიდა ვატიკან II. ცხადია, რომ ეს მოვლენა ამ ჩვენს დროებას ელოდა, – როდესაც მთელ მსოფლიოში უკანონობისა და რევოლუციის სული აბობოქრდა, ხოლო რომაული ეკლესიის რკინისებური დისციპლინა მოშლის პირას დადგა.

რომაულ კათოლიციზმში უპირველესი ლიტურგიული აქტი მესაა. გარდა მცირეოდენი კონსერვატიული რელიგიური ორდენებისა, უფლის სერობის, როგორც მთელი ლიტურგიული ციკლის ნაწილის, ცნება დღეს დაკარგულია. კათოლიკეებს მხოლოდ ოცდაათწუთიანი საკვირაო მესა კრებს ერთად და რწმენის შესახებ ასწავლის.

მესა საუკუნეების განმავლობაში მხოლოდ ლათინურად ჟღერდა, ენაზე, რომელიც საერო კათოლიკეთა უმრავლესობისათვის მიუწვდომელი იყო. როდესაც ვატიკან II-მ მესის ადგილობრივ ენაზე ჩატარება დააკანონა, მის ძირითად ტექსტში შეტანილი ვრცელი ცვლილებები შეუმჩნეველი დარჩა... ყველაზე მეტად აღსანიშნავია დოგმატური სახელდება "ღმრთისმშობელი" (ლათინური – Mater Dei, დასავლური ეკვივალენტი ბერძნული თეოტოკოს – "ღმრთისმშობლისა"), რომელიც ფაქტობრივად გაქრა.

რეფორმატორების სურვილი – ხალხი იმით მიიზიდონ, რომ მესა უფრო "გასართობი" და "გასაგები" გახადონ, – გამომხატველია დღევანდელი რომაულ-კათოლიკური (და პროტესტანტული) იდეისა – ემსახურონ მიწიერს და არა ღმერთს; დღეისათვის კათოლიკურმა ეკლესიამ თითქმის მთლიანად დაკარგა ასკეტური, სხვა სიტყვით, ჭეშმარიტი ქრისტიანული სული. მართლმადიდებლობა კვლავ აცხადებს, რომ ქრისტიანობის ნამდვილი არსი ასკეტიზმია. მართლმადიდებლებს ქრისტიანული ცხოვრების სხვა საშუალებებთან ერთად ამისთვის უწესებს იგი მკაცრ სამარხვო წესებს. კათოლიციზმმა ეს იდეა დღეს თითქმის მთლიანად მიივიწყა. ავიღოთ ზიარების წინა მარხვის მაგალითი: არც თუ ისე დიდი ხნის წინათ მორწმუნეს ზიარების წინ ყოველგვარი საჭმელისა და სასმელისაგან შუაღამიდან თავის შეკავება მოეთხოვებოდა. მართლმადიდებლებისთვის ეს დღესაც სავალდებულოა. ეს მოთხოვნა მოგვიანებით 3 საათით შემოიფარგლა და საბოლოოდ, ვატიკან II-ის კვალდაკვალ ერთ საათამდე შემცირდა. ზოგიერთ სამწყსოში მარხვა ან მთლიანად დავიწყებულია, ან იგნორირებულია, როგორც პროტესტანტულ ეკლესიაში. XIX საუკუნის მიწურულამდე მარხვა და ოთხშაბათ-პარასკევობით საკვების მიღებაში ზომიერების დაცვა შემორჩენილი იყო, როგორც დღემდეა მართლმადიდებლობაში. ჩვენი საუკუნის დასაწყისში მხოლოდ პარასკევობით მარხულობდნენ, დღეს კი ამასაც აღარ იცავენ.

მართლმადიდებელო პატრიარქნო, ეპისკოპოსნო, მღვდელნო, თეოლოგნო! მოგმართავთ ყველას, ვინც რომთან დაახლოების პოლიტიკის აქტიური მომხრენი ხართ: გაფრთხილდით! თქვენ ცდილობთ მართლმადიდებელი ეკლესიის შეყვანას წარმოუდგენლად ბოროტი ლომის ბუნაგში. თქვენ ვერ შეძლებთ კათოლიკური ეკლესიის გადარჩენას, კათოლიკურ ეკლესიას კი ძალუძს და შეძლებს კიდეც თქვენს წაბილწვასა და შემდეგ დანგრევას.

