არქიმანდრიტი რაფაელი (კარელინი)

 

 

საუბარი იესოს ლოცვაზე

 

მღვდელმონოზონმა უთხრა სქემოსან მეუდაბნოეს: "აღკვეცის შემდეგ სულ იესოს ლოცვას ვლოცულობდი; თუმცა მანამდეც, სიჭაბუკეშიც ვლოცულობდი ხოლმე და ამიტომ გარკვეული ჩვევა გამომიმუშავდა. თავდაპირველად ლოცვა კარგად მიდიოდა, მაგრამ შემდეგ, ჩემთვის გაუგებარი მიზეზების გამო თანდათანობით იწყო განელება, როგორც ჩამქრალი ცეცხლის ნაკვერცხლებმა; დაშრეტა – როგორც ქვებით ამოვსებულმა წყაროს წყალმა. მე ვეწინააღმდეგებოდი და ვცდილობდი მის შენარჩუნებას, მაგრამ ამაოდ. და მაშინ წესად დავიდე, მეკითხა წმ. მამათა ნაწერები იესოს ლოცვაზე. კითხვის შემდეგ ლოცვა ისევ ცოცხლდებოდა, მაგრამ ცოტა ხნით. ყურადღება მეფანტებოდა და ისეთი შეგრძნება მეუფლებოდა, თითქოს თვით ლოცვას სურდა ჩემი დატოვება, ისე როგორც ჩიტი ტოვებს ხოლმე ღია გალიას. თავიდან ვცდილობდი, მთელი ჩემი თავისუფალი დრო იესოს ლოცვისთვის დამეთმო, მაგრამ მერე მავიწყდებოდა ხოლმე და მხოლოდ დროდადრო ვლოცულობდი, როგორც მოცურავე, რომელიც ხან ჩაყვინთავს წყალში და ხან ამოყვინთავს. ლოცვის დატევების ეს შუალედები თანდათან იზრდებოდა და ზოგჯერ ისეთ მდგომარეობაში აღმოვჩნდებოდი, რომ მეჩვენებოდა, თითქოს არასდროს არაფერი გამეგოს ან წამეკითხოს იესოს ლოცვაზე. ჩემი სული გაუცხოვდა ლოცვისთვის და რაღაცნაირად გაველურდა. ვერ გამიგია, რა ხდება: შეძენის ნაცვლად იმასაც ვკარგავ, რაც მეგონა, რომ გამაჩნდა, რა არის ამის მიზეზი?"

სქემოსანმა უპასუხა: "წმიდა მამები გვასწავლიან, რომ ლოცვა განუყოფელია ადამიანის ცხოვრებისგან, შენი ცხოვრება კი არ შეესაბამება ისეთ სულიერ საზომს, რომ დაუცადებელი ლოცვა გქონდეს. პირველ ხანებში მადლი ლოცულობდა შენს მაგივრად, შენ კი იფიქრე, რომ უკვე მოიპოვე ლოცვა. მარტო შენ არ დაგისვამს ეს შეკითხვა, ზოგიერთ მეუდაბნოე ბერსაც უკითხავს ჩემთვის: "რა მოხდა? ერში ლოცვა გვქონდა, უდაბნოში კი დავკარგეთ". მაშასადამე, მათ არ დაიმდაბლეს სული და სახლის გადახურვა ისე დაიწყეს, რომ ჯერ კედლები არ ჰქონდათ ამოშენებული. წმ. გრიგოლ ღვთისმეტყველი წერს, რომ ქვაზე წარწერის ამოკვეთა ძნელია, ხოლო ალმასზე – შეუძლებელი. ხედავ? რაც უფრო მყარია მასალა, მით უფრო ძნელია მასზე რამის გამოსახვა. სიამაყისა და ვნებისაგან გული ქვავდება და ვეღარ იღებს იესო ქრისტეს სახელს, – იესო ქრისტე ხომ სიყვარულია და სიმდაბლე. ფრინველებს ორი ფრთა აქვთ; სულის ერთი ფრთა ლოცვაა, მეორე კი – ღვთისსათნო ცხოვრება. შენს სულში უფსკრული გაჩნდა ლოცვასა და სახარების მცნებებს შორის. დაიწყე მცნებების შესრულება და კვლავ მიიღებ მეორე ფრთას".

 

მღვდელმონოზონმა ჰკითხა: "რომელია ის ეკლები, ლოცვის ყვავილებს რომ მოაშთობს?"

სქემოსანმა მიუგო: "ლოცვის პირველი მტერი, როგორც უკვე გითხარი, სიამაყეა. ამპარტავანს არ შეუძლია ლოცვა, რადგან გულის სიღრმეში მიიჩნევს, რომ მას არაფერი სჭირდება. ამიტომაა, რომ თუმცა კი წარმოთქვამს ლოცვის სიტყვებს, მაგრამ სინამდვილეში არ ლოცულობს, ანუ გულწრფელად არ სთხოვს ღმერთს არც შეწყალებას, არც დახმარებას. იგი ფიქრობს, რომ მისთვის სავსებით საკმარისია საკუთარი ძალებიც. ამაყის გული ისე განაგდებს ლოცვას, როგორც წყალი ამოაგდებს ხოლმე მასში ჩაძირულ ხეს. როცა ასეთი ადამიანი ლოცვას ამთავრებს, მის სულში ლოცვის კვალიც კი არ რჩება".

 

მღვდელმონოზონმა ჰკითხა: "რა არის საჭირო ლოცვისთვის?"

სქემოსანმა უპასუხა: "თავმდაბლობა. იესოს ლოცვა – ეს გლოვაა, ხოლო გლოვისთვის საჭიროა საკუთარი ცოდვების დანახვა; მდაბალი გული გამჭვირვალე და რბილი ხდება, როგორც გამთბარი ცვილი. მხოლოდ ასეთ გულს შეუძლია მიიღოს და შეინარჩუნოს მადლი".

 

"და როგორ მოვიპოვო სიმდაბლე?" – ჰკითხა მღვდელმონოზონმა.

მეუდაბნოემ მიუგო: "სიმდაბლის შეძენა, ისე როგორც ყიდულობენ ნივთს – წიგნებს ან ტანსაცმელს, – შეუძლებელია. ის მოიპოვება მთელი ცხოვრების მანძილზე საკუთარ თავთან ბრძოლით. ყველაზე საუკეთესო და მოკლე გზა – ესაა მორჩილებით ცხოვრება და ბაგეების დადუმება. როგორც ძუნწი ითვლის ხოლმე თითოეულ გროშს, ვიდრე გასცემდეს, შენც ასევე დათვალე ყოველი სიტყვა; ეცადე, განეშორო კადნიერ და ქედმაღალ ადამიანებს, – მათი სენი გადამდებია, – და აირჩიო ისეთები, ვისშიც იგრძნობ სიმდაბლის მადლს, როგორც სულიერ კეთილსურნელებას.

 

მღვდელმონოზონმა იკითხა: "რას ნიშნავს ეკლესიასტეს სიტყვები: "ყოველთათვის ჟამი არს"? (ეკლესიასტე 3,1) შეიძლება, რომ ისინი ლოცვას მივუსადაგოთ?

ბერმა თქვა: "თუ კაცი თავიდანვე არ უწამლებს საკუთარ სულს ადამიანებისადმი მოწყალებით, ვერ შეძლებს მოუკლებელი ლოცვის მოპოვებას – ვერც მონასტერში და ვერც უდაბნოში. ზოგიერთები ცდილობდნენ, ძალით შეეერთებინათ გარეგნული შთაბეჭდილებით დამძიმებული გონება ვნებიანი გულისათვის. ლოცვის შემდეგ ისინი შეიგრძნობდნენ გახელებასა და უმიზეზო მრისხანებას, თითქოს თავიანთი შეუხორცებელი ჭრილობები გაეღიზიანებინოთ. მათ ბრძოლაში გამოიწვიეს ეშმაკი – როგორც ბავშვმა, იარაღის ხმარება რომ არ იცის და ორთაბრძოლაში მეომარს იწვევს".

 

მღვდელმონოზონმა თქვა: "წმ. მამები "ფილოკალიაში" გვამცნობენ: იმისთვის, რომ ვილოცოთ, უნდა განვეშოროთ ერს და გავექცეთ ადამიანებს".

