წმ. ეპისკოპოსი ეგნატე

სიტყვა, წარმოთქმული ოცდამესამე შვიდეულის სამშაბათს

უფლის ლოცვის განმარტება

ლოცვა, თითოეული ქრისტიანის ეს უძვირფასესის შენაძენი, წარმოადგენს წმინდა მეუდაბნოეთა უმთავრეს საქმიანობას: ის – მათი საკვებია, მათი წიგნი, მათი მეცნიერება, მათი ცხოვრება. დიდი მეუდაბნოე, იოანე, უფლის წინამორბედი, ლოცვის მოქმედი იყო. ამავე დროს, იგი იყო ლოცვის მასწავლებელიც. ეს უდიდესი მეცნიერება, რომელიც ადამიანს ღმერთთან ერთობას ანიჭებს, წმინდა წინამორბედმა თავის მოწაფეებსაც გადასცა, – როგორც დღევანდელ სახარებაში წავიკითხეთ (ლუკა XI, 1-4).

უფლის მოწაფეებმა მოისურვეს, თვით უფლისგან ესწავლათ ლოცვა. კანონიერი, სამართლიანი სურვილია! ჭეშმარიტი ლოცვის ჭეშმარიტი მასწავლებელი ხომ ღმერთია (კლემაქსი, სიტყვა 28, თავი 84). წმინდა მოძღვრები – ადამიანები – მხოლოდ ლოცვის საწყის ეტაპს გვასწავლიან, იმ სწორ განწყობილებას გვიჩვენებენ, რომლის დროსაც ჩვენ შეგვიძლია მივიღოთ მადლისმიერი სწავლება – ზებუნებრივი, სულიერი აზრებისა და შეგრძნებების მეშვეობით. ეს აზრები და შეგრძნებები გამოდიან სული წმიდისგან, გვეუწყებიან სული წმიდის მიერ. შეასრულა უფალმა ეს ბრძნული თხოვნა, არსებითად საჭირო სულის აღშენებისა და ცხონებისათვის, შეასრულა თხოვნა თავისი მოწაფეებისა: ასწავლა მათ ლოცვა, რომელიც მხოლოდ და მხოლოდ ღმერთს შეეძლო ესწავლებინა. ამაში დაგვარწმუნებს თვით ლოცვის განმარტება. ამ ლოცვას, წმინდა ადამიანების მიერ შედგენილი ლოცვებისგან განსხვავებით, უფლის ლოცვა ეწოდება.

უფლის ლოცვა იწყება მიმართვით: "მამაო ჩვენო!". რომელი წმინდა ადამიანი მისცემდა თავის თავს ან თავის ძმებს – ცოდვილ, განგდებულ, ეშმაკისა და მარადიული სიკვდილის ტყვეობაში მყოფ ადამიანებს – იმის უფლებას, რომ ასე მიემართათ ღმერთისთვის? რა თქმა უნდა, არც ერთი. ამ უფლების მოცემა მხოლოდ ღმერთს შეეძლო. და მან ეს უფლება მოგვცა. ხოლო თუკი უფლება მოგვცა, ეს იმას ნიშნავს, რომ გვიწყალობა. ძე ღმრთისამ, გახდა რა ადამიანი, ღმრთის ძეებად, თავის ძმებად აქცია ადამიანები. იგი მიმართავს მამა ღმერთს ბუნებისმიერი უფლებით: "მამაო ჩვენო"; და ჩვენც გვანიჭებს მადლისმიერ უფლებას, მივეახლოთ ღმერთს, როგორც მამას, დავიწყოთ მისდამი ლოცვა საუცხოო, განსაცვიფრებელი სიტყვებით, რომლებიც ადამიანს აზრადაც კი არ შეიძლებოდა მოსვლოდა: "მამაო ჩვენო!".

უფლის ლოცვის დასაწყისი – უფლისმიერი საჩუქარია, ფასდაუდებელი საჩუქარი: მხსნელის საჩუქარი გამოხსნილებისადმი, მაცხოვრის საჩუქარი ცხონებულებისადმი. უფლის ლოცვაში შემავალი თითოეული თხოვნა იმ სულიერი ნიჭების თხოვნაა, რომლებიც კაცობრიობას გამოხსნით მიემადლა. ლოცვაში ერთ სიტყვასაც ვერ ნახავთ ადამიანის ხორციელ, დროებით საჭიროებებზე. იგი, ვინც გვამცნო, ვეძიოთ მხოლოდ და მხოლოდ ღმრთის სასუფეველი და სიმართლე მისი, ვინც აღგვითქვა, მისცეს სასუფევლის მეძიებლებს ყოველივე დროებითი და საჭირო, ლოცვასაც ამ მცნებისა და აღთქმის შესაბამისს გვასწავლის.

მოწოდებას – "მამაო ჩვენო" – მაშინვე მოსდევს იმ ადგილის ჩვენება, თუ სად იმყოფება მამა, რომელიც არავითარი ადგილით არ არის შემოსაზღვრული, რომელიც ყველგან სუფევს და ყველაფერს მოიცავს თავის თავში: "მამაო ჩვენო, რომელი ხარ ცათა შინა". მამის ადგილსამყოფელის ზეცაში ჩვენებით მლოცველი ძეც ზეცაში ადის. დაივიწყე ყველაფერი ამქვეყნიური, უყურადღებოდ დატოვე მიწა – ეს დროებითი თავშესაფარი, რომელიც უმოკლესი ვადით გაქვს მოცემული, უყურადღებოდ დატოვე ყველაფერი, რაც ამ თავშესაფარს ეკუთვნის და რაც უმოკლესი ვადის გასვლის შემდეგ უეჭველად წაგერთმევა. მთელი შენი ზრუნვა ზეციური სამშობლოსკენ მიმართე: დაცემის მიერ რომ წაგერთვა და გამოხსნის მიერ დაგიბრუნდა. ილოცე, რომ ღმერთმა მოგანიჭოს მარადიული, სულიერი, ყოვლადწმიდა, ღვთაებრივი სიკეთეები, რომლებიც თავიანთი ღირსებებით არა მხოლოდ ადამიანების, არამედ ანგელოზების შენაძენსაც აღემატებიან. ისინი, ეს სიკეთეები, უკვე განმზადებულია შენთვის, ისინი უკვე გელოდებიან შენ. ღმრთის მართლმსაჯულება, შერწყმული ღმრთისავე სახიერებასთან, მოითხოვს გამოაშკარავდეს შენი ნება ზეციური საუნჯის მიღებასთან მიმართებაში, გამოაშკარავდეს ეს შენი ლოცვითა და შენი ცხოვრებით.