ნორმალური კათოლიკე დღეს გულგატეხილია მის ეკლესიაში სარწმუნოებრივი დარღვევებითა და არეულობით. ვინ შეძლებს იმის გამოთვლას, თუ რა სულიერი და ფსიქოლოგიური ზარალი მიადგათ სულებს? ყოველდღიური ცხოვრება იმდენად მძიმეა და მისი მოთხოვნილებები იმდენად დიდი, რომ, როდესაც ადამიანი ჭეშმარიტებას ვეღარ აგნებს, ღრმა დეპრესია იჩენს თავს. რომაულ კათოლიკურ ეკლესიაში რღვევის პირველი მიზეზი ძირეული სულიერების საკითხია. განსაზღვრულ დროს, ყოველი პიროვნება სიცოცხლის ფუნდამენტურ, ღრმა საკითხებზე დამაკმაყოფილებელ პასუხს მოითხოვს. სულ უფრო და უფრო მეტი კათოლიკე ხვდება, რომ საკუთარ ეკლესიას ვეღარ მიმართავს პასუხების მისაღებად, ისინი იმედგაცრუების, მიტოვებულობისა და დაუცველობის უსაზღვრო შეგრძნებებს მოუცავთ. გულწრფელი, მაძიებელი კათოლიკე კითხულობს: სადაა ჭეშმარიტება – აქ თუ იქ, ამ თუ იმ ქარიზმატულ ლიდერთან? და ყველაფერთან ერთად, სად ვიპოვი იესო ქრისტეს?

მართლმადიდებლური ქრისტიანობა, ერთი მართლმადიდებელი ეპისკოპოსის თანახმად, "დღეს არსებულ მრავალ ქრისტიანულ კონფესიათა შორის არ არის ერთ-ერთი. მართლმადიდებლობა არის ჭეშმარიტი სწავლება ქრისტესი მთელი თავისი სიწმიდითა და სისავსით, შეურყვნელი და არშეცვლილი ადამიანური სოფიზმითა თუ გამონაგონით".

ამგვარად, რომაულ-კათოლიკე მკითხველის გასაგონად ვამბობთ: მართლმადიდებლობა წარმოადგენს იმ ეკლესიას, რომელსაც გეგონათ ეკუთვნოდით, როდესაც ვატიკან II-ის წინარე კათოლიციზმის ერთგულნი იყავით. თქვენი ეკლესია მაშინაც არ იყო ის, რადაც ჩანდა: იგი იმიტომ ინგრევა, რომ თავისი განდგომის გზას ცხრა საუკუნის (და უფრო მეტის) წინ შეუდგა. ამ მიზეზის გამო ჩვენ, მართლმადიდებლებს არ გვიკვირს, როდესაც ვხედავთ, თუ რა ხდება თქვენს ეკლესიაში. ცოცხალი ხიდან მოჭრილი ტოტის მსგავსად რომის ეკლესია სქიზმის შემდეგ მრავალი საუკუნის განმავლობაში გარეგნულად ცოცხალს ჰგავდა, თუმცა სიცოცხლის მიმნიჭებელი წვენის დინება მასში შეწყვეტილი იყო. დღეს თავად მისი გარეგნობაც ამტკიცებს, რომ ეს ტოტი ნამდვილად მკვდარია.

მართლმადიდებელი ეკლესია კათოლიკე ეკლესიაა, ამ სიტყვის სრული და ჭეშმარიტი გაგებით. იგი გამოცხადების რწმენას არასდროს განშორებია და ჭეშმარიტება არასდროს დაუთმია. ერთმა მართლმადიდებლური ტრადიციის ერთგულმა რუსმა მღვდელმა თქვა: "ჩვენ არასდროს გაგვიცვლია მართლმადიდებლობა იმაზე, რომ ამა ქვეყნის ძლიერთა გულის მოსაგებად კაცთა შორის უფრო მოდური გავმხდარიყავით. არა! სიღატაკეში თავისი ამქვეყნიური ტვირთის მორჩილად ზიდვით იგი (მართლმადიდებელი ეკლესია) მთელ დედამიწას გალობით უვლის გარს, მსოფლიოს ხალხებს უხმობს ქრისტეს სასუფევლისაკენ და არა ამქვეყნიური სიამეებისაკენ. დღეს ახალი თაობებით დასახლებულ დედამიწაზე მას ხელთ უპყრია უდიდესი ღირებულების მქონე ტრიუმფალური ბაირაღი, რომელიც ადამიანებს მიეცათ: ჭეშმარიტი, შეურყვნელი მართლმადიდებლობა".

ამ ეკლესიაში თქვენ საბოლოოდ მოიპოვებთ ქრისტეში განსვენებას, იგია ჩვენი მარადიული სიმყუდროვე და სიხარული, ჩვენი განმანათლებელი – ზუსტი, მოციქულებრივი მოძღვრებით მხოლოდ მართლმადიდებლობა გვასწავლის ხსნის გზას.