ბერმა უპასუხა: "ფილოკალია" დაწერილია ძირითადად წარმატებული მონოზვნებისთვის, ჩვენ კი, მათთან შედარებით, მორჩილების პირველ საფეხურზეც არა ვართ. მათი სულიერი ცხოვრების გზა დაიწყო ერში, გაგრძელდა მონასტერში და დასრულდა უდაბნოში. ბევრი ადამიანი იმართლებს თავს მოჩვენებითი ღვაწლით; ლოცვის საფარველქვეშ ისინი თავიანთ გულგრილობასა და ძმების მიმართ უწყალოებას ფარავენ. ადამიანებს ემალებიან არა ღვთის გულისთვის, არამედ იმისთვის, რომ არ შეწუხდნენ. ასეთები მთელი ცხოვრება ჰგვანან უმწიფარ ნაყოფებს, ზამთრის დადგომამდე რომ შემორჩენია გაშიშვლებულ ტოტებს. მათ ვერც დიდი მოიპოვეს და მცირედიც დაკარგეს. ძმათა მსახურება სულიერი ცხოვრების აუცილებელი პერიოდია. ქვას ქვით ხეხავენ, რომ გლუვი გახდეს. ძმათა მსახურების გარეშე შეუძლებელია მრისხანების დაძლევა, მოთმინებისა და სიყვარულის პირველი ნაყოფების გამოღება. ახალმოსული, რომელიც ლოცვის მომიზეზებით ძმებთან ერთად არ შრომობს, ან დაყუდებულივით კარს უკეტავს ადამიანებს, მიიღებს არა მოღვაწის, არამედ ზარმაცის სასყიდელს".

 

მღვდელმონოზონმა ჰკითხა: "მაშასადამე, მდუმარება სახიფათოა ლოცვისთვის?"

სქემოსანმა მიუგო: "მამები გვასწავლიან, რომ მდუმარებას თანდათანობით უნდა მივუახლოვდეთ; თავიდან უნდა ვისწავლოთ, როგორ ვიცხოვროთ კრებულში, რომ შემდეგ მარტონი შევებრძოლოთ ეშმაკებს. ციცაბო მთას ნელ-ნელა მიუყვებიან და ყოველ ნაბიჯს ამოწმებენ, რომ ძირს არ ჩაცვივდნენ. ვისაც განუკურნებელი ვნებები თან მიაქვს უდაბნოში, მას გველები მიჰყავს უბით. ვისაც ბრძოლის გარეშე სურს დაუცადებელი ლოცვის მოპოვება, ის სწორედ ამ გველების მიერ დაიგესლება. ძალებს აღმატებული სიმძიმე კაცს წელს მოსწყვეტს, ამიტომაც ასეთები მდუმარებისაგან შეიძლება კიდეც შეიშალონ".

 

მღვდელმონოზონმა თქვა: "განმიმარტე ეს უფრო დაწვრილებით. ზოგჯერ მეც მიგრძნია იესოს ლოცვის შემდეგ სიმშვიდის ნაცვლად გაღიზიანება და მრისხანება".

ბერმა უპასუხა: "მაგალითისთვის ავიღოთ მუსიკალური ინსტრუმენტი: თუ სიმი მოშვებულია, ის არავითარ ბგერას არ გამოსცემს, ხოლო თუ ზომაზე მეტადაა დაჭიმული, ბგერა ყრუ და თითქოს გაბზარულია. ასეთი სიმი წყდება არა მარტო ძლიერი დარტყმისაგან, არამედ ზოგჯერ გაუფრთხილებელი გამოკვრისგანაც. იმ ადამიანის ნერვები, ვინც შინაგანადაა გაორებული და ცდილობს მდუმარება საერო ცხოვრებასთან შეათავსოს, სიმებივითაა დაჭიმული. ყოველი შეხება მას ტკივილს ჰგვრის, ყოველ გაუფრთხილებელ სიტყვას შეუძლია გამოიწვიოს აღშფოთება, რომელსაც ვერ იკავებს. ხატოვნად რომ ვთქვათ, დღეს ასეთ ადამიანს სულის ძირითადი ნერვი, როგორც წესი, გაჭიმული აქვს ჯვარსა და ტელევიზორს შორის, რის გამოც ის მუდმივად აღგზნებული და დაძაბულია. ზოგიერთი გამოუცდელი მოძღვარი მასთან რჩევისთვის მისულებს პასუხობს, რომ ისინი არასწორად ლოცულობენ იესოს ლოცვას (და არც უხსნის, რას ნიშნავს ეს, რადგან თვითონაც არ ესმის საქმის ვითარება), და ურჩევს, შეცვალონ იგი რაიმე სხვა ლოცვით. მე ვფიქრობ, ლოცვა კი არა, ცხოვრება უნდა შეიცვალოს. ასეთი ავადმყოფური მდგომარეობა, ზოგჯერ ისტერიკას რომ ჰგავს და ზოგჯერ დეპრესიას, იმით აიხსნება, რომ ადამიანი ცდილობს, "შეათავსოს" იესოს ლოცვა საკუთარ სულში გამჯდარ ვნებებთან, რაც შეუძლებელია; მას კი არ ესმის, ან არ სურს ამის გაგება. ვნებები ბუნებრივ გრძნობებად ეჩვენება, ხოლო მრუშობის შხამით გაჟღენთილი სანახაობები და წიგნები – უცოდველ სიამოვნებებად, რომელთაც თანამედროვე ადამიანი გვერდს ვერ აუვლის".

 

მღვდელმონოზონმა თქვა: "მე მრევლში ვმსახურობ და მიმაჩნია, რომ წირვა – ესაა ყველაზე დიდი წყალობა ხალხისთვის და ამიტომ – მცნებების უმაღლესი აღსრულება. ზოგი ღვთისმეტყველი წერს, რომ წირვა განწმენდს არა მარტო დედამიწას, არამედ მთელ სამყაროსაც. ნუთუ ეს არ არის საკმარისი ჩემი მხრიდან"?

ბერმა მიუგო: "ეს ღვთის წყალობაა და არა შენი სათნოება; მე გეკითხები – გაქვს გულში ადამიანებისადმი თანაგრძნობა? შენი ცხოვრების გზაზე მინდობილი ხარ ღვთის ნებას? გასცემ მოწყალებას გლახაკებისთვის? თუ მშვიდად ხარ და განმტკიცდი იმ აზრში, რომ საკმარისია მხოლოდ სატაძრო მსახურება და ის შეცვლის ყველა სხვა სახარებისეულ მცნებას? შენ მიიღე შენს გულში მცონარებისა და ვერცხლისმოყვარეობის დემონები და ადამიანების მიმართ სიყვარული განაქარვე, ამის გამო კი ღვთის სიყვარულიც დაკარგე. იესოს ლოცვა ვერ პოულობს შენს სულში ადგილს და ტოვებს მას, როგორც სტუმარი უცხო სახლს, სადაც იგი არ მიიღეს".  

 

მღვდელმონოზონმა ჰკითხა: "სიამაყის შემდეგ რომელი ვნებაა ყველაზე მეტად დამღუპველი იესოს ლოცვისთვის?"

მეუდაბნოემ უპასუხა: "თითოეული ჩვენგანი თავისი საკუთარი სენითაა შეპყრობილი: ეს ის ვნებაა, რომელმაც ფარულად დაატყვევა გული და რომელთან ბრძოლაც არ სურს ნებელობას, გონება კი ამართლებს მას. ჩვენი საყვარელი ვნება ყველაზე დიდი საშიშროებაა ჩვენთვის, ესაა მარყუჟი ჩიტების საჭერ ბადეში, რომელსაც ფრინველი ბრჭყალით გამოედო და მისთვის უკვე შეუძლებელია მტრისგან თავის დაღწევა. მამები ამბობენ, რომ გველის სუსტი წერტილი მისი თავია: თუ თავს გაუჭეჭყავ, გველსაც მოკლავ; ასევე ყოველ ადამიანს აქვს ძირითადი ვნება, როგორც, ასე ვთქვათ, ყველა ცოდვის თავი. თუ ამ ვნებას არ ამოძირკვავ, ის ნელ-ნელა მოკლავს გულს და დაშრეტს ლოცვას, ისე, როგორც ნაკადული იშრიტება ხოლმე ზაფხულის პაპანაქებაში. გვერდიდან უფრო კარგად ჩანს ეს ვნება, თვითონ ადამიანისთვის ძნელია მისი დანახვა".

 

მღვდელმონოზონმა თქვა: "ბოლო დროს მამები თანამედროვე მონოზვნებს უმეტესწილად წიგნებით ხელმძღვანელობას ურჩევენ. შენ რას ფიქრობ ამაზე?"