უღონოებაში მოიყვანს უფლის ლოცვის დიდებულება უკლებლივ ყველას – მონებს უფლისას. ღმრთის მარჯვენა უხვად გვაფრქვევს ღვთაებრივ სიკეთეებს. თვით ყველაზე მართალი ადამიანიც კი უღირსად ჩათვლის თავს ამ სიკეთეებისთვის, დაუშვებლად მიიჩნევს, საკუთარი თავისთვის გამოითხოვოს ისინი. მით უფრო, უღონოებას იგრძნობს ცოდვილი, რომელსაც ყველანაირი სასჯელის ღირსად შეურაცხავს თავი. ამ უღონოებას განაქარვებს განმარტება – უღონოებიდან კვლავ უღონოებაში რომ გადავყავართ. უფლის ლოცვა ადამიანებს მიეცათ მანამდე, ვიდრე საბოლოოდ აღსრულდებოდა მათი გამოხსნა: ისინი იწოდნენ ძეებად და მიენიჭათ ძის უფლებები ჯერ კიდევ ძეობამდე, ჯერ კიდევ ნათლისღების მიერ შობამდე, ჯერ კიდევ საიდუმლო სერობაში მონაწილეობის მიღებამდე, სულიწმიდის მიერ განახლებამდე. უფლის ლოცვა მიენიჭათ ცოდვილებს. სადაც ღმერთი მოქმედებს, იქ ყველაფერი შესაძლებელია, და ყველაფერი მიუწვდომელი.

მიეცათ ცოდვილებს უფლის ლოცვა, და პირველ რიგში ისინი სწავლობენ, სთხოვონ ღმერთს: "წმიდა იყავნ სახელი შენი". ეს თხოვნა არის საკუთარი ცოდვილობის, საკუთარი დაცემულობის აღიარება, ეს არის თხოვნა გულწრფელი სინანულის მონიჭებისა. "წმიდა იყავნ სახელი შენი" ჩემი სულის ტაძარში! გთხოვ ამას იმიტომ, რომ ვერ ვპოულობ მას ჩემში. ვპოულობ საპირისპიროს: მე მწარედ ვემონები ცოდვას და დაცემულ სულებს, რომლებმაც შემოიღეს ცოდვა, დამასნეულეს ცოდვით, და აქამდე თავიანთ მონობაში მამყოფებენ ცოდვის მეშვეობით. ჩემს სულში დანავარდობენ ბილწი, დანაშაულებრივი აზრები და შეგრძნებები. არ ვიცი, გარედან შემოდიან ისინი, თუ თვით სულში იბადებიან: მხოლოდ ის ვიცი, რომ უკრძალველად, ძალაუფლებით შემოდიან, და არავითარი ღონე არა მაქვს, განვაგდო ჩემგან ისინი. ეს აზრები და შეგრძნებები განარისხებს ღმერთს, მათგან პირს იბრუნებს ყოვლადწმიდა ღმერთი, მათით იგმობა ღმრთის სახელი. სანამ ისინი ჩემში იმყოფებიან, მე უცხო ვარ ღმრთისათვის. ჩემთვის აუცილებელია განწმენდა! ჩემთვის აუცილებელია სინანული! მომანიჭე მე, მამაო ჩემო ზეცათაო, ძლევამოსილი სინანული, რომელიც განწმენდს ჩემს შინაგან ტაძარს ყველანაირი სიბილწისა და მწიკვლევანებისაგან, შემაძლებინებს მივიღო შენ მიერ მოცემული შვილება და ჯერ კიდევ ამქვეყნიური მწირობის ჟამს ზეცის მოქალაქედ მაქცევს. მე აქამდე მიწაზე დავხოხავ. დაე, შემოვიდეს ჩემს სულში ჭეშმარიტი ღვთისმცნობელობა! დაე, განწმინდოს ჩემი გონება, ჩემი გული, მთელი ჩემი საქმიანობა. "წმიდა იყავნ [ჩემში] სახელი შენი" – ასეთია ამ თხოვნის მნიშვნელობა. სიწმინდე და სინანული რომ ვისურვოთ, ჩვენ ამის უფლება გვაქვს; ჩვენ უფლება გვაქვს და ვალდებულებიც ვართ, მივმართოთ მათი ძიებისას ჩვენს ძალებში შემავალ ყველანაირ საშუალებას. მაგრამ მათი მოპოვება ჩვენზე როდია დამოკიდებული. იგი ღმრთის საჩუქარია. პირველ რიგში, ჩვენ უნდა ვთხოვოთ ზეციურ მამას, გამოგვიგზავნოს თავისი სულიერი საგანძურიდან სინანულის ნიჭი, ამ ნიჭის მიერ ცოდვების მწიკვლისგან განგვწმინდოს და შეგვამკოს ნეტარი სიწმინდით, რომელიც ჭვრეტს ღმერთს და რომელსაც ერთადერთს ძალუძს მოიპოვოს ჭეშმარიტი ღვთისმცნობელობა. "წმიდა იყავნ სახელი შენი"!