როგორც აწ გარდაცვლილი არქიმანდრიტი ანდრეი ნოვო-დივეევოელი ამბობდა: "ყველაზე მნიშვნელოვანია წმიდა გულის გამოძერწვა და ამგვარად მისი შენახვა. ამდენად, რეფორმებზე ლაპარაკი შეუძლებელია. უფალმა თავად გვიბოძა თავის ეკლესიაში ყოველივე, რაც საჭიროა". მართლმადიდებლობა ზუსტად ამ "გულის სიწმიდეს" ასწავლის, მუდმივად გვახსენებს უფლის სიტყვებს: "ნეტარ იყვნენ წმიდანი გულითა, რამეთუ მათ ღმერთი იხილონ". ამგვარად, ყოველი საუკუნის მართლმადიდებელ მამებს, წმიდანებს, ასკეტებსა და მოწამეებს უსაღზვრო უბრალოებით შეუძლიათ უჩვენონ რომაელ კათოლიკეებს, თუ როგორ უნდა ირწმუნონ, როგორ ეზიარონ სულიწმიდას და როგორ იცხოვრონ.

ბევრმა რომაელმა კათოლიკე მკითხველმა შესაძლოა იფიქროს, რომ მართლმადიდებლობის ეს აღსარება ერთი კაცის თვალსაზრისია. ასეთ შემთხვევაში მას ღირებულება არა აქვს; მაგრამ ეს ერთი ადამიანის შეხედულება არ არის, ეს წმიდანების გამოცდილება და მოწმობაა, უძველესი დროიდან დღემდე. მართლმადიდებელი ეკლესია არ საზრდოობს ერთეულთა თვალსაზრისით ან იმით, რაც "მოდაშია", არამედ – წმიდანთა ცოცხალი გამოცდილებით. წმ. იოანე კრონშტადტელის დაკვირვებით, "უფლის წმიდა კაცი არ გასცემს რწმენას სიტყვითაც კი".

როგორც ღვთისმოსავი რომაელი კათოლიკე, თქვენ ჭეშმარიტ ცხოვრებასა და სულიერ საკვებს ეძებთ. მწუხარენი და მგლოვიარენი ხართ, რადგან პურის ნაცვლად ქვებს გაძლევდნენ. ამიტომაც, მოდით მართლმადიდებელ ეკლესიაში. იგი გაზიარებთ თქვენ თავად იესო ქრისტეს.

თუ ამ ნაწერმა გაგაოცათ და არ ირწმუნეთ, მაშინ ღმერთსა და მის ყოვლადწმიდა დედას მიმართეთ ლოცვით, მარხვითა და ცრემლებით. დაეკითხეთ ღმერთს მართლმადიდებლობის შესახებ. იგი გაგიმხელთ ჭეშმარიტებას ისევე, როგორც გაუმხილა უამრავ ადამიანს.

1995 წლის 2 მაისს პაპმა იოანე პავლე II-მ გამოაქვეყნა ახალი "სამოციქულო წერილი" – "Orientale Lumen" ("აღმოსავლეთის ნათელი"). მისი მიზანია, დამაგვირგვინებელი აქტით დაასრულოს მართლმადიდებელი ეკლესიების რომთან შეერთების ხანგრძლივი მცდელობა. იგი გამოთქვამს მგზნებარე სურვილს, რომ ორი ეკლესიის გაერთიანებით ეკლესიის კათოლიკეობა მთელი სისავსით მოეფინოს ეკლესიასა და მსოფლიოს. პაპი ქებას ასხამს მართლმადიდებელ ეკლესიას, რომ მან დაიცვა ის უძველესი ლიტურგიული, სულიერი და მონასტრული ტრადიციები, რომელიც დასავლეთმა დაკარგა. იგი მოუწოდებს კათოლიკეთ, უფრო ხშირად ისარგებლონ აღმოსავლეთის მამათა სულიერი სიმდიდრით, რადგანაც ისინი ღვთიური საიდუმლოებების ჭვრეტას ასწავლიან ადამიანს და ამაღლებენ.

იმავე წერილში პაპი აღნიშნავს, რომ, თუმცა დასავლეთის ადამიანმა დაკარგა ისტორიის შეგრძნება და მიმართულება, აღმოსავლეთის ეკლესიები აწვდიან მას უეჭველობის განცდას, რაც ასე მძლავრად სჭირდება დასავლეთს. იგი მიუთითებს, რომ დასავლელის სიამაყით სავსე "თვითზეიმის" საპირისპიროდ მართლმადიდებლობა მოუწოდებს თავმდაბალი სინანულისა და უფლის ყოვლისშემძლეობის წინაშე მდუმარებისაკენ. იგი ითხოვს ორ ეკლესიას შორის უწყვეტ დიალოგსა და უმაღლეს შეხვედრებს, უფრო დაბალ დონეებზეც იგი მოგვიწოდებს სამწყსოთშორისი ურთიერთობისკენ, ორმხრივი დამოძღვრის მიზნით და, ბოლოს, პირველი ათსაუკუნოვანი განუყოფელი ქრისტიანობის მიმართ გამოთქვამს "წმინდა ნოსტალგიას", როცა აღმოსავლეთი და დასავლეთი "სრულ ერთობაში ცხოვრობდა რწმენითა და მოწყალებით".