სქემოსანმა უპასუხა: "ძველი დროის წმინდანებს წიგნები არ ჰქონდათ, მაგრამ განუწყვეტელ ლოცვაში იყვნენ, რადგან გულის სიწმინდე ჰქონდათ მოპოვებული. ამას ვერანაირი წიგნი ვერ შეცვლის. მადლი მტრედივით დასტრიალებს თავს ადამიანთა ცოდვების ზღვას და აკვირდება: ხომ არ დარჩა სადმე კუნძული ან კლდე, რომ დაჯდეს და იქ ბუდე გაიკეთოს. მადლი თვით ეძებს წმინდა გულებს, რათა მათში დაიმკვიდროს".

 

მღვდელმონოზონმა უთხრა: "მამაო, შენი მხილება სალბუნია ჩემი წყლულებისთვის; მართალი ხარ, ჩემი გული ცოდვებისგან გაქვავდა და სასტიკი გახდა ადამიანების მიმართ. მე არ შევიბრალე ძმა, არ მივეცი გლახაკს მოწყალება, ლუკმა-პური არ გავუყავი მშიერს; ვფიქრობდი, რომ ჩემთვის მარტო ლოცვაც საკმარისია, – და კიდეც დავკარგე ის. ჩემი ვნებები უფრო და უფრო ურცხვი და საძაგელი ხდება. ეშმაკმა მომატყუა. მაგრამ მითხარი, რითი დავიწყო საკუთარი თავის გამოსწორება?"

ბერმა უპასუხა: "თუ გინდა, რომ ლოცვა დავუახლოო შენს ცხოვრებას, ეცადე ადამიანებს გაუკეთო ის, რასაც თავად ითხოვ ლოცვაში ღვთისგან. ამბობ: "შემინდე", – შენც შეუნდე; ამბობ: "შემიწყალე", – თავადაც გახდი მოწყალე. იესოს ლოცვა – ეს არის რვა სიტყვაში მოქცეული სახარება; თუ გინდა მისი მოპოვება, შეასრულე ყველაფერი, რაც წერია სახარებაში. უფალმა თქვა: "უკუეთუ გიყვარ მე, მცნებანი ჩემნი დაიმარხენით" (იოანე 14-15, 21, 23). იესოს ლოცვა – ეს ღვთის სიყვარულია, გამოვლინებული მის მცნებებში. დაისწავლე ისინი ზეპირად, ლოცვასავით იმეორე; მათ გარეშე ყველანაირი წარმატება ცრუ და არასაიმედოა".

 

მღვდელმონოზონმა ჰკითხა: "მამაო, შენ სამართლიანად მსჯელობ ვნებებთან და ეგოიზმთან ბრძოლაზე. მაგრამ განა იესოს ლოცვა ვნებათა მომაკვდინებელი არ არის? ყველა წმიდა მამა ხომ ამას ამბობს, რომ შინაგანი მღვიძარების გარეშე შეუძლებელია გულის განწმენდა".

ბერმა თქვა: "მე ვგულისხმობ ისეთ მდგომარეობას, როცა ადამიანი ლოცულობს და თან არ სურს შეცვალოს თავისი ცხოვრება, ებრძოლოს ცოდვილ ჩვეულებებსა და მიდრეკილებებს და ჰგონია, რომ ლოცვით შეარიგებს შეურიგებელს, გზას იპოვის ტაძარსა და სამეძაოს შორის. ცხონებისთვის საჭიროა როგორც შინაგანი, ისე გარეგანი ღვაწლი. შინაგანი – ლოცვაა, გარეგნული კი – კეთილი საქმეები. ზოგიერთებმა წიგნებში ამოიკითხეს იესოს ლოცვის შესახებ, მაგრამ ის კი დაავიწყდათ, რომ წმიდა მამები თავიანთ დარიგებებს ძირითადად იმ მონოზვნებს სწერდნენ, რომლებიც მეტწილად უდაბნოებსა და სკიტებში იყვნენ განმარტოებულნი. ჩვენ სხვა პირობებში ვიმყოფებით, ამიტომაც მეტი სიფრთხილე გვმართებს. მთელი ცხოვრება უნდა იქცეს მადლის მოხვეჭის ქმედით მცდელობად. ღირსმა ანტონი დიდმა თქვა: "მოყუასისგან არს ცხორებაჲ და სიკუდილი". ასევე მამები გვასწავლიან, რომ ჭვრეტამდე საქმით უნდა მივიდეთ, გარეგნულიდან – შინაგანისაკენ, იოლიდან – უფრო რთულისაკენ. მცდელობა, ნაადრევად შევუერთოთ ამქვეყნის სიცრუისა და მრავლისმზრუნველი შფოთისაგან დაბნელებული გონება ვნებებით სავსე გულს, ადამიანში იწვევს აღგზნებას; იგი ლოცულობს და თან ეუფლება მრისხანება – არა მარტო გარშემო მყოფთა მიმართ, არამედ იხსენებს ძველ წყენებსაც და გონებაში ებრძვის თავის მტრებს, თითქოსდა მეხსიერების სიღრმეებიდან იწვევდეს მათ. ღირსი იოანე კიბისაღმწერელი წერს, რომ უნახავს ისეთი განდეგილებიც, თავიანთ სენაკებში გააფთრებული კაკბებივით რომ დარბოდნენ. სინანულისა და სასოების გარეშე ადამიანი ყურადღებით ვერ ილოცებს, გულით ვერ შეიგრძნობს ლოცვას, ის მისთვის გაუგებარი და ემოციურად უცხო იქნება. იგი წარმოთქვამს ლოცვის სიტყვებს არა როგორც მიმართვას ღვთისადმი, არამედ როგორც გაზეპირებულ ბგერებს".

 

მღვდელმონოზონმა იკითხა: "როგორ მოვიქცე? ისევ ერში დავბრუნდე, რომ კეთილი საქმეები აღვასრულო და ჩემი ვნებები ადამიანებს შორის მოვთოკო?"

მეუდაბნოემ მიუგო: "ჩვენ ისედაც ხალხში ვიმყოფებით და ამიტომ მცნებების შესრულების შესაძლებლობა მუდამ ჩვენს ხელთაა. საჭიროა მხოლოდ ის, რომ სხვაგვარად შეხედო ადამიანს და გახსოვდეს: ამქვეყნად შემთხვევითობები არ არსებობს, ღმერთი სწორედ ამ ადამიანს გვიგზავნის ჩვენივე გამოცდისათვის, გამოსწორებისა და ცხონებისათვის".

 

მღვდელმონოზონმა ჰკითხა: "ეს როგორ გავიგო?"

ბერმა უპასუხა: "ადამიანებთან ურთიერთობისას ქვაკუთხედად ორი მცნება დაიდე: მოწყალება და თავმდაბლობა. მოდრიკე ადამიანის წინაშე შენი ამაყი სული, ჩათვალე, რომ მასზე უარესი ხარ და დაფიქრდი, რა შეიძლება მისგან ისწავლო; მოემსახურე და დაეხმარე მას, უკიდურეს შემთხვევაში კეთილი სიტყვა მაინც უთხარი და გულში ილოცე მისთვის. არსებობს სულიერი მოწყალების კიდევ ერთი სახე – აპატიო იმას, ვინც გაწყენინა. არ არის საჭირო თავს იდო მოგზაურობა ერში. დარჩი შენს ადგილზე და შეასრულე მცნებები მათთან მიმართებაში, ვინც შენს გვერდზეა. გლახაკი ლაზარე მუდამ შენს კართან წევს, შენ კი არ გინდა მისი დანახვა. უბედურება ისაა, რომ შენ არ თანაუგრძნობ ადამიანებს, მათთან ერთად არ განიცდი მათ გაჭირვებას და ფარულად კიდეც გახარებს სხვების წარუმატებლობა და განსაცდელი; და ისე, რომ ვერც კი გაგიაზრებია შენი მდგომარეობა, გინდა ახვიდე გოლგოთაზე და ემთხვიო ჯვარს, რომელზეც ქრისტე იყო განრთხმული. ამიტომ, როგორც კადნიერი და უღირსი, განგდებული ხარ. იესოს ლოცვა – ღვთის სიყვარულია და ის უნდა იყოს დაფუძნებული მოყვასისადმი სიყვარულზე. ამის შესამოწმებლად შეგიძლია პატარა ცდა ჩაატარო: როცა ტაძარში მიდიხარ და კართან მათხოვარს შეხვდები, თუ მოწყალებას მომღიმარი სახით გაიღებ და გულში იტყვი: "ეს ის მეკარეა, რომელსაც შეუძლია გამიღოს ან დამიხუროს ზეციური ტაძრის კარიბჭე", – მაშინ იგრძნობ, რომ ლოცვა უფრო მსუბუქად და თავისუფლად მოდის; ხოლო თუ გვერდს აუვლი, ან ზურგს შეაქცევ, ან გულში უსაყვედურებ იმის გამო, რომ მოწყალებას ითხოვს, მაშინ საკუთარი ლოცვის ხმა უფრო ყრუდ მოგესმება, თითქოს შენი გული დაპატარავდა, დავიწროვდა და ლოცვა მასში აღარ ეტევა. მამები გვასწავლიან, რომ მხოლოდ მორჩილებითა და შრომითაა შესაძლებელი თანდათანობითი გადასვლა განმარტოებასა და მდუმარებაზე, შენ კი მრევლში მსახურობდი, წირვას ატარებდი და, ამავდროულად, ვნებებს იკმაყოფილებდი, საკუთარ გონებას ენდობოდი, დატყვევებული იყავი მიჯაჭვულობით ან არაკეთილმოსურნეობით ადამიანების მიმართ, ტკბებოდი დიდებისმოყვარეობით და ა.შ., ამიტომ, იესოს ლოცვა გაგექცა, ისევე როგორც მტრედი გაურბის კვამლს".

