აბბა ესაია, აბბა იოანე მოკლე, აბბა მაკარი დიდი, აბბა მატოი, აბბა ორე, აბბა პიმენი, აბბა სისო, დედა თეოდორა

კითხვაზე: რა არის თავმდაბლობა, აბბა ესაია პასუხობდა: თავმდაბლობა ნიშნავს, ადამიანი უფლის წინაშე თავს ცოდვილად მიიჩნევდეს, თვლიდეს, რომ უფლისთვის სათნო კეთილი საქმეები არ გაუკეთებია. თავმდაბლობის გამომუშავება და გამომჟღავნება კი შემდეგი ქმედებებით ხდება: როდესაც კაცი მდუმარებას ინარჩუნებს, ნებისმიერ შემთხვევაში თავს არაფრად რაცხს, კამათისგან თავს იკავებს, მორჩილია, მზერა მიწისკენ აქვს მიმართული, მუდმივად იხსენებს სიკვდილს, თავს იცავს ტყუილისგან, განეშორება ამაო, ცოდვილ საუბრებს, უფროსებს არ ეწინააღმდეგება, საკუთარ აზრს ან სიტყვას არ დაიჟინებს, გაკიცხვას ითმენს, სძულს უსაქმურობა და განცხრომა, თავს აიძულებს ხორციელი მოღვაწეობისთვის, არავის შეურაცხყოფს.

ვისაც გულში წყენა და შურისძიების სურვილი აქვს, მისი ლოცვა და ღვაწლი ამაოა.

აბბა ესაიას ჭკუის დარიგება ვთხოვე, მან მიპასუხა: თუ გსურს ჩვენს უფალს, იესო ქრისტეს გაჰყვე, მისი მცნებები დაიცავი; თუ გსურს მასთან ერთად ჯვარს აცვა შენი ძველი კაცი, განიშორე ყველა, ვისაც ჯვრიდან ჩამოჰყავხარ, გული შეურაცხყოფის მშვიდად მიღებისთვის გაამზადე, შენი შეურაცხმყოფელი გიყვარდეს, ყველასთან თავი დაიმდაბლე, შენი სურვილები მოთოკე, ენა დაადუმე, გულში ნურავის განიკითხავ.

აბბა ესაია ამბობდა: მტრები ასე სასტიკად იმიტომ გვთრგუნავენ, რომ ჩვენი საკუთარი სისუსტეები და ცოდვები ზედმიწევნით ზუსტად ვერ შეგვიცნია, სულიერი ტირილი ვერ მოგვიხვეჭია. რომ შეგვეძლოს ჩვენი ცოდვების ისეთი სახით დანახვა, როგორიც ისინი სინამდვილეშია, – ისეთი სირცხვილი შეგვიპყრობდა, რომ ჩვენს ძმებს თვალებში ვერ შევხედავდით, თავს ყველაზე უარესებად ჩავთვლიდით, მეძავებზეც კი! რადგან მათ ღმერთი არ იციან და ისე სცოდავენ, ჩვენ კი ღმერთს ვიცნობთ და მეძავების მსგავსად გულში ცოდვას ვემსახურებით.

აბბა ესაია ამბობდა: სიძვის ბრძოლა ხუთი მიზეზით ძლიერდება: 1) უქმისმეტყველებით, 2) მზვაობრობით, 3) ბევრი ძილით, 4) ლამაზი სამოსის სიყვარულით, 5) ნაყროვანებით. ვისაც სიძვის შემოტევებისგან თავის დაცვა სურს, ზემოთ მოყვანილ ხუთ მიზეზს მოერიდოს: ამაო მეტყველება ლოცვით ჩაანაცვლოს; მზვაობრობა – ქრისტესმიერი სიმდაბლით; ზედმეტი ძილი – მღვიძარებით; ლამაზი სამოსი – ძონძებით; ნაყროვანება – კვებაში თავშეკავებით. ვნებები, ჯაჭვის რგოლების მსგავსად, ერთიმეორეზეა მიბმული.

თუ მწვალებლური წიგნი ხელთ ჩაგივარდება, ნუ წაიკითხავ, რათა გული მომაკვდინებელი შხამით არ აგევსოს. წმიდა ეკლესიის სწავლებას მიჰყევი, ნურაფერს მოაკლებ და ნურაფერს მიუმატებ...