ყოველივე ეს ძალიან კარგად ჟღერს. მშვენიერია იმის გაგებაც, რომ პაპი აფასებს ჩვენს რწმენას. ზოგს სჯერა, რომ მისი შეფასება წრფელია და არა პირფერული, მაგრამ ჩვენ ვერ დავივიწყებთ, რომ იგი მოწადინებულია მართლმადიდებლები თავის სამწყსოს შეუერთოს. აღნიშნულ წერილში არ არის ნაჩვენები მის ეკლესიასა და ჩვენს შორის ღრმა თეოლოგიური და ეკლესიოლოგიური განსხვავებები, რაც ზოგთაგან (ორივე მხრიდან) მინიმუმამდეა დაყვანილი. ამ მიმართვაში პაპი არ მოითხოვს მისდამი, როგორც დედამიწაზე ქრისტეს ნაცვალისადმი, მორჩილ პატივისცემას, მაგრამ ბევრგან სხვა შემთხვევებში ამას აკეთებს. იგი არც იმაზე მიგვანიშნებს, რომ პაპობის ძალაუფლების კრიტიკული საკითხის გადახედვა სურს. ეკლესიათა შორის განსხვავების უგულვებელყოფა თანამედროვე ეკუმენიზმის ლაიტმოტივია – არასდროს ვიკამათოთ იმ საკითხებზე, რომლებიც ჩვენ გვყოფს; ვიკამათოთ მხოლოდ იმაზე, რაც საერთო გვაქვს. ამას, რა თქმა უნდა, მცდარ კავშირამდე მივყავართ, რადგან იგი მცდარ ეკუმენიზმს ემყარება.

"Orientale Lumen" ერთერთია იმ მრავალ მნიშვნელოვან მცდელობათაგან, რასაც მართლმადიდებლებთან გაერთიანების მისაღწევად სხვადასხვა პაპები მიმართავდნენ. თანამედროვეობაში ეს დასაბამს იღებს პაპ პავლე VI-დან. მან, ვიდრე პაპი გახდებოდა, 1963 წელს საკუთარ თავზე აიღო "გამოეცხადებინა" ყველა მართლმადიდებელი პატრიარქისათვის მისი [რომის პაპად] არჩევის შესახებ, თითქოსდა იგი ერთი მათგანი ყოფილიყო. შემდეგ მან პირადი წერილი გაუგზავნა კონსტანტინოპოლის პატრიარქ ათენაგორას, რომელმაც იგი გამოაქვეყნა თავის საინფორმაციო ბიულეტენში სათაურით "ორი და-ეკლესია". თავად სათაური – "და-ეკლესიები" – უკვე გულისხმობს თანასწორობას მაინც, თუ ერთობას – არა.

ამის შემდგომ, 1965 წელს ვატიკან II-ის კრების წინ, პავლემ და ათენაგორამ ერთობლივად გამოაქვეყნეს დეკრეტი, რომელშიც გაბათილებულია ორ ეკლესიას შორის მეთერთმეტე საუკუნის შემდგომი ურთიერთობანი. "ჩვენ უნდა გავაცნობიეროთ, – ვკითხულობთ დეკრეტში, – რომ განჩინებანი მიმართულია ცალკეული პიროვნებებისა და არა ეკლესიების მიმართ და მიზნად არ ისახავს ეკლესიური ერთობის გაწყვეტას რომისა და კონსტანტინოპოლის კათედრებს შორის".

გარდა იმისა, რომ მართლმადიდებლური თვალსაზრისით ეს 1054 წლის მოვლენის სრულიად მცდარი ასახვაა, იგი აგრეთვე ხელახალი გადახედვის ობიექტად აქცევს იმ ფაქტს, რომ სქიზმა იყო მთლიანი ისტორიული პროცესი, ისევე როგორც ისტორიული მოვლენა. პატრიარქი ათენაგორა ამგვარად არ ფიქრობდა.

ჩვენ უნდა გვახსოვდეს, რომ ათენაგორა ის პატრიარქია, რომელმაც 1962 წელს წმ. იოანეს სახარების დასაწყისის საოცარი განმარტება გამოიგონა: "იყო კაცი მოვლინებული ღმრთისა მიერ, და სახელი მისი იოვანე" (იოან. 1,6) – იოანეში მან პაპი იოანე XXIII იგულისხმა, რომელმაც ეკუმენიზმის ახალი ერა დაიწყო.

1993 წლის დიდ ხუთშაბათს კონსტანტინოპოლის პატრიარქმა ბართლომეოსმა მიმართა იოანე-პავლეს, როგორც "ძმა პატრიარქს" და მართლმადიდებლობა და კათოლიციზმი "ქრისტეს სხეულის ორ ფილტვს" შეადარა.