 

მღვდელმონოზონმა თქვა: "ჩვენს დროში ძნელია მოძღვრის პოვნა. სად წავიდე, როგორ მოვიქცე?"

სქემოსანმა მიუგო: "ილოცე, რომ ღმერთმა გამოგიჩინოს მოძღვარი, ხოლო იმისთვის, რომ ილოცო, კიდეც უნდა გინდოდეს. მაგრამ, დავუშვათ, რაშიც მე ეჭვი მეპარება, ვერ შეძელი სულიერი მამის პოვნა, მაშინ შენზე უფრო გამოცდილ სულიერ ძმას მიმართე, რათა ის, უპირველეს ყოვლისა, იმაში დაგეხმაროს, რომ შენი მთავარი ვნება დაგანახოს, და დაიწყე ამ ვნებასთან ბრძოლა, მასთან ერთად კი დანარჩენებიც შესუსტდებიან. აქაც მოხდება იმის მსგავსი, რაც ლოცვის შემთხვევაში, – როცა მოწყალებას გასცემ, – ოღონდ გაცილებით უფრო მეტ ხარისხში. ვნებებით მომკვდარი გული დაიწყებს გამოცოცხლებას, როგორც გაყინული ბარტყი, რომელიც გარედან თბილ ოთახში შეიყვანეს".

 

მღვდელმონოზონმა თქვა: "როდესაც ვხედავ, როგორი ცოდვილი ვარ, და ისეთ საშიშროებას ვგრძნობ, თითქოს ყოველი მხრიდან მგლების ხროვით ვიყო გარემოცული, მაშინ ლოცვა უფრო ცოცხლდება და ღრმავდება, ხოლო როცა გულში ვქედმაღლობ, ლოცვა შორიდან მომავალ ხმად მეჩვენება".

ბერმა მიუგო: "კაცის სულს ვერ მოატყუებ; როცა ადამიანი თავს ცოდვილად მიიჩნევს და ნანობს, შინაგანი ხმა მას ეუბნება: "ნუ გეშინია, სასოს ნუ წარიკვეთ, შენ გყავს მაცხოვარი, რომელიც დედამიწაზე იმისთვის მოვიდა, რომ გაცხოვნოს". ხოლო როცა გულის სიღრმეში თავს აღიმაღლებს, იგივე ხმა ეუბნება: "შენი ცოდვები შენ წინაშე რჩება უკურნებლად". როცა ადამიანს მფარველი ანგელოზი შორდება, მაშინ მის სულში ან შფოთი ისადგურებს, ან უგრძნობლობა, – სიმშვიდე იქ ვერ იქნება. რაც უფრო მეტად იმართლებს კაცი თავს და ადანაშაულებს სხვებს, მით უფრო კარგავს სულიერ სიმშვიდეს. ამიტომ ჩვენ გამოცდილებით ვიცით, რომ გლოვაში სიხარულია დაფარული, ხოლო უდარდელ სიცილში – სიმწარე".

 

მღვდელმონოზონმა ჰკითხა: "ვერ გავიგე, წავიკითხო წიგნები იესოს ლოცვაზე, თუ მარტო ვილოცო და თვით ლოცვა მასწავლის ყველაფერს? შენ თქვი, რომ ძველი მამები წიგნებს არ კითხულობდნენ, მაგრამ ყოველთვის ღმერთთან იყვნენ".

ბერმა თქვა: "ისინი ბავშვებივით უბრალონი და გულით წმიდანი იყვნენ; მათ მადლი განსწავლიდა და, ამასთან ერთად, ცოდნას ლოცვის შესახებ ზეპირი გადმოცემით იძენდნენ, რომელიც ადამის დროიდან მოყოლებული არსებობს. ხომ გახსოვს რა წერია ბიბლიაში ენოქზე: "სათნო ეყო ენოქ ღმერთსა" (შექმნ. 5-22,24), ანუ მას მუდამ ახსოვდა ღმერთი, შეიგრძნობდა მის მყოფობას; იცოდა, რომ მისი ყოველი სიტყვა, საქმე და ფარული აზრი ყოვლისმხილველი თვალის წინაშეა გადაშლილი, და შიშობდა, თუნდაც ერთი წამით არ დაერღვია ღმრთის ნება. ადამიანებმა დიდი ხნის წინ დაკარგეს ეს უბრალოება და ამიტომ საჭიროებენ წიგნებს, ისევე როგორც ავადმყოფი წამლებს. შენთვის წიგნი იგივე ყავარჯენია, რომელსაც ეყრდნობი, და თუმცა კოჭლობ, მაინც დადიხარ; წიგნების გარეშე კი პირველსავე ქვას წამოჰკრავ ფეხს და წაიქცევი, და ადგომასაც ვერ მოახერხებ. რაც უფრო რთულია ადამიანი, მით მეტი დახმარება სჭირდება. მაგრამ უნდა გაგაფრთხილო: ზოგიერთები წიგნებს ვნებიანად კითხულობენ; ისე აღფრთოვანდებიან წაკითხულით, როგორც ერის ადამიანები რომანებით; ცრემლებს ღვრიან და ოცნებებსა და წარმოსახვებს თავს ვერ აღწევენ, მაშინ როცა მამათა ნაწერებმა ისინი უბრალოებისა და სულის მღვიძარებისაკენ უნდა წარმართოს. ნუ გაერთობი წიგნებით, ნუ წაიკითხავ მათ ემოციურად, არამედ ისე შეხედე, როგორც რუკას, გზას რომ გიჩვენებს. მაგრამ ნუ შემოიფარგლები მხოლოდ წიგნებით, შენი სულიერი მდგომარეობა იმ ბერს ან სულიერ ძმებს გაანდე, რომელთაც ლოცვითი გამოცდილება აქვთ".

 

მღვდელმონოზონმა ჰკითხა: "რა არის განსაკუთრებით დამღუპველი იესოს ლოცვისთვის?"