"მოვედინ სუფევაჲ შენი". "სასუფეველი [სუფევა] ღმრთისაჲ შორის თქუენსა არს" (ლუკ. 17,21). რა საოცარი თანამიმდევრობაა უფლის ლოცვაში! ეს არის სულიერი წინსვლის თანამიმდევრობა, თანდათანობა, მისი ამაღლებული და წმინდა სისტემა. ჭეშმარიტი ღვთისმცნობელობის ნიჭის თხოვნის შემდეგ უფალი ასწავლის ღმრთის ძედ გამხდარ ადამიანს, ითხოვოს ღმრთის სასუფევლის დამკვიდრება საკუთარ სულში: ითხოვოს ეს მდაბლად, მაგრამ ძლიერი ლოცვითი რწმენით. ვინც რწმენით ითხოვს, ის აუცილებლად მიიღებს მას, – იგი თვით ღმრთის სიტყვამ აღგვითქვა: "რომელსა აქუნდენ მცნებანი ჩემნი და დაიმარხნეს იგინი, იგი არს, რომელსა უყუარდე მე"; ვის სულშიც წმიდაა სახელი ჩემი, "იგი არს, რომელსა უყუარდე მე. ხოლო რომელსაც უყუარდე მე, საყუარელ იყოს მამისა ჩემისა მიერ" (იოანე 14,21); "უკუეთუ ვისმე უყუარდე მე, სიტყუანი ჩემნი დაიმარხნეს"; უკუეთუ ვისმე უყუარდე მე, მასში წმიდა იქმნება სახელი ჩემი, "და მამამანცა ჩემმან შეიყუაროს იგი, და მოვიდეთ მისა და მის თანა დავადგრეთ (იოანე 14,23). "მოვედინ სუფევაჲ შენი!" – საოცარი თხოვნაა! გასაოცარ სურვილს აღძრავს ეს თხოვნა! ბუნების წესს აღმატებული სურვილი კადნიერ ლოცვას შთაგვაგონებს, და ეს ლოცვა სრულდება. სრულდება იგი: ამას ადასტურებენ გამოცდილებები. სხვას რას შეიძლება მივაწეროთ ღმრთის წმინდანების მიერ აღსრულებული უდიდესი სასწაულები, თუ არა იმას, რომ მათში, წმინდანებში, იმყოფებოდა და მოქმედებდა ღმერთი? სხვას რას შეიძლება მივაწეროთ წინასწარმცნობელობის, ან გულისა და გონების სიღრმეში დაფარული საიდუმლოს ამოცნობის უნარი, – რასაც ამჟღავნებდნენ წმინდანები, – თუ არა იმას, რომ მათში სუფევდა და მათი პირით მეტყველებდა ღმერთი – ის, ვინც შორეულ მომავალს აწმყოსავით ჭვრეტს, და ვისთვისაც არაფერია დაფარული. ეს დაადასტურეს თვით წმინდანებმა. მოციქული პავლე სწერს თავის თავზე გალატელებს: "ხოლო ცხოველ არღარა მე ვარ, არამედ ცხოველ არს ჩემ თანა ქრისტე" (გალატ. 2,20); იგივე მოციქული სწერს კორინთელებს: "გამოცდასა ეძიებთ მისსა, რომელ-იგი ჩემ მიერ იტყვის ქრისტე" (II კორ. 13,3). როდესაც მოციქულებმა – პეტრემ და იოანემ – იერუსალიმის ტაძრის "შუენიერ" ბჭესთან განკურნეს დედის მუცლითგან მკელობელი, გარშემო შეჯგუფულ განცვიფრებულ ხალხს მათ ამ სიტყვებით მიმართეს: "კაცნო ისრაიტელნო, რაჲსა გიკვირს ამას ზედა? ანუ ჩუენ რაჲსა გუხედავთ, ვითარცა თვისითა ძალითა გინა ღმრთის მსახურებითამცა გუექმნა სლვაჲ მაგისი? ღმერთმან აბრაჰამისმან და ისაკისმან და იაკობისმან, ღმერთმან მამათა ჩუენთამან ადიდა ძე თვისი იესუ" (საქმე III, 12-13). "მოციქულთა საქმეებში" ვკითხულობთ გასაოცარ ამბავს. იერუსალიმელი ქრისტიანები, უფლის მცნება რომ შეესრულებინათ, ყიდდნენ თავიანთ ქონებას და აღებულ თანხას ეკლესიის საერთო საჭიროებისთვის დებდნენ. ამის წყალობით, ეკლესიაში არც ერთი გაჭირვებული აღარ დარჩა. სხვების მსგავსად მოიქცა ვინმე ანანია, თავის ცოლთან – საპფირასთან ერთად. მათაც გაყიდეს თავიანთი კუთვნილი დაბა, მაგრამ მასში აღებული ფულის ნაწილი, ერთმანეთთან შეთანხმებით, გადამალეს. ანანიამ, მიღებული წესის თანახმად, ფული მოციქულებს მიუტანა, თითქოსდა სრული რაოდენობისა, და მათ ფერხთით დააწყო, – ეგონა მოატყუებდა სულიწმიდის მატარებელთ. მაშინ მოციქულმა პეტრემ უთხრა მას: "ანანია, რაჲსათვის აღავსო გული შენი ეშმაკმან ცრუებად სულისა წმიდისა და გამოხუებად სასყიდელსა მის დაბისასა? ანუ არა, იყო რაჲ, შენი იყო და გან-რაჲ-ჰყიდე, ხელმწიფებასავე შენსა იყოა? და რაჲსათვის დაიდევ საქმე ესე გულსა შენსა? არა ეცრუვე შენ კაცთა, არამედ ღმერთსა" (საქმე V, 3-4). ეს სიტყვები რომ გაიგონა, ანანია იქვე დაეცა მკვდარი. იგივე ხვედრი ეწია საპფირასაც, რომელმაც გაიზიარა თავისი ქმრის საქმე და მასთან ერთად შესცოდა მოციქულებში დამკვიდრებული სულიწმიდის წინაშე.