ბართლომეოსმა ამ გამონათქვამს ამაყად უწოდა "ფუნდამენტური ეკლესიოლოგიური ჭეშმარიტება". ზოგიერთი მართლმადიდებელი მოაზროვნე ფიქრობდა, რომ იგი ჭკუაზე შეიშალა. შემდგომ დადგა 1993 წლის ივნისი და შედგა "რომაულ კათოლიკურ ეკლესიასა და მართლმადიდებელ ეკლესიას შორის თეოლოგიური დიალოგის გაერთიანებული ინტერნაციონალური კომისიის" მე-7 პლენარული სესია, რომელიც შეიკრიბა ლიბანში, ბალამანდის თეოლოგიურ სკოლაში (ანტიოქიის საპატრიარქო). ამის შესახებ მე სხვა პუბლიკაციაშიც დავწერე, რისთვისაც ზოგმა გამაკრიტიკა, თითქოს მე ზედმეტი რეაგირება მოვახდინე იმ დოკუმენტზე, რომელიც, მათი აზრით, უბრალოდ მიზნად ისახავდა "უნიატობის პრობლემის გადაწყვეტას". მოდით, ვნახოთ, როგორ გადაწყდა "უნიატობის პრობლემა" ბალამანდში.

უპირველეს ყოვლისა, ორივე მხარის წარმომადგენლებმა ხელი მოაწერეს განცხადებას, რომლითაც ერთმანეთს "და-ეკლესიებად" აღიარებენ. განცხადებაში ასევე ნათქვამია, რომ არც ერთ ეკლესიას არ შეუძლია საკუთარ თავზე აიღოს განსაკუთრებული უფლება სამოციქულო რწმენის, საიდუმლოთა უტყუარობის ან სამოციქულო მემკვიდრეობის საკუთრების შესახებ. უფრო შორსაც მიდიან: კერძოდ, "არ დადგება საკითხი ერთი ეკლესიიდან მეორეზე მოქცევის თაობაზე იმ მიზნით, რომ მეორე ეკლესიაში იპოვონ ცხონება"; პროზელიტიზმი (მისიონერული მოღვაწეობა) უნდა შეწყდეს ... შეთანხმება რეკომენდაციას გვაძლევს, რომ დავივიწყოთ ორ ეკლესიას შორის არსებული განხეთქილების ისტორია და, რომ საეკლესიო განათლება ობიექტურად პოზიტიური უნდა გახდეს მეორე ეკლესიის პატივისცემის გათვალისწინებით... (მორწმუნეებს) უნდა მიაწოდონ ინფორმაცია მეორე ეკლესიის სამოციქულო მემკვიდრეობის თაობაზე (!) და მის საიდუმლოთა ჭეშმარიტების შესახებ. სხვა სიტყვებით, მართლმადიდებელი და რომაულ-კათოლიკური ეკლესიები ცალკე კი არიან, მაგრამ ქრისტეს ერთ ეკლესიას თანასწორად გამოხატავენ. განცხადებას ხელს აწერენ კონსტანტინოპოლის, ალექსანდრიის, ანტიოქიისა და მოსკოვის საპატრიარქოები და რუმინეთის, პოლონეთის, ალბანეთისა და ფინეთის ეკლესიები. ასე გადაწყვიტეს "უნიატობის პრობლემა", მართლმადიდებელი ეკლესიის ეკლესიოლოგიისა და მისი იმ სამართლიანი მტკიცებულების განადგურებით, რომ იგია ერთი, ქრისტეს ჭეშმარიტი ეკლესია.

