წმ. თეოფანე დაყუდებული

მოწყალების გაცემისგან თავის არიდების უსაფუძვლობა და მოწყალების გაცემის აღმძრავი კეთილი აზრები

"ყოველი, რომელი გთხოვდეს, მიეც" (ლუკ. 6,30) – გვავალებს უფალი, როგორც სახარების დღევანდელ საკითხავში მოვისმინეთ. ეს არის ქრისტიანობის ერთ-ერთი უპირველესი მცნება. მას ხშირად ახსენებენ უფალიც და წმინდა მოციქულებიც; და იმისთვის, რომ მეტი მოშურნეობით განგვაწყონ მოწყალების აღსასრულებლად, მასზე საუბარს დაურთეს ყველაზე შთამბეჭდავი გამხნევება და შემზარავი მუქარა. ეს იცის ყველამ და საკუთარი სინდისის წინაშე მოვალეობად მიიჩნევს, შეძლებისამებრ დაეხმაროს ყველა გაჭირვებულს. მაგრამ თუ ჩვენს საქმეებს უფრო მკაცრად გამოვიძიებთ, ალბათ, ერთ საქმესაც ვერ ვიპოვით, რომელსაც ყურადღება იმაზე ნაკლები დავუთმეთ, ვიდრე ვუთმობთ გაჭირვებულთა შემწეობას, რისი აღსრულებაც სავალდებულოა ჩვენთვის. ვეხმარებით "სხვათა შორის", ოღონდ თავიდან მოვიშოროთ აბეზარი მთხოვნელი; უმეტესწილად კი საერთოდ უარს ვეუბნებით. ამასთან ჩვენი სინდისი მშვიდად არის, დუმს და არ გვამხელს, თუ ვეხმარებით, არა ისე, როგორც საჭიროა. ეს ასეა! საკითხავია, რა უნდა იყოს ამის მიზეზი?

მიზეზი, ვფიქრობ, არის ის, რომ ჩვენი ცოდვილი სული ითვისებს ყბადაღებულ ცნებებს სიღატაკისა და ღატაკთა შესახებ, რომლებიც მაშინ გაჩნდებიან გონებაში, როცა საჭირო ხდება დახმარების გაწევა; ისინი იმდენად აქარწყლებენ ჩვენს კეთილ ზრახვებს, რომ არა მხოლოდ სინდისი არ გვამხელს, როდესაც ადამიანს უარს ვეუბნებით შემწეობაზე ან ძუნწად შევეწევით, პირიქით, ჩვენ გვგონია, რომ უკეთესად მოვიქეცით, რაკი მთხოვნელი იოლად მოვიშორეთ თავიდან, ან საერთოდ არაფერი მივეცით.

რა აღარ მოიგონა სიძუნწემ და ანგარებამ გაჭირვებულთა მიმართ საკუთარი გულგრილობისა და სისასტიკის გასამართლებლად! თხოვნის ფორმა, მთხოვნელთა უქნარობა, საკუთარი გაჭირვება, მძიმე დრო, შავი დღისთვის მომარაგების აუცილებლობა და ა. შ. – ყველა ეს აზრი საკუთარი მოვალეობისადმი დაუდევართა სიტყვებსა და ფრაზებში ტრიალებს. ისინი გულმოდგინე ადამიანებსაც აეკვიატებიან და ხშირად მოქმედების სწორი გზიდან გადააცდენენ. თუ გსურთ, თანალმობას მივცეთ თავისუფლება და ფართო ასპარეზი, არ დავუშვათ, რომ სიცრუემ დაბინდოს იგი. გავფანტოთ ეს წინასწარ შთანერგილი აზრები და აღვადგინოთ ჯანსაღი ქრისტიანული ცნებები, რაც ეხება გაჭირვებულთათვის მოწყალების გაცემას. გონებაში მათი შთანერგვითა და თანადგომის დროს მათი განსაკუთრებით ნათლად განჭვრეტით ჩვენ საკუთარი მოვალეობის აღსრულებას ისეთ სრულყოფილებამდე ავიყვანთ, რომ თითოეულს შეეძლება, ოდესმე მოისმინოს: "კეთილ, მონაო სახიერო და სარწმუნოო!" – ახლავე აღვასრულოთ ეს, რათა ერთხელ და სამუდამოდ დავემკვიდროთ სიმართლეში და განვაგდოთ სიცრუე.