ქრისტიანობის ადრეული პერიოდიდან მოყოლებული, ეკლესიის ისტორიის ფურცლებზე აღინუსხებოდა ისეთი შემთხვევები, როდესაც ღმრთის წმინდანები ააშკარავებდნენ კაცობრივ ბუნებაზე აღმატებულ ქმედებებს. ეს ქმედებები განეკუთვნებოდა არა კაცობრივ ბუნებას, არამედ ღმერთს, რომელიც სუფევდა და მკვიდრობდა წმინდა ადამიანებში. ღირსი მაკარი ეგვიპტელი ამბობს: "ვინც სული წმიდის მადლმა გააცისკროვნა, ვისი გონების სიღრმეშიც დაემკვიდრა იგი, მისთვის უფალი თითქოს საკუთარი სულია"; და კვლავ ამბობს ეს უდიდესი მამა: "სული წმიდის მოქმედება და ძალა – განახლებულ ადამიანშია" (სიტყვა 7, თავი 12,11).

ვინც თავის თავში ღმრთის სუფევას შეიგრძნობს, ის უცხო ხდება ღმრთის მტერობაში მყოფი ამა სოფლისათვის; ვინც თავის თავში ღმრთის სუფევას შეიგრძნობს, მას, მოყვასისადმი ჭეშმარიტი სიყვარულით აღნთებულს, შეუძლია ისურვოს, რომ ყველა ადამიანში გაცხადდეს ღმრთის სასუფეველი; მას შეუძლია შეუცოდებლად სურდეს, რომ დედამიწაზე ღმრთის ხილული სუფევა დამკვიდრდეს, სრულიად განქარდეს ცოდვა და სიმართლის მეუფება გამობრწყინდეს. ამ მდგომარეობაში მყოფი იოანე ღვთისმეტყველი ლოცვით გამოეხმაურა უფალს, რომელიც ესაუბრებოდა მოციქულს მის სულიერ აღმაფრენაში, და რომელმაც აღუთქვა, რომ მალე მოვიდოდა ქვეყნიერებისთვის საბოლოო მსჯავრის გამოსატანად: "ჰე, მოვიდოდე, უფალო იესო" (გამოცხ. 22,20): დედამიწა უსჯულოებით აღივსო, განწმენდასა და განახლებას საჭიროებს". ვინც სულიერად საკმარისად არ არის მომზადებული, ვინც თავის სულიერ ტაძარს ჯერ კიდევ მწარედ დაცარიელებულს ხედავს: მისი ბინადრის – ღმერთის გარეშე, ის საპირისპიროს ითხოვს: ის ითხოვს დროს ღვაწლის აღსასრულებლად, მსგავსად იმ ვენახის მოქმედისა, რომელსაც ბატონმა უნაყოფო ლეღვის აღმოფხვრა უბრძანა: "უფალო, უტევე ეგე ამასცა წელსა, ვიდრემდე მოუთოხნო მას გარემო", და განვაცალკევო იგი ვნებებისგან, რომლებიც მას ძალას აცლიან, "და სკორე დაუდვა" (ლუკ. 13,8) – თავმდაბლობა და სინანული.

"იყავნ ნებაჲ შენი, ვითარცა ცათა შინა, ეგრეცა ქუეყანასა ზედა". "ცად" იწოდებიან ზეცის მოქალაქენი. ისინი გულმოდგინედ, წმინდად აღასრულებენ ღმრთის ნებას – მასში საკუთარი ნების შერევნის გარეშე! მათ უკვე აღარ გააჩნიათ საკუთარი ნება! იგი ღმრთის ნებასთან გაერთიანდა. მათზე აღსრულდა ის, რასაც სოფლის მაცხოვარი მამა ღმერთს თავისი მოწაფეებისთვის სთხოვდა, და აგრეთვე ყველა იმისთვის, ვინც მისი მიმდევარი გახდებოდა: "არა ამათთვის (მოციქულებისთვის) ხოლო გკითხავ, არამედ ყოველთათვის, რომელთა ჰრწმენეს სიტყვითა მათითა ჩემდა მომართ; რაჲთა ყოველნი ერთ იყვნენ, ვითარცა შენ, მამაო, ჩემდამო და მე შენდამი, რაჲთა იგინიცა ჩუენ შორის ერთ იყვნენ... რაჲთა იყვნენ ერთ, ვითარცა ჩუენ ერთ ვართ: მე მათ შორის და შენ ჩემ თანა; რაჲთა იყვნენ სრულ ერთობითა" (იოანე 17,20-23). "იყავნ ნებაჲ შენი, ვითარცა ცათა შინა, ეგრეცა ქუეყანასა ზედა". "ქუეყანად" იწოდებიან ქრისტიანები. თუმცა არც ერთი ჩვენგანი არ შესცოდავს, თუკი ამ თხოვნის წარმოთქმისას "ქუეყანაში" საკუთარ გულს იგულისხმებს, განუყოფელს სხეულისგან (ქვეყანა – მიწა). როგორ მიმართულებასაც მიიღებენ გულის ძალები, ასეთივე მიმართულებით მიისწრაფიან სხეულის ძალებიც; სხეულის მისწრაფება იცვლება გულის მისწრაფების შესაბამისად: ხორციელი და პირუტყვთ მიმსგავსებული, იგი ხდება სულიერი, წმინდა, ანგელოზებრივი. ადამიანური ნების ღმრთის ნებასთან სრული შერწყმა – სრულყოფილების მდგომარეობაა, რომელსაც შეიძლება მიაღწიოს მხოლოდ და მხოლოდ ღმრთის გონიერმა ქმნილებამ. ამგვარ სრულყოფილებას ფლობენ ანგელოზები. სათნო-იჩინა მაცხოვარმა ჩვენმა, რომ ჩვენც, უძლური და საწყალობელი ადამიანები, მიწისგან შექმნილნი, უმოკლესი დროის განმავლობაში მიწაზე მოხეტიალენი, შემდეგ კი კვლავ მიწადვე მიქცეულნი, – ჩვენც მივწვდეთ იმას, რასაც უწმინდესი ზეციური ძალები ფლობენ. იგი გვიბრძანებს, ვეძებოთ სრულყოფილება – რომელიც ჯერ კიდევ მიუწვდომელია ჩვენთვის. ვინც თავის თავში ღმრთის მეუფებას შეიგრძნობს, ის სწავლობს, არ დაკმაყოფილდეს ამით, არ მიეცეს უზრუნველობასა და უმოქმედობას, არამედ მუდამ იმისკენ ისწრაფდეს, რომ კიდევ უფრო განავითაროს საკუთარ თავში ღვთაებრივი მეუფება. დაე, მხოლოდ და მხოლოდ ღმრთის ნება მოქმედებდეს ადამიანის მთელს არსებაში, მის შემადგენელ ნაწილებში – სულში, სამშვინველსა და სხეულში, და გააერთიანოს დაცემის შედეგად განყოფილი სამივე ამ ნაწილის ნებელობა. მხოლოდ ღმრთის ნებამ შეიძლება განკურნოს ცოდვით დასნეულებული ადამიანური ნება; მხოლოდ ღმრთის ნებითა და მისი მეშვეობითაა შესაძლებელი, რომ ადამიანის შემადგენელი ნაწილების სურვილები, რომლებსაც მიღებული აქვთ სულ სხვადასხვა, ერთმანეთის საპირისპირო მიმართულება, მიიდრიკონ უთანხმოებიდან თანხმობისკენ, გაერთიანდნენ ერთ სურვილში; მხოლოდ ღმრთის ნების მიერ განცხოველებულ ადამიანურ ნებას შეუძლია, მოსწყდეს მიწას, გადაინაცვლოს ზეცაში. "ძმანო, – ამბობს წმინდა მოციქული პავლე, – მე არღარა შემირაცხიეს თავი ჩემი წარწევნულად; ხოლო ერთი ესე: უკუანასა მას დავივიწყებ და წინასა მას მივსწუდები და კრძალულებით ვსდევ გვირგვინსა მას ზეცისა ჩინებისა ღმრთისასა ქრისტე იესუჲს მიერ. რავდენნი უკუე სრულნი ვართ, ამას ვზრახვიდეთ" (ფილიპ. III, 13-15).