1439 წელს ფლორენციის ლათინურ კრებაზე მივლენილი მართლმადიდებელი დელეგატები კონსტანტინოპოლში დაბრუნდნენ. ეს კრება პაპმა ორი ეკლესიის გაერთიანების მიზნით მოიწვია. მართლმადიდებელ დელეგატებს დაეკითხნენ: "როგორ მიდის საქმე?" და როდესაც ხალხმა გაიგო, რომ მართლმადიდებლებმა რომის წინაშე სამარცხვინო კაპიტულაცია გამოაცხადეს და რწმენის სიწმიდე თურქთა წინააღმდეგ სამხედრო პროტექტორატზე გაყიდეს, ისე განრისხდნენ, რომ ქალაქში რევოლუციური ატმოსფერო შექმნეს: ეკლესიები დაცარიელდა, არავის უნდოდა მსახურების ჩატარება, არც მსახურებაზე იმასთან ერთად დასწრება, ვინც ცრუ ერთობის დოკუმენტს მოაწერა ხელი. ამ დროს ერთი მართლმადიდებელი ეპისკოპოსი კვლავ რწმენის დასაცავად იდგა – წმ. მარკოზ ეფესელი, "მართლმადიდებლობის სინდისად" წოდებული. იგი საოცრად განიცდიდა, რომ მის გარშემო მყოფნი რომთან კავშირის მომხრე იყვნენ. იგი განაგრძობდა მოწმობას და შეძლო მართლმადიდებლობისკენ ბევრი მოებრუნებინა. საბოლოოდ მართლმადიდებელმა პატრიარქებმა უნია დაგმეს. როგორც XV საუკუნეში ფლორენციის კავშირის წინააღმდეგ წმ. მარკოზის გარშემო დაჯგუფდნენ ათონის ბერები, ასევე ბალამანდის კავშირის წინააღმდეგ გაიღვიძა პროტესტის გრძნობამ ათონელი ბერების მხრიდან. მათ 1993 წლის 8 დეკემებრს ოფიციალურად მიმართეს პატრიარქ ბართლომეოსს. ბერებმა ზუსტად შეაჯამეს დღევანდელი კრიზისი: "გაერთიანების გეგმა, მიუხედავად (ეკლესიებს შორის) განსხვავებებისა, განხორციელდა. ორივე მხარემ აღიარა საიდუმლონი, სამოციქულო მემკვიდრეობა და საერთო ზიარების მოთხოვნა, რომელიც თავდაპირველად შეზღუდული იყო და მოგვიანებით გაფართოვდა. ამის შემდეგ სარწმუნოებრივი განსხვავებანი შეიძლება განხილულ იქნენ როგორც მხოლოდ თეოლოგიური თვალსაზრისები".

ამ განსხვავებათა შორის წერილში ნახსენებია "ფილიოკვე", პაპის პირველობა და უცდომელობა, სალხინებელი, უბიწოდ ჩასახვა (ღმრთისმშობლის) და ქმნილი მადლი. ეს მწვალებლობები, ამბობენ ბერები, "ამნისტირებულია და კავშირი დოგმატების განხილვის გარეშე დაიდო".

ფლორენციის კრებაზე მართლმადიდებლებისგან დათმობების თაობაზე პაპის მოთხოვნები ნათლად გამოითქვა. ბალამანდის შეთანხმება უფრო დახვეწილადაა ჩამოქნილი, ვერსად შეხვდებით აგრესიულ გამოთქმებს კომპრომისის მოთხოვნით. ამის ნაცვლად ხაზგასმულია "ერთობლივი აღიარება" და "გაზიარება". ამ შეთანხმების თანახმად, არც ერთ ეკლესიას არ შეუძლია განაცხადოს პრეტენზია, რომ ისაა ერთადერთი ეკლესია. ეს ყოველივე როგორ დახვეწილად ცივილიზებული და თანამედროვეა!

ათონელთა პასუხთან ერთად იყო სხვა მართლმადიდებელი წრეებიდან რამდენიმე კრიტიკული განცხადება. ამის მიუხედავად, სამწუხაროა, საშიშიც კი, რომ, რამდენადაც ჩვენ ვიცით, არცერთი პატრიარქის, არც ადგილობრივი ეკლესიის თუ სინოდის მხრიდან არ ყოფილა შეთანხმების ოფიციალური ან სახალხო დაგმობა. უპირველეს ყოვლისა, როგორ შეიძლებოდა, საერთოდ შემდგარიყო ბალამანდის შეთანხმება? ეს შემთხვევითობა იყო თუ შეცდომა? შესაძლებელია კი ამგვარი გასაოცარი შეცდომები?

ყველაზე უკანასკნელი მოვლენა იყო ვატიკანში პატრიარქ ბართლომეოსის ოფიციალური ვიზიტი, რომელიც, ორივე მხარის შეთანხმებით, უნდა დამთხვეოდა ამა წლის 29 ივნისს, წმ. პეტრე-პავლეს დღესასწაულს. პაპმა უკვე განაცხადა, რომ სურს კავშირი მართლმადიდებლობასთან და გაგზავნა შეტყობინება პატრიარქ ბართლომეოსთან, სადაც ნათქვამია, რომ იგი რომაელ კათოლიკეებს სთხოვს ილოცონ 2000 წლისათვის ორი ეკლესიის გაერთიანებისთვის – სულ რაღაც ხუთი წლის შემდეგ!

პატრიარქმა ფარულად იგივე სურვილი გამოთქვა. ამის გამო ორივემ, პაპმაც და პატრიარქმაც "გამოხატეს სურვილი, გამოესწორებინათ ის ისტორიული და სარწმუნოებრივი გაუგებრობანი, რაც ყოფს დასავლეთისა და აღმოსავლეთის ქრისტიანებს".