მეუდაბნოემ უთხრა: "პირველი მტერი უკვე დავასახელე – ეს სიამაყეა. ამაყს გულში საკუთარი სახელი აქვს ჩაწერილი და არ სურს მისი გაცვლა ღმრთის სახელზე. მეორე მტერი სიძვაა. ლოცვა სულის შეერთებაა ღმერთთან. მეძავის სული კი სამეძაოშია. კიდევაც რომ შეინანოს, მისთვის მაინც სახიფათოა, მაშინვე იესოს ლოცვის დაწყება, ისევე როგორც ნამთვრალევზეა სახიფათო ხარაჩოებზე სიარული. ასეთებს მამები ურჩევენ, დროებით შეცვალონ იესოს ლოცვა ფსალმუნით ან სინანულის კანონით, ან მეზვერის ლოცვით. მეძავს, ისევე როგორც ეშმაკეულს, უჭირს ტაძარში დგომა, ერთი სული აქვს, როდის გაიქცევა იქიდან. თუ ამ ცოდვის უწმინდურობასა და სიმყრალეში მყოფი მოინდომებს შინაგან იესოს ლოცვას, მაშინ დაპირისპირება ღვთაებრივი სახელის სიწმინდესა და მის მდგომარეობას შორის იმდენად დიდი იქნება, რომ შეიძლება გაშმაგდეს და ჭკუიდან შეიშალოს. კიდევ არსებობს აზრობრივი მრუშობის ვრცელი არე – ესაა საერო ლიტერატურა, გაჟღენთილი ვნებებითა და ხრწნილების დახვეწილი სუნით. კითხულობდე საერო ლიტერატურას – ეს ნიშნავს თანაუგრძნობდე სხვის ვნებებს. ამასთან, სულში, როგორც ეკრანზე, გამოისახებიან მკვლელები, მრუშები, შეყვარებულები, სხვადასხვა მოთამაშეები და ა.შ. საერო ლიტერატურის კითხვით ადამიანი თითქოს აღიზიანებს თავის ძველ ჭრილობას და ის აღარ ხორცდება. კიდევ უფრო დამღუპველი გავლენის მქონეა ტელევიზორი. ესაა რვაფეხა, თავისი საცეცებით ადამიანის სულს რომ შემოჰხვევია და სისხლს სწოვს; ესაა სამეძაო, რომელიც ადამიანმა საკუთარ სახლში მოაწყო; ესაა ჰიპნოზი, რომლის დროსაც ეშმაკი ადამიანის ქვეცნობიერებაში თავის პროგრამას დებს. თუკი ადრე წელიწადში მხოლოდ რამდენჯერმე მიდიოდნენ თეატრში, ახლა ყოველდღე საათობით უყურებენ ტელევიზორს. მონოზონი, რომელსაც სენაკში ტელევიზორი აქვს, თავისი აღთქმების და, არსობრივად, თვით მონოზვნობის მოღალატეა, რადგან მონოზვნობა ერისგან განდგომაა. როცა სახლში საკანალიზაციო მილი გასკდება და მთელი სიბინძურე იატაკზე იღვრება, მხოლოდ ჭკუიდან შეშლილი თუ დაპატიჟებს ამ დროს ძვირფას სტუმარს, თითქოს ვერ ამჩნევდეს, რაც ხდება. სტუმარი შეურაცხყოფილი დარჩება ასეთი მიწვევით; აქ კი კაცი ღმერთს ეძახის თავის სულში და თან განუწყვეტლივ იბილწავს სულს ცოდვის სურათებით".

 

მღვდელმონოზონმა თქვა: "ახლა მღვდლების სახლებშიც და მონასტრებშიც კი დგას უახლესი მარკის ტელევიზორები, უყურებენ ყველანაირი სახის მრუშობას, იწოვენ მას საკუთარ სულში და ან არ აცნობიერებენ რას აკეთებენ, – როგორც მთვრალი, რომელიც ტკივილს ვერ გრძნობს, – ანდა ცრუობენ და ამბობენ, რომ მათ აინტერესებთ მხოლოდ და მხოლოდ ფილმები ცხოველებზე, უკანასკნელი ცნობები, მოგზაურობები, – დანარჩენს კიდევაც რომ უყურონ, მაინც უვნებელნი რჩებიან".

ბერმა მიუგო: "ისინი რომ უვნებელნი იყვნენ, ტელევიზორს ზედაც არ შეხედავდნენ. ძველ დროში არსებობდა ადამიტების სექტა. მისი წევრები ლოცვაზე შიშვლები იკრიბებოდნენ და ამბობდნენ, რომ არავითარ ვნებას არ განიცდიდნენ. პირიქით, ამით ნებისყოფას იმუშავებდნენ და უვნებლობას აღწევდნენ. ტელემაყურებლები სწორედ რომ თანამედროვე ადამიტები არიან. ერთმა მღვდელმა აღსარებაში მითხრა, რომ თუმცა კი ტელევიზორის ყურებას თავი დაანება, მაგრამ კარგა ხანს მაინც ვერ შეძლო გონებიდან ამოეგდო ერთი სურათი, რომელიც მოსვენებას ტაძარშიც კი არ აძლევდა.

 

მღვდელმონოზონმა თქვა: "დიახ, მამაო, შეუძლებელია მრუშობისა და მადლის შეთავსება ერთ გულში. ახლა კი მითხარი, ვინ არიან ლოცვის შედარებით უფრო დახვეწილი და დაფარული მტრები?"

სქემოსანმა უპასუხა: "ხუმრობა და სიცილი; ერში ეს ცოდვად არ ითვლება, პირიქით, კეთილგანწყობისა და გულთბილი ხასიათის მაჩვენებელია. მაგრამ ადამიანი ხომ ღმრთის ხატი და მსგავსებაა, მას კი ქვეყნის სასაცილოდ ხდიან. ტყუილუბრალოდ როდი უწოდებენ ეშმაკს მასხარას. სიცილი ანადგურებს მოწიწებას, სული უხეშდება და კადნიერდება. ხშირ შემთხვევაში ადამიანებს შორის თავისუფალი დამოკიდებულება ხუმრობით იწყება, რასაც დაცემა მოჰყვება ხოლმე. ხუმრობა განაგდებს ადამიანისაგან მოკრძალებასა და სირცხვილის გრძნობას. არ შემხვედრია არც ერთი მოღვაწე, იესოს ლოცვას რომ ლოცულობდეს და თან იცინოდეს და გასართობ ამბებს ჰყვებოდეს. მლოცველებს თვალები ცრემლებით აქვთ სავსე. მინახავს ერთი მონოზონი, რომელიც ისე გაიტაცა ხუმრობამ, რომ თავისდა უნებურად მკრეხელობა წამოსცდა. ადამიანი – ეს უმაღლესი ქმნილებაა. იგი თითქოსდა ღვთის აჩრდილია დედამიწაზე; დაფიქრდი, ვის დასცინი, ეშმაკს რომ ჰბაძავ".

 

მღვდელმონოზონმა უთხრა: "წამიკითხავს, რომ დიდი ბერი ამბროსი ოპტინელი ხშირად თავის სწავლებებსა და წინასწარმეტყველებებს ხუმრობის ფორმით წარმოთქვამდა, მაგრამ მიუხედავად ამისა, მას მოუკლებელი ლოცვა ჰქონდა".

მეუდაბნოემ უპასუხა: "ბერი ამბროსი, ისევე როგორც მისი მასწავლებელი – მღვდელმონოზონი ლევი, ცდილობდნენ ამაქვეყნისგან დაეფარათ თავიანთი სიწმინდე და შორსმჭვრეტელობა და მიმართავდნენ სალოსების ენას. ეს მსუბუქი სალოსობა მათ ქედმაღლობისგან იცავდა. მაგრამ თავად არასოდეს იცინოდნენ ამ ხუმრობებზე, არამედ ჰყვებოდნენ სხვადასხვა იგავებს, რომლებიც უნდა ამოგეცნო. ისინი მთელი დღეები ხალხით იყვნენ გარშემორტყმული, შეიძლება ითქვას, დიდება აჩრდილივით მუდამ თან სდევდა მათ, თვითონ კი ამ დიდებას ისე გაურბოდნენ, როგორც ცეცხლს. მაგრამ ჩვენ ასეთი სალოსობა არ გვჭირდება, ჩვენ ხომ არავინ გვაქებს და გვადიდებს".

 

მღვდელმონოზონმა თქვა: "დიახ, მამაო, ვინანიებ, რომ ვივიწყებ ლოცვას, ვხუმრობ და ვიცინი, და უნდა გითხრა, რომ ამ ხუმრობისა და სიცილის შემდეგ ყოველთვის სიცარიელესა და დანაკარგს შევიგრძნობ. რაღაც მღვრიე სიტკბოება მიზიდავს ხუმრობებისკენ, მუცლის არეში ღიტინის მსგავსი, სიძვის ვნებას რომ ჰგავს. მაგრამ მითხარი, კიდევ რა დაბრკოლებები არსებობს იესოს ლოცვაში?"

ბერმა მიუგო: "მრავლისმეტყველება და მრავლისმოსმენა. იესოს ლოცვის მოქმედი ყველა მამა გაურბოდა ხანგრძლივ საუბრებს; ისინი მოკლედ, მხოლოდ საქმეზე ლაპარაკობდნენ და ისე ჩქარობდნენ საუბრის დასრულებას, თითქოს გემზე აგვიანდებოდათ. მრავლისმეტყველება ცილისწამებისა და განკითხვის დაა, და, ამავდროულად, ცნობისმოყვარეობის დედაცა და ასულიც. მრავლისმეტყველება ისე ანადგურებს ლოცვას, როგორც ღორი ბაღის ყვავილებს. ხანგრძლივი საუბრის შემდეგ სულს ბუზებივით მოეჯარება აზრები. ადამიანი გრძნობს, რომ დაკარგა მადლი, რომელიც სულიერმა ქურდებმა მოჰპარეს. წმიდა მამები ამბობენ: "ღია ბაგეებიდან გადის გულის სითბო", როგორც ღუმლის სიმხურვალე – ფანჯრებჩამტვრეული სახლიდან".