როდესაც ღმერთი ხედავს, რომ ადამიანის გონება მთლიანად მასზეა მინდობილი და შეწევნას სხვაგან არსად ეძებს, – მაშინ აძლიერებს მას და ეუბნება: ნუ გეშინინ, რამეთუ გამოგიხსენ შენ, გიწოდე სახელი შენი, ჩემი ხარ შენ. და უკეთუ განხვიდე შორის წყლისა, შენ თანა ვარ და მდინარენი არ წარგღუნიან შენ. და უკეთუ განხვიდე შორის ცეცხლისა, არა დაიწუე, ალმან არ შეგწუას შენ, რამეთუ მე, უფალი ღმერთი შენი, წმიდაჲ ისრაილისა, მაცხოვნებელი შენი (ეს. 43, 1-3).

საყვარელნო! სულის ცხონებისთვის სათანადოდ ვიზრუნოთ: თითოეულ ჩვენგანს ამქვეყნად ყოფნის ცოტა დრო დაგვრჩენია. ადამიანი სულზე შესაფერისად ვერ იზრუნებს, თუ სხეულზე გადამეტებულად ზრუნავს. როდესაც სხეულს განეშორები, მაშინ ინანებ იმ ზრუნვის გამო, რასაც არავითარი სარგებელი არ მოაქვს.

იმის შეგრძნება მოიპოვე, რომ შენს ყოველ საქმეს ღმერთი ხედავს. დაუშვებელია, ჩუმად გულში ისეთ საქმეებზე იფიქრო, რომელთა გაკეთებაც ხალხის წინაშე გრცხვენია.

როდესაც სული სხეულს დატოვებს, ვნებები, რომლებიც მან ამქვეყნიური ცხოვრებისას შეითვისა, დემონებს მისი დაპყრობის მიზეზს აძლევენ; ხოლო სათნოებები, თუკი შეუძენია, დემონებისგან იცავენ.

აზრები მუდამ ღმერთისკენ გქონდეს მიმართული, და ის დაგიცავს. წარმავალ წუთისოფელზე იმედს ნუ დაამყარებ, თორემ დაგღუპავს: ამქვეყნიდან წასვლისას, მთელს შენს ქონებას დატოვებ, უფლისთვის გაკეთებული საქმე კი თან წაგყვება და გასაჭირში დაგეხმარება.

ზედმეტი ძილი სხეულში ვნებებს აღვიძებს; ზომიერი მღვიძარება გულს ვნებებისგან იცავს. ზედმეტი ძილისგან გული უხეშდება, ზომიერი მღვიძარება კი მას სინატიფეს ანიჭებს.

ადამიანური დიდება ნელ-ნელა ამპარტავნებას ბადებს.

ღვთის სამსჯავროზე მუდმივი ფიქრი ღვთის შიშს ბადებს; ვინც სინდისს თრგუნავს, სათნოებებს კარგავს.

გონივრული მდუმარება აზრებს ღვთისაკენ მიმართავს; მრავალსიტყვაობა მოწყინებისა და გაღიზიანების მიზეზი ხდება.

სათნოებათა გვირგვინი სიყვარულია; ვნებათა გვირგვინი – საკუთარი ცოდვების გამართლება.

მოყვასის არ განკითხვა სიყვარულს ამოწმებს.

ღვთისმოყვარე გულისთვის უცხოა შურისძიება.

გულმოწყალება წყენისა და შეურაცხყოფის პატიებით მჟღავნდება.

თუ ვინმე ქება-დიდებას გასხამს, შენ კი ამას სიამოვნებით იღებ, მაშ ღვთის შიში არ გქონია.

თუ უსამართლოდ რაიმეს დაგაბრალებენ და აღშფოთდები, არ გქონია ღვთის შიში.

თუ ძმებთან საუბრისას ცდილობ, შენი სიტყვა გავიდეს, ღვთის შიში არ გქონია.

ძმაო! ყოველდღიურად განიხილე საკუთარი თავი და შენს გულში ჩასახლებულ უხილავ მოღვაწეთა გამოსააშკარავებლად ღმერთს გული გადაუშალე. ნახე, ხომ არ ბუდობს იქ შენი ძმის მიმართ აღშფოთება, სიძულვილი, შური, აბუჩად აგდება, ხომ არ ამცირებ ან განიკითხავ მას სხვადასხვა ნაკლის გამო? თუ შენს გულში ასეთ შხამს აღმოაჩენ, იცოდე, რომ ის, ასე დასნებოვნებული, ვერ შეძლებს სათნო-ეყოს ღმერთს.