"პური ჩუენი არსობისაჲ მომეც ჩუენ დღეს". არა წარსაწყმედელ საზრდელზეა აქ ლაპარაკი! "ნუ ჰზრუნავთ და იტყვით: რაჲ ვჭამოთ, ანუ რაჲ ვსუათ, ანუ რაჲ შევიმოსოთ" (მათე VI, 31). აქ ლაპარაკია საჭმელზე, რომელიც მარადიულ ცხოვრებას გვანიჭებს და აქვს მარადიული მყოფობა; ახალ საჭმელზე, რომელიც ადამიანებს განკაცებულმა ძემ ღმრთისამ მიჰმადლა; ცხოვრების პურზე, რომელიც ზეცით გარდამოხდა; ღმრთის პურზე, რომელსაც ძალუძს განაძღოს და საუკუნო ცხოვრება მიანიჭოს მთელს კაცობრიობას. სიტყვა "არსობისა" იმაზე მეტყველებს, რომ ეს პური თავისი ხარისხით ყოველივე არსებულს აღემატება. მისი დიდებულება და სიწმინდე მიუწვდომელია, დაუსრულებელია; ის განწმენდა, ის ღირსეულობა, რომელსაც მისი მიღება გვანიჭებს, უსაზღვროა, გამოუკვლეველია. პური, მოცემული ღმრთის ძის მიერ, არის მისი ყოვლადწმინდა სხეული, რომელიც მან მოგვცა "ცხოვრებისათვის სოფლისა" (იოანე VI, 51). ამ საკვირველ საჭმელს თან დაერთვის მსგავსადვე საკვირველი სასმელი. ღმერთკაცის ხორცი საჭმელად მიეცათ მორწმუნეებს, მისი სისხლი კი – სასმელად. ღმერთკაცი არ განსხვავდებოდა სხვა ადამიანებისგან, იგი სრულყოფილი ადამიანი იყო; მაგრამ, ამავე დროს, იყო სრულყოფილი ღმერთიც: გარეგნულად მასში ყველანი ხედავდნენ ადამიანს, მის ქმედებებში კი – შეიცნობდნენ ღმერთს. მსგავსად ამისა, მან კეთილად ინება, რომ მისი ყოვლადწმინდა ხორცისა და ყოვლადწმინდა სისხლის საფარველი ნივთიერი პური და ღვინო ყოფილიყო: ჩვენ ვხედავთ და ვჭამთ პურსა და ღვინოს, მაგრამ მათ მიერ ვიღებთ და ვსაზრდოობთ უფლის სისხლითა და ხორცით. არანაირი სიტყვით, არანაირი საშუალებით არ შეიძლება გამოიხატოს ის მდგომარეობა, რომელშიც აღიყვანებიან ღმერთკაცის ხორცისა და სისხლის ზიარნი. ღმერთკაცი ამ მდგომარეობას ასე გამოხატავს: "რომელი ჭამდეს ხორცსა ჩემსა და სუმიდეს სისხლსა ჩემსა, იგი ჩემ თანა დადგრომილ არს და მე მის თანა" (იოანე VI,56). ამ სიტყვებით ახსნილი და გამოხატული მდგომარეობა მიუწვდომელი და აუხსნელია: ამ სიტყვებით გამოიხატება ადამიანური გონებისთვის მიუწვდომელი მდგომარეობის სიმაღლე. ეს მდგომარეობა მხოლოდ ღმრთისთვისაა განცხადებული: "არცა ვინ იცის, ვინ არს ძე, გარნა მამამან" (ლუკა X, 22); და ისიც, ვინც ძეს შეუერთდება, ნახევრად მიუწვდომელია მოყვასისთვისაც და საკუთარი თავისთვისაც. სრულად მისაწვდომი იგი მხოლოდ ღმერთისთვისაა.