როდესაც დახმარებაა საჭირო, პირველად ასეთი აზრი გვიჩნდება ხოლმე: გაჭირვებულია კი მთხოვნელი? ვინ იცის, იქნებ მიეჩვია თხოვნას, გაჭირვებით კი, შესაძლოა, სულაც არ უჭირს? ასეთი აზრი გვიჩნდება – ჩვენც გვჯერა მისი, ამიტომაც ძუნწად ვეხმარებით ან საერთოდ უარით ვისტუმრებთ მთხოვნელს. მაგრამ სამართლიანია ასე მოქცევა? რა თქმა უნდა, ისეც ხდება, როგორც ვფიქრობთ, მაგრამ ზუსტად ხომ არ ვიცით, რომ ჩვენს წინ მდგომი პიროვნება სწორედ თვალთმაქცი მათხოვრების ამ კლასს ეკუთვნის და თუ არ ვიცით, რატომ უნდა შევიტანოთ ეჭვი მასში და, მით უმეტეს, რატომ უნდა ვუთხრათ უარი? ხომ შეიძლება, იგი იყოს დედა, რომელმაც მშიერი ბავშვები დატოვა სახლში, ან ოჯახის მამა, რომელსაც ჰყავს სნეული ცოლი და შეუმოსავი შვილები, ანდა უსახლკარო და უმწეო ობოლთაგანი და ა. შ. ასეთებს, რა თქმა უნდა, უარს არ ეტყვით. მაშ თავიდანვე ასე შეხედეთ ყველას და ეჭვებით ნუ შეურაცხყოფთ უცნობებს. რა მოხდება, როცა გაჭირვებული, რომელსაც გული ისედაც დამძიმებული აქვს, ჩვენს თვალებში უნდობლობას ამოიკითხავს? ეს, რა თქმა უნდა, გააძლიერებს მის ჭირ-ვარამს და ნუგეშის მიღების ნაცვლად დამწუხრებული გაგვეცლება. კარგია ეს? თუ თვალები ჯერ არა აქვს ამღვრეული, სახე მჭმუნვარე, დადის მტკიცე ნაბიჯით და არ აცვია დაკემსილი სამოსი – ეს მისი გამძლეობისა და ქონების უკანასკნელი ნაშთია. გსურთ, გახდეთ მიზეზი მისი სასოწარკვეთილებისა, რაც შესაძლოა თქვენგან უარის თქმისთანავე დაეუფლოს მას? მაცხოვარს თავისი მცნებით განა მხოლოდ მათი დაცვა სურს, ვისაც გასაქანი აღარ დარჩა, დაკარგა ჭერი, მოაკლდა საჭმელი, სამოსი და ძალა? არა – ასეთი ადამიანებისათვის განსაკუთრებული მცნება არ არის საჭირო. უფალი გვეუბნება: "რომელი გთხოვდეს შენ, მიეც" (მათ. 5,42). თქვენც გაეცით, ოღონდ წესად დაიდეთ – არ დაეჭვდეთ მთხოვნელში, არ შეიქმნათ მისი სავარაუდო კეთილდღეობის სურათები, უფრო წარმოიდგინეთ მისი უკიდურესი გაჭირვება და სადარდელი, რაც მას ნამდვილად თრგუნავს. მაშინ თვითონ გული არ მოგასვენებთ, სანამ ხვედრს არ შეუმსუბუქებთ მას.

დღეს ღარიბებს ბევრ ჭორს უვრცელებენ. ყველა ამ ნათქვამიდან გამომდინარეობს ერთი დასკვნა: დარწმუნდი, ითხოვს თუ არა იგი არასაჭიროებისამებრ, არა სიღატაკის გამო და ასეთს არ მისცე. უარი უთხრა ყველას მხოლოდ იმიტომ, რომ არსებობენ მატყუარა მთხოვნელები – ცოდვაა. წმინდა იოანე მოწყალე ასე არ იქცეოდა. იგი უარს არ ეუბნებოდა მათაც, ვის შესახებაც იცოდა, რომ ღარიბები არ იყვნენ. როცა ამის შესახებ ატყობინებდნენ, იგი პასუხობდა: მართალია, მაგრამ ამჟამად ისინი უკიდურესად არიან გაჭირვებულნი.