 

მღვდელმონოზონმა თქვა: "მე იძულებული ვარ, მოვუსმინო უამრავ ხალხს. ზოგჯერ აღსარება საათობით გრძელდება. ამას გარდა, ჩემთან მოდიან სხვადასხვა საყოფაცხოვრებო საკითხების გადასაჭრელადაც. თვითონაც ვგრძნობ, რომ ვიხრჩობი სიტყვების ნაკადში, როგორც ბობოქარ მდინარეში, და ძირითადად ესაა ცარიელი და უსარგებლო სიტყვები. რა ვქნა, არ ვიცი. როგორ დავაღწიო თავი ამ ტყვეობას? როცა ვაწყვეტინებ, მათ სწყინთ და დამწუხრებულები მიდიან".

სქემოსანმა უპასუხა: "შემინდე, ძმაო, მაგრამ ვფიქრობ, შენ თვითონ, ისე, რომ ვერც კი ხვდები, საბაბს იძლევი მრავლისმეტყველებისთვის, რადგან თვითონ გინდა ახალი ამბების გაგება და ერში მომხდარ მოვლენებზე საუბარი; გული კი გულს იცნობს. შენ დარწმუნებული ხარ, რომ ადამიანებს სიყვარულის მცნების გამო უსმენ, მაგრამ სინამდვილეში აქ სიყვარული კი არ არის, არამედ შიში იმისა, რომ შენზე განაწყენდებიან და ცუდს იფიქრებენ. ეს დახვეწილი დიდებისმოყვარეობის ერთ-ერთი სახეა. იმის ნაცვლად, რომ ხალხს ასწავლო, როგორ თქვას აღსარება და როგორ ელაპარაკოს მოძღვარს, მათ ვნებებსაც აკმაყოფილებ და საკუთარსაც. წმიდა იოანე ოქროპირი წერს, რომ ადამიანის განაწყენება მისივე ცხონებისათვის ცოდვა არ არის. დაე, თავიდან განაწყენდეს, მერე კი დაფიქრდება და მადლობელიც დაგრჩება ამ გაკვეთილისათვის, რომელიც შესაძლოა, მთელი ცხოვრება დაამახსოვრდეს. ნუ გეშინია და ნუ გერიდება შეაწყვეტინო მას, ვინც უქმად ლაპარაკობს და უსინდისოდ იპარავს სხვის დროს, და განსაკუთრებით – ვინც სხვებს განიკითხავს ზურგსუკან, თითქოს კუპრს სცხებდესო მათ; ეს დემონური ცდუნებაა – ენის სიმყრალით. დავით წინასწარმეტყველი ფსალმუნში ამბობს: "რომელი იტყვინ იდუმალ მოყუსისა თვისისა ძვირსა, ესე წარვსდევნი" (ფსალმ. 100,5). შენც ისწავლე და სხვებსაც ასწავლე მოკლედ ლაპარაკი. ნუ გამოამჟღავნებ ინტერესს საერო საქმეებისადმი, ამას იგრძნობს შენი თანამოსაუბრის სული".

 

მღვდელმონოზონმა უთხრა: "დიახ, მამაო, მე თვითონ ხშირად ვაგრძელებ არასაჭირო საუბრებს, როგორც ნაყროვანი ტრაპეზს, და ვივიწყებ მთავარს: წარვმართო ადამიანის გონება ღვთისაკენ. პირიქით, მე მომსვლელებთან ერთად დავეხეტები ამქვეყნის ტალახიან შარაგზებზე, განვიხილავ, რა იყიდება ბაზრებში და განვსჯი იმას, რაც ხდება ჩემი ნაცნობების ოჯახებში. გთხოვ, ილოცე ჩემთვის, რომ გამოვიჩინო სიმტკიცე და შევწყვიტო არასაჭირო საუბრები, გადავჭრა, როგორც თოკი, რომელსაც ეშმაკი გრეხს ჩემი სულის შესაკრავად. ახლა კი მინდა გკითხო: თუ ვგრძნობ, რომ ჩემში მოქმედებენ აღმოუფხვრელი ვნებები, რა ვუყო იესოს ლოცვას, ის ხომ წინააღმდეგობაშია ჩემს ცხოვრებასთან?"

ბერმა მიუგო: "ცოდვაში ვშობილვართ და ცოდვაშივე დავიხოცებით, მაგრამ მე სხვა რამეს ვგულისხმობ – ცოდვისადმი დამოკიდებულებას. როგორც ჩანს, კარგად ვერ გაიგე, რაც გითხარი. თუ შენ ცდილობ ცოდვასთან ბრძოლას, ეცემი და კვლავ დგები, – ეს ჯერ კიდევ არ არის დამღუპველი მდგომარეობა და ამ შემთხვევაში გაბედე იესოს ლოცვა – როგორც წყალში ჩავარდნილი სტაცებს ხოლმე ხელს საშველ რგოლს. მაგრამ თუკი შინაგანად შეურიგდი ცოდვას, როგორც გარდაუვალობას, არ გსურს მასთან შეწინააღმდეგება და, კიდევ უფრო უარესი – თავსაც იმართლებ, თან, ვნებებს მიჯაჭვული, ცდილობ, მოუკლებელი ლოცვის საფეხურზე ახვიდე, მაშინ შენ ემსგავსები იმ ადამიანს, დაუბანელი ხელებით სიწმინდეს რომ იტაცებს. აქ თავს იჩენს აშკარა განხეთქილება სულსა და სამშვინველს, ლოცვასა და გულის მდგომარეობას შორის; მაშინ ლოცვა ან თავისით ქრება, როგორც დაშრეტილი კანდელი, ანდა, რაც კიდევ უფრო სახიფათოა, აღინთება ვნებიანი, უწმინდური, თითქოსდა მმჭვარტლავი ალით: ჩნდება ოცნებები, განხურვება, ხორცის აღგზნებისაგან გამოწვეული მღვრიე სიტკბოება, რასაც ცოდვილი სულიერ ნუგეშად მიიჩნევს, და სხვა ავადმყოფური მდგომარეობები, რომლებიც მთავრდება ფარული ეშმაკეულობით. ამას ხიბლი ეწოდება. არასწორი ლოცვის ნიშნებია: სიამაყე, გაბღენძილი თავმოყვარეობა და აზრები საკუთარი სიწმინდის შესახებ. იმისდა მიხედვით, თუ რამდენად განვიწმინდებით ვნებებისაგან, გარეგნული ლოცვიდან, რომელსაც სკვნილზე აღვასრულებთ ბაგით ან მდუმარედ, ნელ-ნელა უნდა გადავიდეთ შინაგან ლოცვაზე, რომლის დროსაც გული შეერწყმის ლოცვის სიტყვებს და განიცდის მათ. სიმდაბლის ზრდასთან ერთად შეიძლება მდუმარებაზე გადასვლაც, ვინაიდან მლოცველს მდუმარებაში მოუწევს ამაყ ეშმაკთან ბრძოლა, რომელიც ამპარტავან სულში ისე შედის, როგორც ბატონი საკუთარ სახლში".

 

მღვდელმონოზონმა იკითხა: "როგორ უნდა გაიგოს კაცმა თავისი სიმდაბლის საზომი, თავმდაბლად თავის მიჩნევა – ესეც ხომ სიამაყეა?"

მეუდაბნოემ უპასუხა: "სიმდაბლის საწყისი ნიშნებია: არაგანკითხვა და ლოცვა მათთვის, ვინც გვაწყენინა; საშუალო: მორჩილებაში სიმტკიცე, შეურაცხყოფის, როგორც განმწმენდი სასმელის წყურვილი და მტრების სიყვარული; ხოლო სიმდაბლის დასასრული არ არსებობს, რადგან ის ჩვენთვის ჯვარცმული ქრისტეს მიბაძვაა. მდაბალი გული თვითონ იხსნება ლოცვისთვის და თავისკენ მიიზიდავს გონებას; მაშინ სამი ხდება ერთი. იესოს ლოცვა ტაძრის საკურთხეველს ჰგავს, სიმდაბლე კი – მის კედლებს: კედლების გარეშე საკურთხეველი დაინგრევა, ხოლო თუ არ იქნება საკურთხეველი, ტაძარი ცარიელი დარჩება".