საჭმლის ღირსეულობისა და იმ მოქმედების მიხედვით, რომელიც აღესრულება ჭამის მიერ მჭამელში, უფალმა თავის ხორცს ერთადერთი ჭეშმარიტი საჭმელი უწოდა, ხოლო თავის სისხლს – ერთადერთი ჭეშმარიტი სასმელი: გამოხსნის მიერ განახლებული ადამიანისა. ძველი ადამის შთამომავლების ჩვეულებრივი საჭმელი, რომელიც საერთოა უსიტყვი ცხოველებისთვისაც და მონელების მიერ ნადგურდება, რომელსაც არ ძალუძს განაქარვოს სიკვდილი, – ეს წარსაწყმედელი საჭმელი აღარ არის ღირსი, საჭმლად იწოდების მას შემდეგ, რაც გამოჩნდა "პური არსობისა", "პური ზეცისა" – სიკვდილის განმაქარვებელი, საუკუნო ცხოვრების მომნიჭებელი. "პური ჩუენი არსობისაჲ, – ასე წერს ლუკა მახარებელი, – მომეც ჩუენ დღითი-დღედ" (ლუკა XI, 3). ეს თხოვნა შეიცავს მცნებას, რომელიც ავალდებულებს ქრისტიანებს, ყოველდღიურად ეზიარონ წმინდა საიდუმლოს, და რომელსაც დღეს ასე უგულებელყოფენ მორწმუნენი. საიტყვებით – "დღითი-დღედ" – უფალი გვაუწყებს, რომ ამ პურის გარეშე ჩვენ ვერ შევძლებთ, ვიცხოვროთ თუნდაც ერთი დღე სულიერი ცხოვრებით; სიტყვით "დღეს" იგი გამოხატავს, რომ ეს პური ყოველდღიურად უნდა მიიღებოდეს; რომ მისი მიღება გასულ დღეს არ არის საკმარისი, თუკი მომდევნო დღეს ხელახლა არ მივიღებთ მას. ხოლო მისი ყოველდღიური მიღების საჭიროება ვალდებულს გვხდის, გავახშიროთ თხოვნა და ვითხოვდეთ "ყოველსა ჟამსა". არ არსებობს ისეთი დღე, აუცილებელი რომ არ იყოს ჩვენთვის, მისი მიღებითა და მასთან ზიარებით განვამტკიცოთ საკუთარი შინაგანი კაცის გული.

"და მომიტევენ ჩუენ თანანადებნი ჩუენნი, ვითარცა ჩუენ მიუტევებთ თანამდებთა მათ ჩუენთა". მოგვმადლა რა ცოდვილ ადამიანებს უამაღლებულესი, ფასდაუდებელი სიკეთეები, – მოგვმადლა რა ისინი თავისი უსაზღვრო გულმოწყალებით, – უფალი ჩვენგანაც მოითხოვს, წყალობა გამოვიჩინოთ მოყვასისადმი. გამოხსნის საიდუმლო მოწყალებაზეა დაფუძნებული, იგი ღმრთის მოწყალების გამოვლინებაა დაცემული ადამიანის მიმართ, და მისი მიღებაც მხოლოდ და მხოლოდ დაცემული ადამიანისადმი მოწყალებით გამსჭვალულ სულს შეუძლია. ჩვენ ვერ შევძლებთ ღმრთისაგან მონიჭებული გამოხსნის საიდუმლოს მიღებას, თუკი მოწყალე არ ვიქნებით საკუთარი თავისა და მთელი კაცობრიობის მიმართ, თუკი არ შევიცნობთ საკუთარ ცოდვიანობას, საკუთარ დაცემულობას, საკუთარ დაღუპვას; არ შევიცნობთ მთელი კაცობრიობის ცოდვიანობას, მის დაცემულობას, მის დაღუპვას, არ გავაცნობიერებთ ღმრთისმიერი წყალობის საერთო საჭიროებას. მოყვასს რომ ჩვენ მიმართ ჩადენილი შეცოდებები მივუტევოთ, ეს საკუთრივ ჩვენი საჭიროებაა: ამის გარეშე ჩვენ ვერასოდეს მოვიპოვებთ იმ განწყობას, რომლის მეოხებითაც შევძლებდით მიგვეღო გამოხსნის საიდუმლო. გასასტიკებული გული მაგრად ჩარაზულ რკინის ჭიშკარს ჰგავს! სისასტიკე ადგილს არ აძლევს ჩვენს გულში ღვთაებრივ ნიჭს. გამოხსნის ამ თვისებისა და თხოვნის პირობის ასახსნელად უფალმა ბრძანა: "უკუეთუ მიუტევნეთ თქუენ კაცთა შეცოდებანი მათნი, მოგიტევნეს თქუენცა მამამან თქუენმან ზეცათამან. ხოლო უკუეთუ არა მიუტევნეთ კაცთა შეცოდებანი მათნი, არცა მამამან თქუენმან მოგიტევნეს თქუენ შეცოდებანი თქუენნი" (მათე VI, 14-15). ქრისტიანმა განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიაქციოს ძვირისხსენების ვნებას, განაგდოს იგი პირველი გამოჩენისთანავე, არავითარი საბაბით არ მისცეს უფლება, დაიბუდოს მის სულში, რაგინდ სამართლიანადაც არ უნდა მოეჩვენოს ერთი შეხედვით ეს საბაბი. თუ ძვირისხსენებას მოქმედების უფლებას მივცემთ, იგი გამოაცარიელებს ჩვენს სულს, ნებისმიერ ჩვენს ღვაწლსა და სათნოებას უნაყოფოს გახდის, მოგვაკლებს ღმრთის წყალობას. მოყვასისთვის ცოდვების მიტევება – ეს იმის ნიშანია, რომ ღმრთის სულმა დაიმკვიდრა ჩვენში, მეუფებს ჩვენზე, გვხელმძღვანელობს, წარმართავს ჩვენს ნებელობას. მანამდე კი საჭიროა ჩვენი მხრიდან განსაკუთრებული ძალისხმევა, რათა წინ აღვუდგეთ ძვირისხსენების ვნებას. ამ ვნების წინააღმდეგ ბრძოლაში ჩვენ ფარულად შეგვეწევა ღმერთი. ცხად შეწევნას კი იგი იმიტომ არ გვივლენს, რომ სურს გამოაშკარავდეს ჩვენი ნებაყოფლობა. ძვირისხსენება დაფუძნებულია სიამაყეზე. სიამაყე თვით მადლით განწმენდილ, ღმრთის რჩეულ ადამიანებშიც კი ბუდობს: მათთვისაც აუცილებელია სიფხიზლე ამ შინაგანი შხამისა და მისი წარმონაშობის – ძვირისხსენების ვნებით სულის მოკვდინების წინააღმდეგ. როცა ძმებს ჩვენ მიმართ შეცოდებებს მივუტევებთ, ამით ჩვენ ვიზიდავთ ღმრთის მადლს: ვაკავებთ მას ჩვენში მოყვასისთვის განუწყვეტელი მიტევებით.