ზოგჯერ მთხოვნელებთან შეხვედრისას საკუთარ თავს მივმართავთ: საიდან მოვიტანო? ჩემთვისაც ძლივს მყოფნის, თავი ძლივს გამაქვს! როცა მისაცემი არაფერი გაქვთ, ვინ გავალდებულებთ ამას? როგორც მოციქული განმარტავს მოწყალების გაცემის კანონს, უნდა გასცეთ ზედმეტიდან: "უკუეთუ გულსმოდგინებაჲ იგი წინა ძეს, რაჲცა-იგი ვის აქუს, შეწირულ არს, არა რომელი-იგი არა აქუს. რამეთუ არა რაჲთა სხუათა ლხინი, ხოლო თქუენ ჭირი, არამედ განსწორებით" (2 კორ. 8,12-13). მაგრამ, მართლა არაფერი გვრჩება ჩვენი საჭიროებების დასაკმაყოფილებლად? გარდა ამისა, გააზრებული გვაქვს, თუ რა უნდა მივიჩნიოთ ჩვენთვის საჭიროდ? გაჭირვება ისეთი რამ არის, რისი შერბილებაც შეიძლება და გაზვიადებაც. გამორიცხეთ ხარჯი, რასაც ითხოვს თქვენი ჩვევები, ახირება, პატივმოყვარება, ამსოფლიური ფუჭი მოთხოვნები და ყველა ვნება – რამდენი დაგრჩებათ გაჭირვებულთა სასარგებლოდ? დაე, თუნდაც ეს ზედმეტი საჭიროებანი არ არსებობდეს – საკმარისია მონდომება და კეთილგონიერი მუდამ შეძლებს, ყველაზე არსებითიდან – საკვებიდან, სამოსიდან და ა. შ. გამოყოს წილი ქრისტესი – ის ამას აკეთებს კიდეც. თითქმის ყოველთვის გაჭირვების საბაბით მოწყალების გაცემას თავს არიდებენ ძუნწნი და მფლანგველი მოყვარენი ამა სოფლისა.

ზოგჯერ ასეც ამბობენ: რას დაძრწიან უსაქმოდ? ემუშავათ და პურსაც იშოვნიდნენ. – სავსებით სამართლიანი მოთხოვნაა! მოციქულიც გვავალებს, ვიშრომოთ, ვიქმოდეთ კეთილთა თვისითა ხელითა არა მხოლოდ საკუთარი საჭიროებისათვის, არამედ, რათა გვქონდეს გაჭირვებულის დასახმარებლად (იხ. ეფ. 4,28). მაგრამ როცა ამ საბაბით მოწყალების გაცემას თავს ვარიდებთ, დარწმუნებულნი კი ვართ, რომ მთხოვნელს შეუძლია მუშაობა? – როგორ იშრომებენ მოხუცები, ბავშვები და უძლურები? შესაძლოა შრომისუნარიანია, მაგრამ აქვს კი სამუშაო? ზოგიერთი მზად არის შრომისათვის, მაგრამ გასაკეთებელი არაფერი აქვს. მუშაკთა შესახებ იგავში მათ ერთ ნაწილს თერთმეტ საათამდე ანუ თითქმის ღამემდე არ ჰქონდა საქმე იმიტომ, რომ არავინ დაიქირავა. თუნდაც ჰქონდეს კაცს სამუშაო, არის კი [გასამრჯელო] მისი ყველა მოთხოვნილებისთვის საკმარისი? ხშირად დღე და ღამე შრომობენ, მაგრამ მაინც გაჭირვებით ცხოვრობენ, განსაკუთრებით მაშინ, თუ ბევრი ჰყავთ შესანახი. ამრიგად, სათქმელად იოლია – იშრომე. ვის უნდა უსაქმოდ ყოფნა? თქვენ მოაწყეთ წინასწარ ისე, რომ მთხოვნელმა შრომით ირჩინოს საკუთარი თავიც და ისინიც, ვისი რჩენაც ევალება, და მაშინ უთხარით უარი მოწყალებაზე. სხვაგვარად უარის თქმა ნიშნავს, შიმშილით სიკვდილისათვის გაწირო იგი.