პატრიარქმა პაპის მოთხოვნებისადმი პატივისცემით შემდეგი განაცხადა (რითაც ყველაფერი დათმო): "დღეს, საბედნიეროდ ბევრი სევდისა და დამცირების შემდგომ მომწიფდა აზრი, რომელიც შესაძლებლობას გვაძლევს ახლებურად, განსხვავებული თვალთახედვით შევხედოთ პაპობას". შეიძლება დაუჯერებლადაც ჟღერდეს, მაგრამ ამ შეხვედრის მსვლელობისას, AFP-ის ახალი ამბების ცნობით, ატყდა უძლიერესი ჭექა-ქუხილი და წმ. პეტრეს ბაზილიკას მეხი დაეცა. ზუსტად იგივე მოხდა 1870 წელს, როდესაც პაპმა პიუს IX-მ გამოაცხადა პაპის უცდომელობის დოგმატი. იმავდროულად, 1995 წ. იანვარში რომში გაერთიანების საკითხთან დაკავშირებულ შეკრებაზე მოსკოვის საპატრიარქოს წარმომადგენელმა გამოთქვა რწმენა, რომ მართლმადიდებლობა და რომაული კათოლიციზმი "ორი ოჯახია, ორი ეკლესიაა; მათ ყოველივე საერთო აქვთ: სიწმიდეები, იერარქია, სულიერება, თეოლოგია!" ცხადია, კიდევ უფრო მეტი მოგველის. უფრო მეტი ერთობლივი წინადადებები, ვიზიტები და ერთობლივი ლოცვები (რომლებიც კანონით აკრძალულია), ყოველივე მშვიდობიანი ერთობის, ჰარმონიისა და სხვა ამქვეყნიური საგნების სახელით... ჩვენ უნდა გავმთლიანდეთ, მნიშვნელობა არა აქვს, რის ფასად ხდება ეკლესიის ამგვარი ინტეგრაცია, და მნიშვნელობა არა აქვს ჩვენს სინდისს.

რა უნდა ვქნათ?

უპირველეს ყოვლისა, მთელი გულით უნდა ვილოცოთ. შემდეგ უნდა მივმართოთ ჩვენს იერარქებს – ვინც არ უნდა იყვნენ ისინი და სადაც არ უნდა იღვწოდნენ – შეძლებისდაგვარად გააკეთონ ყველაფერი, რომ უზრუნველყონ ღია და საჯარო დაგმობა ბალამანდის შეთანხმებისა და ყოველივე იმისა, რაც აღვივებს "გაერთიანების ციებ-ცხელებას". საკმარისი არ არის ამა თუ იმ ეპისკოპოსმა აშშ-ში თქვას: "რასაც პატრიარქი ბართლომეოსი აკეთებს, ჩვენი საქმე არ არის. ეს ჩვენ არ გვეხება". დღეს წმიდა მართლმადიდებელი სარწმუნოება საფრთხეშია! ის, რასაც ნებისმიერი პატრიარქი აკეთებს, ასე თუ ისე მოქმედებს ჩვენზე. ჩვენ ყველანი ქრისტეს ერთი სხეულის ნაწილი ვართ და ამიტომაც ყველანი პასუხს ვაგებთ რწმენაზე, ყველაზე უკანასკნელი მორწმუნედან დაწყებული, უმაღლესი რანგის იერარქით დამთავრებული. ჩვენ, ყველა ერთნაირად პასუხისმგებელნი ვართ ღმერთის წინაშე მართლმადიდებელი ქრისტიანობის ძვირფას საუნჯეზე.

განათლების პროცესი უნდა დაიწყოს – პროცესი, რომელიც მოიცავს, უპირველეს ყოვლისა, ეკლესიის ბუნებისა და მისი საზღვრების შესახებ უკეთესსა და უფრო მეტ სწავლებას. ჩვენ აგრეთვე მორწმუნეებს უნდა ვასწავლოთ რომაული კათოლიციზმის ჭეშმარიტი ბუნება და ის სპეციფიკური თავისებურებები, რომლითაც იგი განსხვავდება მართლმადიდებლობისაგან. მეორე, ჩვენ უნდა დავიწყოთ სასულიერო ტექსტების (რომლებიც, ჩვეულებრივ, სამონასტრო ტექსტებია) კითხვა – განსაკუთრებით, წმიდანთა ცხოვრებების, რომლებიც გვაზიარებენ წმიდა ქრისტიანობის "სურნელს". ეს "სურნელი" გაგვიხსნის "მართლმადიდებლობის მადას" და შევძლებთ განვასხვავოთ, თუ რა არის მართლმადიდებლობა და რა – არა.

დღეს არ არის სანახევრო ზომების დრო. მართლმადიდებელ მღვდლებს, რომლებიც თავიანთ მრევლს ეუბნებიან, რომ რომაულ კათოლიკურ ეკლესიებში მსახურებაზე დასწრება შეუძლიათ, უნდა მივუთითოთ, და თუკი კვლავ დაუშვებენ ამ საშინელ, დამღუპველ შეცდომას, უნდა დაისაჯონ...