"და ნუ შემიყვანებ ჩუენ განსაცდელსა, არამედ მიხსნენ ჩუენ ბოროტისაგან". ამ თხოვნის მეორე ნახევარი განმარტავს პირველს. განსაცდელებში აქ იგულისხმება ის ჭეშმარიტად უბედური შემთხვევები და ძვირისხილვები, როდესაც ჩვენ ცოდვისკენ ნებსითი სწრაფვით ვექცევით ეშმაკის ძალაუფლების ქვეშ და ვიღუპებით. ასე მოექცა იუდა მისი ძალაუფლების ქვეშ: "შევიდა მისა ეშმაკი", – ამბობს წმინდა წერილი (იოანე 13,27). ეს თხოვნა არ გვასწავლის, უკუვაგდოთ მწუხარებები, – ისინი აუცილებელია ჩვენი ცხონებისთვის, ისინი გვიფარავენ საკუთარი ვნებებისა და დემონებისაგან. "სათნო-მიჩნს, – ამბობს მოციქული იმ დიდ მწუხარებებზე, რომლებიც მას ხვდა წილად, – სათნო-მიჩნს უძლურებათა შინა, გინებათა, ჭირთა, დევნულებათა და იწროებათა ქრისტესთვის, რამეთუ რაჟამს მოუძლურდე, მაშინ განვძლიერდები" (II კორ. 12,10). ეს მწუხარებები ღმრთის განგებულებით დაეშვა მოციქულზე, როგორც თვითონვე განმარტავს: იმისათვის, რომ დაცული ყოფილიყო მზვაობრობისგან (II კორ. 12,17). უფალმა თავის მიმდევრებს მთელი მათი ამქვეყნიური მწირობის მანძილზე წილად არგუნა მწუხარებები. "სოფელსა ამას ჭირი გაქუს" (იოანე 16,33), – მიმართავს იგი მოციქულებს, მათთან ერთად კი ყველა ქრისტიანს; "უკუეთუმცა სოფლისაგანნი იყვენით, სოფელიმცა თვისთა ჰყვარობდა; რამეთუ არა სოფლისაგანნი ხართ თქუენ, არამედ მე გამოგირჩიენ თქუენ სოფლისაგან, ამისთვის სძულთ თქუენ სოფელსა" (იოანე 15,19); "და იყუნეთ თქუენ მოძულებულ ყოველთაგან სახელისა ჩემისათვის... და მოთმინებითა თქუენითა მოიპოვნეთ სულნი თქუენნი" (ლუკა XI, 17,19). ქრისტიანული სარწმუნოების დოგმატებთან ერთად, წმინდა მოციქული პავლე მსოფლიოს უქადაგებდა, რომ "მრავლითა ჭირითა ჯერ-არს ჩუენდა შესლვად სასუფეველსა ღმრთისასა" (საქმე 14,22). ებრაელთა მიმართ ეპისტოლეში მოციქული ამბობს, რომ ყველა სათნოყოფილი ღმრთისა განისწავლება და ისჯება ღმრთისაგან, ხოლო ვინც ამას მოკლებულია, იგი განგდებულია მისგან, როგორც სრულიად უცხო (ებრ. 12,8). "და ნუ შემიყვანებ ჩუენ განსაცდელსა, არამედ მიხსნენ ჩუენ ბოროტისაგან"! ნუ დაუშვებ არა მარტო იმას, რომ ვნებები გაბატონდნენ ჩვენზე, – ვნებები, რომელთა მეშვეობითაც ჩვენ დემონებს ვემორჩილებით, – არამედ ეშმაკის იმ ტყვეობისგანაც გაგვათავისუფლე, რომელშიც ჩვენი დაცემის გამო ვიმყოფებით! ნუ დაუშვებ, მივსდიოთ ჩვენს ცოდვილ ნებას, რომლის მიდევნებითაც საკუთარ თავს ვატყუებთ და ვღუპავთ! ნუ დაუშვებ, რომ ვცთუნდეთ ცრუ აზრებითა და სწავლებებით! ნუ დაუშვებ, რომ დაგვიმონოს ვერცხლისმოყვარეობამ, დიდებისმოყვარეობამ, უფლებისმოყვარეობამ! ნუ დაუშვებ, რომ ჩვენზე გაიმარჯვოს გემოთმოყვარეობამ და ავხორცობამ – იმ დროს, როდესაც უხვად გვექნება მიწიერი სიკეთეები, ხოლო სულმოკლეობამ და დრტვინვამ – როცა ამ სიკეთეებს მოვაკლდებით! ნუ დაუშვებ, რომ შევცოდოთ! ნუ დაუშვებ, რომ სიამაყე დაგვეუფლოს, როცა ღვთივსათნოდ ვცხოვრობთ, და უიმედობამ და სასოწარკვეთილებამ მოგვიცვას – როდესაც წავბორძიკდებით.