რას აღარ ამბობენ საკუთარი სიძუნწისა და სისასტიკის გასამართლებლად?! ერთი ფიქრობს, რომ მძიმე დროა და რა დროს სხვებზე დარდია, ოღონდ საკუთარი თავი გამოკვებოს; მეორე მიიჩნევს, რომ შავი დღისთვის ფულის დაგროვება არის საჭირო, რადგან თავად დასჭირდება; მესამე – მარტო მე ხომ არ ვარ, ჩემზე მდიდრებიც არიან და ისინი გაიღებენო; მეოთხე – მე ხომ ყველა მთხოვნელს ვაძლევ, რაც ხელთ მომხვდება და ა. შ.

კარგად განსაჯეთ, რაოდენი სიმართლეა ამ ყოველივეში?! ერთი ამბობს, რომ მძიმე დროა და მთხოვნელს უარით ისტუმრებს. მაგრამ თუ შეძლებულთათვის არის დრო მძიმე, რაოდენ გაუსაძლისი უნდა იყოს იგი ღარიბთათვის? მაშასადამე, ამ მიზეზით მან კი არ უნდა შეწყვიტოს მოწყალების გაცემა, არამედ უნდა გაზარდოს. თურმე საჭიროა შავი დღისთვის მომარაგება. თუნდაც ასე იყოს, მაგრამ საზომი ხომ უნდა არსებობდეს? სხვაგვარად ჩვენი წარმოსახვითი სამომავლო საჭიროებანი არასოდეს მოგვცემენ საშუალებას, დავეხმაროთ გლახაკებს ნამდვილ გასაჭირში. თანაც ჩვენი მომავალი ჩვენსავე წინდახედულებაზეა დამოკიდებული თუ საღვთო განგებულებაზე? – რა თქმა უნდა, საღვთო განგებულებაზე. ასე რომ, მიიზიდეთ ღვთის მოწყალება თქვენი გულმოწყალებით გაჭირვებულთა მიმართ და გექნებათ საიმედო წინდი სამომავლო კეთილდღეობისა. მგონი, ვერ ვპოვებთ მაგალითს, რომ რომელიმე გვარი გაღატაკებულიყო უპოვართა მიმართ გულუხვობის გამო, სამაგიეროდ უაზრო მფლანგველობამ ბევრის ქონება გაანიავა. სხვა მოგცემს, – ეუბნებიან მთხოვნელს და გააბრუნებენ. მისცემს კი სხვა, თუკი მეორე, მესამე, მეოთხე და ა. შ. იმავეს გაიმეორებს? ეს იგივე იქნება, ღარიბი ბედის ანაბარა მიატოვო. არა! უფალმა ეს ღატაკი შენ გამოგიგზავნა და შენ დაეხმარე მას! ნუ გაუშვებ ხელიდან შემთხვევას, რომელიც, შესაძლოა, აღარ განმეორდეს. ამბობ, რომ გასცემ, რაც ხელთ მოგხვდება და აძლევ, ვინც მოგმართავს – ესეც კარგია, მაგრამ ნიშნავს კი ეს, რომ მოწყალების გაცემისას შეძლებისამებრ ბოლომდე ასრულებ შენს მოვალეობას? ნიშნავს კი ეს, რომ მთელ ყურადღებასა და მონდომებას წმინდა საქმისკენ წარმართავ? იქნებ ეს დაუდევრობაა მიზეზი იმისა, რომ შემწეობა ხვდება არასათანადო ხელთ და გამოიყენება არასაჭიროებისამებრ? აძლევ მას, ვინც მოგმართავს, მაგრამ მათ ვინ დაეხმარება, რომლებიც სირცხვილის გამო სახლიდან ვერ გამოდიან და შესაძლოა ჩუმად უფრო დიდ გაჭირვებას ითმენენ, ვიდრე ამაზე მღაღადებელნი?