აბბა იოანე მოკლეს სენაკთან ახლომდებარე სასაფლაოს მძვინვარე აფთარი შემოეჩვია, ადამიანსაც და საქონელსაც თავს ესხმოდა. მოძღვარმა უთხრა იოანეს: სასაფლაოზე აფთრის სკორე შევნიშნე, წადი და აქ მომიტანე. იოანემ მიუგო: აფთარი თავს რომ დამესხას, როგორ მოვიქცე? მოძღვარს გაეღიმა და უთხრა: შეკარი და მოიყვანე. საღამოს იოანე სასაფლაოზე წავიდა; აფთარი თავს დაესხა. მოძღვრის ბრძანებისამებრ, იოანე მის დაჭერას შეეცადა, მაგრამ მხეცი გაიქცა; იოანე დაედევნა და დაუძახა: გაჩერდი! მოძღვარმა შენი შეკვრა მიბრძანა. აფთარი გაჩერდა და იოანემ შეკრა იგი. ამასობაში ბერი მოწაფეს ელოდა. დაინახა, შეკრული აფთარი მოჰყავდა, გაუკვირდა, მაგრამ იმისთვის, რომ მოწაფე არ გაამაყებულიყო, კვერთხი აიღო, იოანეს რამდენჯერმე დაჰკრა და უთხრა: სულელო, ძაღლი მოიყვანე? ბერმა აფთარს საკვრელი შეხსნა და გაუშვა.

აბბა იოანე ამბობდა: თუ მეფე მტრის ქალაქის აღებას მოისურვებს, პირველ რიგში ქალაქს ალყას შემოარტყამს და საკვებ მარაგს შიგ არ შეუშვებს. შიმშილით შეწუხებული მოსახლეობა ადვილად ნებდება. ასევეა ხორციელი გულისთქმები: თუ ადამიანი მარხვასა და შიმშილშია, – მის სულში გულისთქმები უძლურდება.

აბბა იოანემ თქვა: ერთი სულიერი ბერი დაყუდებით ცხოვრობდა და სახელგანთქმული იყო ქალაქსა და მის შემოგარენში. მას ამგვარი უწყება ჰქონდა: ერთ-ერთ წმინდანს სიკვდილი უახლოვდება, წადი, მასთან გამოთხოვება მოასწარი! ბერმა საკუთარ თავს უთხრა: დღისით თუ წავალ, ხალხი პატივისცემით შემომეხვევა – უმჯობესია საღამოს წავიდე; დაბინდებისას, იმ იმედით, რომ ვერ შეამჩნევდნენ, ის სენაკიდან გამოვიდა – და აი, ღვთისგან გამოგზავნილი ორი ანგელოზი გამოცხადდა ელვარე ლამპრებით ხელში, მისთვის გზის გასანათებლად. ამ სანახაობაზე მთელი ქალაქი შეიკრიბა. რამდენადაც დიდების თავიდან აცილება სურდა, იმდენად განდიდდა! აღსრულდა მასზე წმიდა წერილის სიტყვები: „რომელმან დაიმდაბლოს თავი თვისი, ამაღლდეს“ (ლუკ. 14, 11).

ერთხელ აბბა იოანე სკიტში იჯდა, ძმები გარს ეხვეოდნენ და კითხვებს უსვამდენენ. ერთმა ბერმა ეს დაინახა, შეშურდა და უთხრა: იოანე, შენ იმ მეძავს ჰგავხარ, რომელიც საყვარლების გასამრავლებლად თავს იმკობს. იოანე მოეხვია მას და უთხრა: მართალს ბრძანებ, მამაო!

აბბა იოანემ კითხვა დასვა: იოსები ვინ გაყიდა? ერთმა მონაზონმა უპასუხა: მისმა ძმებმა. ბერი შეეპასუხა: ძმებმა კი არა, თავმდაბლობამ. შეეძლო გამოეცხადებინა, რომ მათი ძმა იყო და გაყიდვისთვის ხელი შეეშალა. მაგრამ გაჩუმდა, და თავმდაბლობამ გაყიდა; მოგვიანებით მანვე ეგვიპტის მფლობელად აქცია.