 

მღვდელმონოზონმა იკითხა: "როგორი განსაცდელები აქვთ იესოს ლოცვის დროს დამწყებებს და როგორი მათ, ვინც ლოცვის გამოცდილება უკვე მიიღო?"

ბერმა მიუგო: "ახალბედები, ჩვეულებრივ, ორ უკიდურესობას ეძლევიან. პირველი მცონარება და უდებებაა; ლოცვას ემართება ის, რაც კანდელს – ზეთის გარეშე ქრება. მეორე უკიდურესობა უფრო სახიფათოა; ესაა აღგზნებული წარმოსახვა, რომელიც საკუთარი ღვაწლის სურათებს ხატავს. ადამიანს ეჩვენება, რომ მალე სნეულთა კურნებას დაიწყებს და წინასწარმეტყველების ნიჭს გამოავლენს; რომ მისი დახმარებით ათასობით ადამიანი მოექცევა; რომ სიკვდილის შემდეგ მისი სხეული კი არ გაიხრწნება, არამედ წმიდა ნაწილებად იქცევა. ამგვარად, ადამიანი დაფრინავს დემონურ სიმაღლეებზე. როგორც წესი, ასეთი მონოზონი გაურბის მორჩილებას, მალავს თავის ცხოვრებას ბერებისაგან, გულის სიღრმეში არაფრად აგდებს მათ, როგორც უვიცებს, და ზემოდან დაჰყურებს. ასეთი მდგომარეობა მთავრდება ან ხორციელი დაცემით, ან სულიერი აშლილობით, ანდა, ზოგჯერ – აშკარა სიგიჟით. ამიტომ წმიდა მამები ამბობენ: "თუ ახალგაზრდა ცისკენ მიიწევს, მოჰკიდე ხელი ფეხებში და ძირს ჩამოქაჩე, – ეს მისთვის სასარგებლოა". რაც შეეხება სულიერად წარმატებულთა განსაცდელებს, აქ ყველაზე ხშირად ფარული სიამაყე მოქმედებს. ადამიანი ფიქრობს, რომ განუწყვეტელ ლოცვას და მადლისმიერ მდგომარეობას შეუძლია, მიაღწიოს არა ღვთის წყალობით, არამედ საკუთარი შრომით. უფალი ამბობს: "თვინიერ ჩემსა არარაჲ ძალ-გიც ყოფად არცა ერთი" (იოანე. 15, 5). ამიტომ მადლი განეშორება ხოლმე გაამაყებულ სულს, რათა მას მიეცეს საშუალება, შეიგრძნოს თავისი უძლურება. ადამიანი შინაგანად ეცემა – თითქოს მთიდან დაქანდაო. ლოცვის სითბო ტოვებს მის გულს, იგი საკუთარ თავში კვლავ შეიგრძნობს სიბნელესა და სიმშრალეს; ცდილობს, ილოცოს, მაგრამ ლოცვა გაზეპირებული სიტყვებისა და ზოგჯერ ბგერების გამეორებად ქცეულა, რადგან თვით სიტყვები მის ცნობიერებამდე ვეღარ აღწევს. მლოცველიდან იგი მზუთხავად გადაიქცა. ადრე მისი გული იმ ნათელ ოთახს ჰგავდა, რომელშიც გონებას უხაროდა ყოფნა, ახლა კი უფანჯრო, მიტოვებულ სახლს მიემსგავსა, სადაც სიცივე და წყვდიადი მეფობს. ერთადერთი გზა ამ მდგომარეობიდან თავის დასაღწევად – ესაა საკუთარი სიამაყისა და თავდაჯერებულობის შენანება და ყველაფრის თავიდან – მორჩილებიდან დაწყება".

 

მღვდელმონოზონმა იკითხა: "წამიკითხავს, რომ ღვთისაგან დატევებას წმიდანებიც განიცდიდნენ. ნუთუ ისინიც გაამაყებულები იყვნენ?"

სქემოსანმა უპასუხა: "ასეთი გამოცდა წმიდანებს იმიტომ კი არ ეძლეოდათ, რომ ისინი გაამაყდნენ, არამედ იმისთვის, რომ არ გაამაყებულიყვნენ. ეს მაინც სხვადასხვა მდგომარეობებია. წმიდანები თავიანთ გულებში ჯოჯოხეთს განიცდიდნენ, აქ კი დანაკარგია, რაღაც გახევებულობა და ისეთი გრძნობაა, თითქოს შენსა და ღმერთს შორის კედელი აღიმართა, რომლის გადალახვაც შენ არ შეგიძლია. ამ დროს თითქოს ქარის წისქვილს ემსგავსები, ფრთებს რომ ატრიალებს და მაინც ერთ ადგილზე დგას".

 

მღვდელმონოზონმა თქვა: "დიახ, მამაო, მე მავიწყდებოდა, რომ მხოლოდ ღვთის მადლს შეუძლია გააცოცხლოს ჩემი გული და შეუერთოს მას გონება, და ვცდილობდი, შემეცვალა ეს ლოცვის შესახებ გარეგნული ცოდნით; მამათა გამონათქვამებს ზეპირად ვსწავლობდი, მაგრამ მათ ძალას ვერ ვგრძნობდი. გთხოვ, მითხრა, როგორ შევინარჩუნო ლოცვა ერში, სადაც ხალხით ვარ გარშემორტყმული?"

ბერმა მიუგო: "უნდა ჩათვალო, რომ ლოცვა შენი ცხოვრების მთავარი საქმეა, ყველაფერი დანარჩენი კი მეორეხარისხოვანი და, ასე ვთქვათ, ქვესაქმეა. ზოგიერთები სალოსობით იცავდნენ თავს ერისაგან. ეს მათ შინაგან დამოუკიდებლობას ანიჭებდა და საშუალებას აძლევდა, არ აღმოჩენილიყვნენ თავიანთი თანამოსაუბრეების უღელქვეშ. სალოსთან ფრთხილად მიდიან, როგორც ცეცხლთან, რომელმაც შეიძლება მოულოდნელად დაგწვას. სხვებს წესად ჰქონდათ ყოველთვის პირში ეთქვათ მომსვლელთათვის სიმართლე და გულით ამაყი ადამიანები თვითონაც შორდებოდნენ მათ, – როგორც ტოტებს სცვივა ბუგრი, როცა ბერტყავენ. თუ ადამიანი შენთან სულიერი დახმარებისთვის მოვიდა, ხელს ნუ ჰკრავ მას, მაგრამ იმის ნებასაც ნუ მისცემ, რომ შენი დროის ბატონ-პატრონი გახდეს და შენს სენაკში ნაგვის გროვები შემოიტანოს. ნუ იგრძნობ თავს ვინმეზე დამოკიდებულად, ვინც არ უნდა იყოს ის. ღმერთი შენც და მასაც – ორივეს ზემოდან დაგყურებთ. შეამოწმე, შეასრულა თუ არა შენი ლოცვა-კურთხევები. თუ არ შეუსრულებია, ნუ უპასუხებ მანამ, სანამ არ გააკეთებს იმას, რაც შენ უთხარი. თუ ადამიანი ერთსა და იმავე შეკითხვას სვამს, ეს იმას ნიშნავს, რომ იგი ყურადღებით არ უსმენს შენს სიტყვებს. შენი საუბარი ხალხთან უნდა ჰგავდეს სკოლის გაკვეთილს. გაკვეთილი შემოსაზღვრულია გარკვეული დროითა და თემით. მერე მოსწავლეს ეკითხებიან, როგორ ისწავლა გაკვეთილი. ხანგრძლივი საუბარი შენს თანამოსაუბრეს დაავიწყებს იმას, რასაც ეტყვი. ერთმა ეპისკოპოსმა ერთ-ერთ მღვდელმონოზონს ასეთი წესი დაუდგინა: როცა მასთან სასაუბროდ მივიდოდნენ, უნდა აენთო პატარა, 30 კაპიკიანი სანთელი და მომსვლელთათვის ეთქვა: "ჩვენი საუბარი გასტანს მანამ, სანამ სანთელი ენთება, როგორც კი ჩაქრება, დროც ამოიწურება. ასეთი ლოცვა-კურთხევა მაქვს და არ შემიძლია მისი შეცვლა". შენც ასე მოიქეცი. როცა სანთელი ჩაქრება, დაამთავრე ლაპარაკი, თუნდაც რომ სიტყვის გაწყვეტა მოგიხდეს. შემდეგში ეს ადამიანი უფრო მომზადებული მოვა და სხვებსაც უამბობს შენი სანთლის შესახებ. მღვდელმონოზონი არა მარტო ანთებდა სანთელს, არამედ ხელშიც აჭერინებდა მოსაუბრეს, ისე როგორც ლოცვის დროს იჭერენ ხოლმე. როცა სანთელი ძირამდე დავიდოდა და თითების დაწვას იწყებდა, მოსაუბრე თვითონვე აქრობდა მას, ანდა ტკივილს ვერ უძლებდა და იატაკზე აგდებდა ნამწვავს. ეს მღვდელმონოზონი ამბობდა, რომ დიდად ემადლიერებოდა ეპისკოპოსს ასეთი ლოცვა-კურთხევისათვის".