არა, ჭეშმარიტად ქრისტიანული თანალმობა ამით კმაყოფილი ვერ იქნება – იგი თავად მიეშურება იქ, სადაც სიღატაკეა, რათა საკუთარი ხელებით შეეხოს მის იარებს და მაშინვე დაადოს მაკურნებელი სალბუნი.

აი, რამდენი ბოროტი აზრი მოიგონა მტერმა, რათა კეთილი ადამიანებიც განაშოროს მოწყალების გაცემას. ვაღიაროთ, რომ ჩვენ ყველა მეტნაკლებად და დროდადრო ავყოლივართ ამ აზრებს. ერთად ჩავიბეჭდოთ გულებში – მეტად აღარ ავყვეთ მათ. ისინი ესოდენ უსუსურნი არიან ჩვენი მარტივი მსჯელობის წინაშეც კი და როგორ გაუძლებენ საღვთო სამართლის სამსჯავროს, სადაც გულის ყოველი საქმე და გრძნობა, მისი ყველაზე ფარული საიდუმლოც კი განცხადებულია. ასე არ უნდა აღიქვამდეს სიღარიბესა და ღარიბებს ქრისტიანული აზროვნება და ქრისტიანული გული. ჭეშმარიტი ქრისტიანები ყველაფრის გასააზრებლად მიმართავენ ქრისტეს გონებას და გულით თავიანთი ღმერთის რჯულს ატარებენ სახელმძღვანელოდ. ღარიბები და გაჭირვებულები მათთვის არიან ქრისტეს უმცროსი ძმები ან თავად ქრისტე, რომელიც მათი მეშვეობით გვიახლოვდება და ყოველივე მათთვის გაღებულს თავისთვის გაღებულად მიიჩნევს – ეს არის ჩვენს შორის მოარული მოწყალება და კურთხევა ღვთისა! მცირე შესაწირის გაღებით ჩვენ ღარიბებს საკუთარი ქონების თანამფლობელებად ვაქცევთ, ამით კი ვაკურთხებთ და ღვთის ნებით ვინარჩუნებთ დანარჩენი ავლადიდების ღირსეული მფლობელის წოდებას.

უფალია მეუფე ჩვენი და ყოველივესი, რაც გვაბადია. იგი აკურთხებს ჩვენს ქონებას და გადმოგვცემს მას, როგორც იგავის მიხედვით გადასცა ვენახი მუშაკებს, ოღონდ იმ პირობით, რომ დროზე მივართვათ ამ ქონების ნაყოფი. უპოვარნი არიან მონები სახლის მეპატრონის – უფლისა, რომელთაც იგი გვიგზავნის ჩვენი ქონებიდან მოწეული ნაყოფის მისაღებად. მათთვის მიცემული უფალთან მაღლდება, მაგრამ ისე, რომ, საღვთო მოწყალების კანონის თანახმად, ისევ დაგვიბრუნდება მარადიული განსასვენებლის სახით, რასაც საღვთო სამართალი ქმნის. ამიტომ უპოვარნი არიან მუშაკნი ზეცაში ჩვენი სავანის მოსაწყობად; ჩვენი რწმუნებულნი, რომელთაც მინდობილი აქვთ, იქ განგვიმზადონ ყოველივე ისეთი სისავსით, რაც სამარადისოდ გვეყოფა! ნეტარ იყვნენ მოწყალენი!

შევითვისოთ, ძმაო, ეს კეთილი განზრახვანი, ხოლო ისინი, უკეთურნი, განვაგდოთ. მაშინ გული არაფრით მოგვცემს ნებას, დავარღვიოთ მცნება ღვთისა: "ყოველი, რომელი გთხოვდეს, მიეც", და მუდამ გვაიძულებს, შევიმოსოთ გულუხვობა და სიტკბოება (კოლ. 3,12), ვიყოთ მოწყალენი, ძმათმოყვარენი, შემწყნარებელნი (იხ. 1 პეტ. 3,8), მოშურნე გულმოწყალენი, როგორიც არის ჩვენი ზეციური მამა. ამინ.

29 სექტემბერი, 1865 წ. მე-19 კვირა სულთმოფენობიდან.

თარგმნა ნინო ბელთაძემ