აბბა იოანე ჰყვებოდა: ეგვიპტეში ერთი ულამაზესი და ძალიან მდიდარი მეძავი ცხოვრობდა; მას ცნობილი ადამიანები სტუმრობდნენ. ერთხელ ქალი ეკლესიასთან მივიდა, შიგ შესვლა სურდა, მაგრამ დიაკვანმა არ შეუშვა, უთხრა: უწმინდურობაში მყოფი, უფლის სახლში შესვლის ღირსი არ ხარ. მეძავი შესვლას დაჟინებით ითხოვდა, დიაკვანი არ უშვებდა. დაიწყეს კამათი. ეპისკოპოსს ხმაური მოესმა და გამოვიდა. მეძავმა უთხრა: დიაკვანი ტაძარში არ მიშვებს. ეპისკოპოსმა უპასუხა: შენი შემოსვლა არ შეიძლება, რადგან უწმინდური ხარ. განცვიფრებულმა მეძავმა წამოიძახა: ამიერიდან აღარ ვიმრუშებ. ამაზე ეპისკოპოსმა მიუგო: თუ შენს ქონებას აქ მოიტან, დაგიჯერებ. ქალმა ქონება ეპისკოპოსთან მიიტანა, მან კი ყველაფერი ცეცხლში ჩააგდო. ამის შემდეგ ატირებული მეძავი ტაძარში შევიდა და თქვა: აქ რომ ასე მომექცნენ, იქ რაღა იქნებოდა? – შეინანა და რჩეულ ჭურჭლად იქცა.

აბბა მაკარი დიდმა თქვა: სრულყოფილებას იმით მივაღწევთ, თუ საკუთარი თავის გარდა, სულ მცირედაც არავის განვიკითხავთ, და თუკი წყენას (შეურაცხყოფას) მოვითმენთ.

ერთხელ აბბა მაკარი მოწაფესთან ერთად ნიტრიის მთისკენ მიდიოდა. მან მოწაფეს წინ სიარული უბრძანა. დაწინაურებული მოწაფე წარმართ ქურუმს შეხვდა, რომელსაც ხელში ხის დიდი მორი ეჭირა და სადღაც მიიჩქაროდა. მოწაფემ შესძახა: დემონო, საით მირბიხარ? გაბრაზებულმა ქურუმმა სასტიკად სცემა იგი და გზა განაგრძო. ცოტა ხანში ის წმინდა მაკარის შეხვდა, რომელიც ასე მიესალმა: გამარჯობა, შრომისმოყვარე ადამიანო, გამარჯობა! ქურუმს გაუკვირდა და უთხრა: რა სიკეთე ნახე ჩემში, რომ მესალმები? ბერმა უპასუხა: მოგესალმე, რადგან დავინახე, რომ მშრომელი ხარ და ზრუნვით სადღაც მიიჩქარი. ქურუმმა მიუგო: შენმა სალამმა გული მომილბო, მივხვდი, რომ ღვთის დიდი მსახური ხარ; ამის საპირისპიროდ ვიღაც უცნობმა  უბადრუკმა მონაზონმა, რომელიც ცოტა ხნის წინ შემხვდა, გამომლანძღა, რისთვისაც ვცემე. ამ სიტყვებით ის მაკარის ფეხებში ჩაუვარდა, მოეხვია და უთხრა: არ გაგიშვებ, სანამ მონაზვნად არ აღმკვეც. ერთად წავიდნენ. მივიდნენ იქ, სადაც ნაცემი მონაზონი ეგდო; რადგან სიარული არ შეეძლო, ხელში აიყვანეს და ეკლესიაში მივიდნენ. წმიდა მაკარის გვერდით წარმართი ქურუმის დანახვამ (ნიტრიის) მთის მამები ძალიან გააკვირვა. ქურუმმა ქრისტიანობა მიიღო და შემდეგ მონაზვნად აღიკვეცა; მისი მაგალითით ბევრი კერპთაყვანისმცემელი გაქრისტიანდა. ამ ამბავთან დაკავშირებით აბბა მაკარიმ თქვა: ამაყი და ბოროტი სიტყვა კეთილ ადამიანებსაც კი ბოროტებისკენ მიმართავს, ხოლო თავმდაბლური და კეთილი სიტყვა ბოროტ ადამიანებსაც სიკეთისკენ მოაქცევს.

აბბა მატომ თქვა: თავიდან ძნელს და მალევე მიტოვებულ კანონს, ადვილი, მაგრამ სისტემატურად შესრულებული კანონი მირჩევნია.