 

მღვდელმონოზონმა ჰკითხა: "ზოგიერთ წიგნში წამიკითხავს, რომ უმჯობესია იესოს ლოცვის თქმა, ვიდრე ფსალმუნების, დაუჯდომლებისა და კანონების კითხვა. შენ როგორ მაკურთხებ?"

სქემოსანმა უპასუხა: "მოუკლებელი იესოს ლოცვა – ეს სრულყოფილთა წესია, მე და შენ კი მრავალფეროვანი სულიერი საკვები გვესაჭიროება, რადგან გარეგნული შთაბეჭდილებებით დამძიმებულ ჩვენს გონებას არ ძალუძს მოაქციოს თავის თავში იესოს ლოცვის რვა სიტყვა, იგი ვერ გაუძლებს მისთვის მიუჩვეველ ასეთ სივიწროვეს."

 

მღვდელმონოზონმა ჰკითხა: "და განსაკუთრებით რა შეეწევა იესოს ლოცვას?"

ბერმა თქვა: "იესო ტკბილის დაუჯდომელი, – ის ვრცელ იესოს ლოცვას ჰგავს, მისი ყოველი მუხლი ზეციური ყვავილია, რომელიც გაიშლება თუ არა, მიწაზე ეცემა. ლოცვა – ეს მონოზვნის სუნთქვაა. ადრე მონოზვნები ერთმანეთს რომ შეხვდებოდნენ, მისალმების ნაცვლად ამას კითხულობდნენ: "როგორ მიდის ლოცვა?" ხოლო ზოგიერთ მონასტრებში ძმები გარკვეული ნიშნებით შეახსენებდნენ ხოლმე ერთმანეთს ლოცვის შესახებ. შენც ჰკითხე საკუთარ თავს: "სულო ჩემო, როგორ მიდის ლოცვა? დრო გარბის, იჩქარე მოიპოვე იესუ ქრისტეს სახელი, როგორც უხრწნელი საუნჯე".

 

მღვდელმონოზონმა ჰკითხა: "როგორ დავამკვიდრო ჩემს გონებაში სიკვდილის ხსოვნა?"

ბერმა მიუგო: "ზოგიერთ მონოზონს თავის სენაკში კუბო ედგა და დასაძინებლად შიგ წვებოდა; სხვებს თავის ქალა და ძვლები ჰქონდათ, უფრო ხშირად კი – სურათი, რომელზეც გამოსახული იყო სიკვდილი ნამგლით ხელში. შეხედე საათს: ისრების მოძრაობა საფლავისკენ გადადგმულ ნაბიჯს ჰგავს. ირგვლივ ბუნებაში, ყველგან სიკვდილის სახეებს ვხედავთ. ძველ მონოზვნებს წესად ჰქონდათ, ლოცვის შემდეგ გარკვეული დრო დაეთმოთ სიკვდილზე ფიქრისათვის. თუ კაცს მუდამ არ ეხსომება სიკვდილი, ვერ შეძლებს გათავისუფლდეს ამასოფლის საცთურებისაგან. ახედე ცას: ყოველი მზის დასვლა და მომავალი ღამე – ეს სიკვდილის სახეა. დღე და ღამე მაკრატლის პირებს ჰგავს, ჩვენი ცხოვრების ძაფს რომ ჭრიან".

 

მღვდელმონოზონმა ჰკითხა: "და როგორ ასრულებდნენ მცნებებს ისინი, ვინც უდაბნოში განმარტოვდებოდა?"

სქემოსანმა უპასუხა: "ყოველი მცნება აერთიანებს სათნოების სამ საფეხურს: ხორციელს, მშვინვიერს და სულიერს. ისინი მოიცავენ მთელ გარეგნულ და შინაგან ცხოვრებას. პირველი მცნებაა: "ნეტარ იყვნენ გლახაკნი სულითა..." (მათ. 5,3). ეს გულის სიმდაბლეა. თუ ადამიანი თავს არ დაიმდაბლებს, ეშმაკს – სიამაყის სულს – ვერ შეებრძოლება. მეორეა: "ნეტარ იყვნენ მგლოვარენი..." (მათ. 5,4). მამები ხედავდნენ ადამიანის დაცემის მთელ სიღრმეს და გლოვობდნენ საკუთარ ცოდვებს. მესამე – "ნეტარ იყვნენ მშვიდნი..." (მათ. 5,5). მეუდაბნოე მშვიდი უნდა იყოს გარეულ მხეცებთანაც კი და უნდა შეეძლოს დაივიწყოს ძველი წყენები, რომლებსაც ეშმაკი ახსენებს. თუ კაცი მრისხანებას ვერ მოთოკავს და მდუმარე ცხოვრებას მოინდომებს, შესაძლოა, უდაბნოში ჭკუიდან შეცდეს და გამძვინვარდეს. მეოთხე – "ნეტარ იყვნენ, რომელთა შიოდის და სწყუროდის..." (მათ. 5,6) უმაღლესი სიმართლე იესუ ქრისტეა. მეხუთე მცნებაა: "ნეტარ იყვნენ მოწყალენი..." (მათ. 5,7) მეუდაბნოეს ლოცვა – ეს მოწყალებაა სოფლისათვის. მეექვსე – "ნეტარ იყვნენ წმიდანი გულითა..." (მათ. 5,8) მდუმარებაში მყოფთა მიზანი გულის განწმენდაა, რათა მასში ღვთაებრივი ნათელი აირეკლოს. მეშვიდე მცნებაა: "ნეტარ იყვნენ მშვიდობისმყოფელნი..." (მათ. 5,9). სწორედ ლოცვის წყალობით ურიგდება ადამიანი ღმერთს. სერაფიმე საროველი ამბობდა: "მოიპოვე მშვიდობა და შენს ირგვლივ ათასები ცხონდებიან". მერვე მცნებაა: "ნეტარ იყვნენ დევნულნი სიმართლისათვის..." (მათ. 5,10) მართალი ცხოვრება ეშმაკის განსაკუთრებულ სიძულვილს იწვევს; ერისკაცს ის ადამიანების მეშვეობით ებრძვის, მეუდაბნოეს კი თვითონ დაესხმის თავს. "ნეტარ იყვნეთ თქუენ, რაჟამს გყუედრიდნენ..." (მათ. 5,11). ადამიანთა სულებში აღმოცენდებოდა ხოლმე მათთვისავე ამოუცნობი ღვარძლი იმათ წინააღმდეგ, ვინც საღმრთო ცხოვრებისაკენ ისწრაფოდა. ხშირად წმიდანებს მათივე თანამოძმენი უწოდებდნენ მოხიბლულებსა და შეშლილებს. მონასტრების ნგრევა, ტაძრების გადაწვა, წამება და დასჯა სრულიად უდანაშაულო ხალხისა – მარტო იმიტომ, რომ ისინი ღმერთს ევედრებოდნენ, – მხოლოდ ერთი მიზეზით შეიძლება აიხსნას: ესაა სატანური სიძულვილი იმ მოღვაწეებისადმი, რომელთა ლოცვითაც დგას ეს ქვეყანა. აქედან გამოიტანე დასკვნა – რამხელა ძალა ჰქონია მდუმარებასა და იესოს ლოცვას. მეუდაბნოეთა ლოცვა – ეს სოფლის ნათელია; ჩვენ კი, ვინც ადამიანებს შორის ვცხოვრობთ, ლოცვა მორჩილებითა და მოწყალებით უნდა მოვიპოვოთ".

 

 

ამავე თემაზე:

მამათა სწავლანი იესოს ლოცვისათვის