უფლის ლოცვის დასაწყისი, რომელიც ადამიანს უფლებას აძლევს, მიმართოს ღმერთს, როგორც მამას, ნათელს ხდის ლოცვაში შემავალი ამაღლებული თხოვნების მიზეზს. ძეს შეუძლია, სთხოვოს მამას ყველაფერი, რაც მამას გააჩნია; და ჩვენც უფლის ლოცვაში ვთხოვთ ღმერთს, მოგვანიჭოს საკუთარი თავი ხელშეუვალ ქონებად, დაიბანაკოს ჩვენში, დაამკვიდროს ჩვენს სულში თავისი მეუფება, რათა ამ გზით ჩვენც დავბანაკდეთ მასში და მისი მეშვეობით ვმეუფებდეთ ყოველივეზე. უფლის ლოცვის დასაწყისს შეესატყვისება მისი დასასრული. ადამიანებისადმი ღმრთის უსაზღვრო სახიერებაზე დაფუძნებულია თხოვნათა გარეშემოუწერელობა: ღმრთის ყოვლისშემძლეობას ემყარება რწმენა იმისა, რომ შესმენილი იქნება და მოგვეცემა ჩვენი სათხოვარი. "რამეთუ შენი არს სუფევაჲ და ძალი და დიდებაჲ საუკუნეთა მიმართ, ამინ". რწმენის ამგვარი სიტყვებით არის დაბეჭდილი უფლის ლოცვა! ამ სიტყვებით იცნობება და ამ სიტყვებითაა აღიარებული ერთადერთი არსებითი, ყოვლისმომცველი მეუფება: მეუფება ღმრთისა. მისი აღიარებით ქრისტიანი თავისუფალი ხდება, – როგორც უფალმა განუცხადა დაბრმავებულ პილატეს, რომელიც ტრაბახობდა, რომ ხელმწიფება ჰქონდა მასზე (უფალზე): "არა გაქუს ხელმწიფებაჲ ჩემი არცა ერთი, უკუეთუმცა არა მოცემულ იყო შენდა ზეგარდამო" (იოანე 19,11). სულიერი თავისუფლება სრულყოფილი ქრისტიანების ხვედრია. მასზე ამბობს მოციქული: "სადა სული უფლისაჲ, მუნ აზნაურებაჲ არს" (II კორ. 3,17). როდესაც სინანულით განწმენდილი, მადლით განათლებული გონების თვალი ღმრთის ყოვლადძლიერებას იხილავს, მაშინ მისთვის ანგელოზებისა და ადამიანების ძლიერება არარაობად იქცევა; მაშინ მორწმუნე მლოცველი აღიარებს უდიდეს ჭეშმარიტებას: რომ ერთადერთს ღმერთს ეკუთვნის "სუფევა და ძალი და დიდება საუკუნეთა მიმართ".

უფლის ლოცვა არ უგულებელყოფს ხანგრძლივ ლოცვებს. ხანგრძლივი ღამისთევის ლოცვის მაგალითს, ჩვენთვის ასე საჭიროსა და სასარგებლოს, თვით უფალი გვაძლევს. უფლის ლოცვა ზედმეტად არ აქცევს სხვა ლოცვებს, წმინდა ეკლესიის მიერ მიღებულსა და დაწესებულს: იგი წარმოადგენს მათ დედაარსს, მათს წესსა და კანონს; იგი გვასწავლის, რომ სხვა ლოცვებშიც ღმერთს მხოლოდ და მხოლოდ სულიერი სიკეთეები უნდა ვთხოვოთ. წმინდა მამების მიერ შედგენილი, ეკლესიაში გამოყენებული ყველა ლოცვა ემორჩილება ამ წმინდა მოთხოვნას: ყველა მათგანის სათავე – სული წმიდაა, გარდამატებულად რომ ქადაგებს უფლის ლოცვაში. არ ნებავს ჩვენს მხსნელს, რომელმაც თავისი ფასდაუდებელი სისხლით ნეტარი მარადისობისთვის გამოგვისყიდა, შევაწუხოთ იგი წარმავალი და ხრწნადი საგნების გამო. თუ აუცილებლობა გვაიძულებს, რომ წარვდგეთ ღმრთის დიდებულების წინაშე რაიმე ამქვეყნიური სახმარის სათხოვნელად, გავაკეთოთ ეს დიდი სიფრთხილითა და კრძალვით: ყოველგვარი გატაცებისა და განხურვების, ყოველგვარი მჭევრმეტყველების გარეშე, რამდენიმე მდაბალი სიტყვით, და დავასრულოთ ჩვენი ლოცვა საკუთარი თავისა და საკუთარი სათხოვარის ღმრთის ნებაზე მიშვებით. ჩვენ გვეკრძალება ლოცვის დროს ამსოფლიური მრავლისმეტყველება და ენამჭევრობა, გვეკრძალება მიწიერი სიკეთეების ან წარმატებების თხოვნა, რითაც სავსეა წარმართებისა და მათი მსგავსი ხორციელი ადამიანების ლოცვები, – ადამიანებისა, რომლებიც ზრუნავენ მხოლოდ და მხოლოდ ამქვეყნიურსა და წარმავალზე, და დავიწყებიათ ზრუნვა მარადიულზე. "რაჟამს ილოცვიდეთ, ნუ მრავალსა იტყვით, ვითარცა-იგი წარმართთაგანნი, – გვიბრძანა უფალმა, როდესაც უფლის ლოცვას გვაძლევდა, – რამეთუ ჰგონებენ, ვითარმედ მრავლის მეტყუელებითა მათითა ისმინოს მათი. ხოლო თქუენ ნუ ემსგავსებით მათ, რამეთუ იცის მამამან თქუენმან, რაჲ-იგი გიხმს თქუენ, ვიდრე თხოვადმდე თქუენდა მისგან" (მათე 6,7-8); "ხოლო თქუენ ეძიებდით პირველად სასუფეველსა ღმრთისასა და სიმართლესა მისსა (იმ ღვთაებრივ სიმართლეს, რომელსაც მისკენ მივყავართ), და ესე ყოველი (ყოველგვარი ამქვეყნიური სახმარი) შეგეძინოს თქუენ" (მათე 6,33), ამინ.