სიტყვა "ეკუმენური" ნიშნავს "მთელ მსოფლიოში ქრისტიანულ ეკლესიას მიკუთვნებულს ან მასში მიღებულს". აქ ასახულია წმ. ბიკენტი ლირინელის მიერ მოცემული სარწმუნოების წესი: ქრისტიანული ჭეშმარიტება "არის ის, რაც სწამთ ყველგან, ყოველთვის და ყველას". ესაა ტერმინის საუკეთესო და ზუსტი პატრისტიკული დეფინიცია.

საუბედუროდ, "ეკუმენიზმმა" XX საუკუნის უკანასკნელ პერიოდში სრულიად სხვა მნიშვნელობა შეიძინა. ეკლესიათა მსოფლიო საბჭოს ზეგავლენით "ეკუმენური" დღეს ნიშნავს: ქრისტეს ეკლესიის ერთობა საუკუნეების მანძილზე დაიმსხვრა, ყველა ქრისტიანული ეკლესია მეტნაკლებად თანასწორია, რადგანაც თითოეული მათგანი ჭეშმარიტების "ნაწილის" მატარებელია. ამრიგად, ყველა დენომინაცია იმ მიზნით უნდა გაერთიანდეს, რომ ხელახლა შეიქმნას ის "მთლიანობა", რომელიც ოდესღაც არსებობდა. ესაა თანამედროვე ეკუმენიზმი. და ეს საშიში სისულელეა.

სამოციანი წლების მიწურულს უდიდესმა ბერძენმა მოძღვარმა ფილოთეოსმა დაწერა: "დაე, იყოს ერთობა... მაგრამ იმგვარად, როგორც ქრისტეს სურდა, ყოველგვარი ამქვეყნიური მიზნისა და დათმობისგან შორს... ჩვენ, მართლმადიდებლობაში მყარად მდგარნი და ფესვგადგმულნი, ვაძლევთ შესაძლებლობას ყოველგვარ ერესს: გამოიღვიძეთ, შემოუერთდით ერთ, წმიდა, კათოლიკე და სამოციქულო ეკლესიას, ამგვარად შეძლებთ იპოვოთ ცხონება".

ბევრ ჩვენგანს არასაკმარისად აქვს განვითარებული მართლმადიდებლური ცნობიერება იმისთვის, რომ გაიცნობიეროს ის საშიშროება, რომელიც ჩვენს სარწმუნოებას ეკუმენიზმისგან ემუქრება...

ეკლესიის ისტორიის არაადეკვატური ცოდნა და მართლმადიდებლური ეკლესიოლოგიის ზერელე გაგება უფრო დიდი რისკის წინაშე გვაყენებს. ძმანო და დანო! ჩვენ თავს ვერ მივცემთ უფლებას, ვიყოთ გულუბრყვილონი; უცოდინრობა არ არის ნეტარება – ეს თვითმკვლელობაა. სწორედ ღრმა უცოდინარობის გამო გახდა შესაძლებელი "ერთიანობის ცხელების" მზარდი სვლა, რომელსაც დღეს ჩვენს გარშემო ვხედავთ.

ბევრმა, შესაძლოა, ყველა ჩვენგანმა, არარსებულის სიყვარული უფრო ისწავლა, ვიდრე სიწმიდე, არაამქვეყნიურობა. კომფორტული და მატერიალური კეთილდღეობა უფრო მნიშვნელოვანია ჩვენთვის, ვიდრე ჭეშმარიტება. ამგვარად, ბევრი პასიურად ტოლერანტულია ამ საშიში და ცრუ ეკუმენიზმის, როგორც იმ გზის მიმართ, რომელიც ნიღბავს ჩვენს ცოდვიანობასა და სინანულის ნაკლებობას. ამის სანაცვლოდ ვეტრფით საკუთარ თავს და სავსე ვართ ჩვენი მნიშვნელობის შეგრძნებით. ეს განწყობა იქცა რეალური სულიერი ცხოვრების შემცვლელად. ჩვენ დავივიწყეთ წმ. იოანე კრონშტადტელის სიტყვები: "ძმანო ჩემნო, მხოლოდ მართლმადიდებლური რწმენა აკურთხებს და წმენდს ცოდვით დაცემულ ადამიანურ ბუნებას, აახლებს გახრწნილთ, განანათლებს დაბნელებულთ, კურნავს ცოდვით დაჭრილთ, ათბობს გაყინულთ და აერთიანებს ღმრთისგან დაცილებულთ".

თარგმნა (შემოკლებით) ანასტასია ზაქარიაძემ საინტერნეტო სტატიიდან "Florence 2000? An Open Letter To All Roman Catholics and Orthodox On The State of Rome and Orthodoxy". სტატიის ტექსტი გამოკრებილია ბროშურიდან: Father Alexey Yoang "The Rush to Embrace ".

წიგნიდან: წერილები კათოლიციზმის შესახებ. თბილისი, 2004.