მანვე თქვა: ადამიანი რაც მეტად უახლოვდება ღმერთს, თავს მით უფრო ცოდვილად ხედავს.

ის ამბობდა: როდესაც ახალგაზრდა ვიყავი, მეგონა, რომ შესაძლოა რაღაც სიკეთეს ვაკეთებდი; ახლა, როცა დავბერდი, ვხედავ, რომ ერთი კეთილი საქმეც არ მაქვს.

აბბა ორე ამბობდა: რა მწუხარებაც არ უნდა გეწვიოს, ნურავის გაამტყუნებ მასში, საკუთარი თავის გარდა. ასე თქვი: ეს ჩემი ცოდვების გამო დამემართა.

აბბა პიმენმა თქვა: ჩვენ და ძმები ორი სურათივით ვართ. როდესაც ადამიანი საკუთარ თავს განიხილავს, განიკითხავს და ადანაშაულებს, მაშინ მის თვალში ძმის ღირსება მაღლდება; ხოლო როდესაც საკუთარ ღირსებებს აღიარებს, მაშინ ძმა ნაკლულევანად ეჩვენება.

აბბა პიმენმა თქვა: თუ ადამიანს წმიდა წერილში ნათქვამი ემახსოვრება: „სიტყუათა შენთაგან განჰმართლდე და სიტყუათა შენთაგან დაისაჯო“ (მათ. 12, 37), მიხვდება, რომ ლაპარაკს დუმილი სჯობს.

აბბა პიმენმა თქვა: როდესაც ფუტკრებს კვამლით სკიდან აგდებენ, მაშინ მათი შრომის ტკბილ ნაყოფს იღებენ. ასევე ხორცის განსვენება სულიდან ღვთის შიშს დევნის და მის ყველა სათნო საქმეს ღუპავს.

აბბა პიმენმა თქვა: თანასწორია ეს სამი საქმე: როდესაც ვინმე სწორად იმყოფება დაყუდებაში (მდუმარებაში); როდესაც კაცი ავადმყოფობს და ამისთვის ღმერთს ჰმადლობს; როდესაც ვინმე გულწრფელ მორჩილებაშია. სამივეს ერთნაირი ღვაწლი აქვს.

აბბა პიმენი ამბობდა: ხორცის ნებისმიერი მაამებლობა (განცხრომა, სიამოვნება) საძაგელია უფლის წინაშე.

ერთი ერისკაცი ვაჟიშვილთან ერთად აბბა სისოსთან მიდიოდა, აბბა ანტონის მთაზე. გზაში შვილი გარდაიცვალა. მამა არ შეძრწუნდა, შვილის სხეული რწმენით აბბასთან მიიტანა, შვილთან ერთად ფეხებში ჩაუვარდა და კურთხევა სთხოვა. შემდეგ ფეხზე წამოდგა, შვილი აბბას ფეხებთან დატოვა, თვითონ კი გარეთ გავიდა.

ბერს ეგონა, რომ ყმაწვილი თაყვანისცემას განაგრძობდა, არ იცოდა, მკვდარი რომ იყო, და უთხრა: ადექი და გადი აქედან. ყმაწვილი მაშინვე ადგა და გავიდა. მამამ დაინახა შვილი, გაუკვირდა, სენაკში შევიდა, მეტანია აღასრულა და ბერს მომხდარის შესახებ უამბო. ამ ამბავმა ბერი დაამწუხრა, რადგან სასწაულების მოხდენა არ სურდა; მისმა მოწაფემ კი გაცოცხლებული შვილის მამას, ბერის სიკვდილამდე, ამ სასწაულის შესახებ საუბარი აუკრძალა.

დედა თეოდორამ გვიამბო: ერთმა, მრავალი მწუხარებით შეურვებულმა მონაზონმა თქვა: აქედან წავალ. ამ სიტყვებისთანავე ფეხსაცმელების ჩაცმას შეუდგა. უცებ სენაკის კუთხეში ადამიანი დაინახა, რომელიც ასევე ფეხზე იცვამდა და რომელმაც უთხრა: აქედან ჩემს გამო ხომ არ მიდიხარ? სადაც არ უნდა მიხვიდე, ყველგან მე დაგხვდები.

სწავლებები გამოკრებილია წმ. ეპისკოპოს ეგნატე ბრიანჩანინოვის „ოტეჩნიკი“-დან

თარგმნა ნინო ახალაძემ